احوال و اثار علامه مجلسی

احوال و آثار علامۀ مجلسى

1-رسالۀ تذكرة الانساب

2-فهرست تأليفات علامۀ مجلسى

3-منابع شرح احوال و آثار مجلسى

11


تذكرة الانساب 
حيدر على بن عزيز اللّه مجلسى

13

مقدّمه

الف-شرح حال مؤلّف:

حيدر على بن عزيز اللّه بن محمّد تقى بن محمّد كاظم بن عزيز اللّه بن محمّد تقى مجلسى (1146-1220 ق) از عالمان شيعى و اخفاد محمّد تقى مجلسى است كه زمانى در اصفهان ملجأ خاصّ و عام بود.

او علاوه بر تخصّص در علوم عقلى و نقلى، مهارت تامّ در تبارشناسى آل مجلسى داشت كه رسالۀ حاضر شاهد اين مدّعى است.

استاد او امير عبد الباقى پسر امير محمّد حسين خاتون‌آبادى است.

مهمترين اثر وى همين رساله است كه خاندان علاّمه محمّد باقر مجلسى را يكايك معرّفى نموده.

بنگريد به:

فوائد الرضويّه/166، معجم المؤلّفين 4/91، اعيان الشيعه 29/23 و 34، الفيض القدسى (بحار الانوار 105/121) ، اعلام الشيعه 2/451 و 452.

ب-روش كار:

در تصحيح و تنظيم اين رساله دو نسخۀ زير مورد استفاده قرار گرفته كه بدين شرح‌اند:

14

1-. (م) نسخۀ مجلس شوراى اسلامى، مجموعۀ ش 5501(5) (فهرست جلد 16/404) .

2. (ت) نسخۀ كتابخانۀ مركزى دانشگاه تهران، مجموعۀ ش 2611(5) مورّخ 14 شوّال 1288 ق (فهرست، جلد 9/1469) .

شايان ذكر است كه نسخه‌اى ديگر از اين رساله به خطّ سيّد على بن آقا مير محمّد مهدى موسوى درب امامى در 7 شعبان 1269 ق، نوشته شده كه در كتابخانۀ دانشگاه اصفهان به شمارۀ 244(16) (فهرست نسخه‌هاى خطّى 12/933) نگهدارى مى‌شود.

15

بسم اللّه الرّحمن الرّحيم

الحمد للّه الكريم الغفّار. و الصّلاة على المصطفين الأخيار.

و بعد: چون جمعى از برادران ايمانى و خويشان نسبى و روحانى، مثل جناب عمّ معظّم مكرّم، ميرزا ابو القاسم، از حقير خواهش نمودند كه بنويسم تذكره‌اى به جهت ايشان، در خصوص سلسلۀ عالى جناب مقدّس القاب، مرحمت و غفران مآب، زبدۀ مقدّسين و اطياب، علاّمۀ فهّامه، جامع المعقول و المنقول، حاوى الفروع و الاصول، آخوند ملاّ محمّد باقر مجلسى-رفع اللّه درجته بالنّبىّ و الوصىّ-بقدرى كه بر اين حقير معلوم شده، لاجرم به حكم المأمور معذور، بر صفحۀ بيان مى‌نگارد كه خواهش از حقير به سبب حذاقتيست كه حقير را در اين سلسله مى‌باشد، زيرا كه نسب حقير چنين است:

حيدر علىّ بن الفاضل العالم ميرزا عزيز اللّه بن الفاضل العلاّمة الفهّامة المقدّس ميرزا محمّد تقى بن الفاضل الكامل ميرزا محمّد كاظم بن الفاضل العالم العامل المولى عزيز اللّه بن الفاضل العلاّمة النّحرير الفهّامه المولى محمّد تقى بن المرحوم المقدّس المولى مقصود علىّ المجلسى-قدّس اللّه ارواحهم.

و والدۀ ميرزا محمّد تقى صبيّۀ عالى جناب معلّى القاب، علاّمة العلماء

16

الاطياب مقتدى ذوى الفضائل و اولى الالباب، النّحرير الماهر، البحر الزّاخر، المولى الجليل محمّد باقر است.

و والدۀ صبيّۀ مزبوره كه حليلۀ آخوند مرحوم باشد، همشيرۀ فاضل علاّمه، سيّد حبيب لبيب نسيب، ميرزا علاء الدّين محمّد گلستانه شارح نهج البلاغه است.

و والدۀ ميرزا عزيز اللّه-والد حقير-مريم بيگم صبيّۀ فاضل عالم ملاّ محمّد تقى، خلف فاضل كامل ملاّ عبد اللّه خلف نحرير علاّمه ملاّ محمّد تقى مجلسى است.

و والدۀ والدۀ والد مرحوم، مرحومه زينب بيگم بنت الفاضل المولى محمّد سعيد اشرف، خلف عالى جناب علاّمۀ فهّامه، ملاّ محمّد صالح مازندرانى، صاحب شرح اصول كافى است.

و والدۀ ملاّ محمّد سعيد اشرف، فاضله آمنه بنت المولى محمّد تقى مجلسى است.

و والدۀ حقير عليا حضرت خديجه بيگم، صبيّۀ جناب مرحوم مغفور، فاضل عالم ملاّ محمّد صالح، مشهور به «آقا بزرگ» خلف فاضل عالم ملاّ عبد الباقى، خلف عالى جناب عالم ربّانى ملاّ محمّد صالح مازندرانى مذكور است.

اولئك آبائى فجئنى بمثلهم إذا جمعتنا يا جرير المجامع 
و والدۀ والدۀ حقير، خير النّساء خانم بنت مرحوم ميرزا عسكرى از مردم هندوستان است.

حال شروع مى‌شود 1در مقصود ايشان 2:

بدان كه آباء و اسلاف آخوند مرحوم ملاّ محمّد تقى مجلسى، خانه آبادۀ علم مى‌بوده‌اند، چنانچه از اجازات آن مرحوم معلوم مى‌گردد. از آن جمله در اربعين كه

1) -م: ندارد.

2) -م: ندارد.

17

به استدعاى مرحوم ميرزا شرف الدّين على گلستانه نوشته‌اند، و در ساير اجازات، آنست كه:

جدّ امّى ايشان ملاّ درويش محمّد اصفهانى فاضل و از تلامذۀ شهيد ثانى بوده. و والد جدّ مزبور شيخ حسن عاملى فاضل و عارف بوده.

و والد ايشان ملاّ مقصود على عارف صاحب كمال مقدّس بوده، و اشعار خوب فرموده، و متخلّص به ملاّ مجلسى بوده.

و خال آن مرحوم ملاّ محمّد قاسم از جملۀ فضلا بوده. بلكه والدۀ آن جناب نيز مقدّسه و عارفه بوده. چنانكه از عالى جناب مقدّس القاب علاّمى مير عبد الباقى-رحمه اللّه-مسموع شد كه:

والد آخوند مرحوم در وقتى ارادۀ سفرى نمود. دو فرزند خود ملاّ محمّد تقى و ملاّ محمّد صادق را در خدمت علاّمۀ مقدّس آخوند ملاّ عبد اللّه شوشترى-عليه الرّحمه-به درس گذاشته 1، و سفارش ايشان را به آن مرحوم نموده، و روانۀ سفر گرديده. در آن اوان موسم عيدى رسيده، آخوند ملاّ عبد اللّه سه تومان نقد به آخوند ملاّ محمّد تقى مى‌دهند كه اين را صرف ضروريّات خود نمائيد. آخوند عرض مى‌نمايند كه بدون اذن والده جرأت گرفتن نمى‌كنم. مى‌فرمايند كه: برو مرخّص شو.

بعد از معاودت عرض مى‌كند كه: والده فرمودند كه: «پدرت دكّانى دارد كه كرايۀ آن چهارده غاز است و اين را بر اخراجات خود تقسيم نموده‌ايم 2. و مدّتى است كه به اين عادت شده. حال اين وجه را كه بگيرم، معلوم است كه توسعه به هم خواهد رسيد. و اين هم معلوم است كه تمام خواهد شد، و عادت اوّل رفع شده، لابد بايد كه اظهار حال به خدمت آخوند و ديگران نمايم. و اين صلاح

1) -ت: گذارده.

2) -ت: كرده‌ايم.

18

حال 1ما نيست.» آخوند ايشان را دعا مى‌فرمايد.

مجملا آخوند علاّمۀ مغفور ملاّ محمّد تقى مجلسى-عليه الرّحمه-را سه پسر بود به سر حدّ كمال رسيده، و چهار صبيّه.

ذكور: آخوند ملاّ عزيز اللّه اكبر، و بعد از او آخوند ملاّ عبد اللّه، و كوچك آخوند ملاّ محمّد باقر مجلسى.

و اناث:

يكى آمنۀ فاضله زوجۀ علاّمۀ فهّامه ملاّ محمّد صالح مازندرانى شارح اصول كافى است.

ديگرى زوجۀ فاضل علاّمه ملاّ محمّد على استرآبادى است.

و سيّم زوجۀ علاّمۀ وحيد المولى ميرزا محمّد بن الحسن الشّيروانى مشهور به «ملاّ ميرزا» است.

چهارم زوجۀ فاضل متبحّر ميرزا كمال الدّين محمّد فسائى شارح شافيه است.

امّا آخوند ملاّ عزيز اللّه-ره-فرزند بزرگ آخوند مرحوم بوده، حاوى كمالات بسيار، و در تهذيب اخلاق يگانۀ روزگار. و حواشى چند بر مدارك و فقيه به خطّ آن مرحوم در نزد حقير مى‌باشد. و در انشاء قليل النظير، انشاء وقايع روم ايشان مشهور است.

و در صلاح و اجتناب منهيّات و حسن خلق به سر حدّ كمال رسيده بودند. و مع ذلك در تموّل دنيوى، تالى ميرزا محمّد تقى تاجر عبّاس‌آبادى مشهور بوده، مستجاب الدّعوۀ «رَبَّنٰا آتِنٰا فِي اَلدُّنْيٰا حَسَنَةً وَ فِي اَلْآخِرَةِ حَسَنَةً» 2بوده‌اند.

و ايشان را يك پسر و دو دختر بوده. از دخترها ولدى نمانده. و پسر ايشان عالى‌جناب مقدّس القاب فاضل ميرزا محمّد كاظم-ره-، جدّ كاتب حروف بوده.

و آن مرحوم نيز در جميع كمالات تالى والد ماجد خود بوده‌اند.

1) -ت: ندارد.

2) -البقرة (2) /201.

19

و آن مرحوم را بعد از فوت دو پسر و دو دختر بوده:

امّا پسرها، يكى عالى حضرت فردوس منزلت، علاّم فهّام ميرزا محمّد تقى بوده. و به تقريب الماسى كه والد مرحوم ايشان در ضريح مقدّس امير المؤمنين -صلوات اللّه عليه-به جاى دو انگشت نصب نموده-و به هفت هزار تومان در آن زمان ارزش داشته، و حال نيز در آن موضع منصوب است-مشهور به «الماسى» بوده‌اند. در كمالات علمى و عملى سرآمد اكثر اهل زمان خود بوده‌اند. و حقير با دوازده سال كه از زمان تولّد گذشته، خدمت ايشان نموده. و در آخر عمر كه سه سال آخر سلطنت نادرشاه باشد، مشغول نماز جمعه و جماعت در اصفهان بودند. و در ماه شعبان سنۀ هزار و يكصد و پنجاه و نه هجرى از دار فانى به سراى باقى ارتحال نمودند. و تولّد ايشان در سنۀ 1089(هزار و هشتاد و نه) بوده. و رسائل چند از ايشان هست.

و پسر ديگر آن مرحوم ميرزا محمّد على مرحوم بودند.

و دخترهاى آن مرحوم، از يكى اولاد نماند، و ديگرى در حبالۀ فاضل مرحوم آقا محمّد رضى خلف علاّمۀ مرحوم ملاّ محمّد نصير مجلسى بود. اولاد چند هست-ان شاء اللّه-مرقوم مى‌گردد.

امّا اولاد ميرزا محمّد تقى الماسى كه بعد از فوت آن مرحوم باقى ماندند:

اكبر ايشان عالى‌جناب غفران مآب، والد ماجد حقير ميرزا عزيز اللّه بودند. و اخلاق حسنۀ ايشان زياده از آنست كه تحرير توان نمود. و از ايشان رساله‌اى در اصول دين هست. و تسلّط ايشان در گفتن تاريخ به سرحدّ كمال بود. و در سنۀ 1163 به رحمت ايزدى پيوستند.

و از ايشان كوچكتر عمّ عالى مقدار ميرزا ابو القاسم.

و سيّم جناب خجسته القاب ميرزا ابو طالب.

امّا اولاد ميرزا محمّد على مرحوم كه بعد از آن مرحوم بوده‌اند، پسرى و دخترى:

امّا پسر، جناب ميرزا محمّد رضا مشهور به آقا محمّد-زيد عمره-مى‌باشد.

20

پسرى دارند ميرزا محمّد كاظم 1در ابو اسحاقيّه، و چند صبيّه. يكى از صبايا حليلۀ عالى حضرت ميرزا محمّد باقر، خلف مرحوم مير محمّد صالح، مشهور به آقاى «تكمه‌دوز» برادرزادۀ مرحوم مير محمّد حسين العلاّمه مير محمّد صالح خاتون‌آبادى كه-ان شاء اللّه تعالى-ذكر ايشان خواهد آمد.

و دختر مرحوم ميرزا محمّد على را فرزندى نمى‌باشد.

امّا اولاد صبيّۀ مرحوم ميرزا محمّد كاظم از مرحوم آقا محمّد رضى، دو پسر و دو دختر بود:

پسر بزرگ ميرزا محمّد شفيع بود. و او صبيّۀ مرحوم فاضل ملاّ محمّد قاسم هزار جريبى را تزويج نموده، از او ملاّ محمّد نصير مشهور به «آقا ميرزا» مانده بود، و در هزارۀ قندهار مى‌بوده. و اولاد چند در آنجا دارد.

و پسر كوچكتر ميرزا يحيى بوده. و فرزند او منحصر در ميرزا صالح مشهور به «ميرزا كوچك» و همشيرۀ كوچك حقير در حبالۀ او بود. و اولاد چند دارد كه اسامى ايشان بعد از چند سطر مذكور مى‌گردد-ان شاء اللّه.

و امّا دو دختر آقا رضى:

يكى حليلۀ مرحوم فاضل آقا محمّد مهدى منجّم‌باشى بود كه در لاهيجان مى‌بودند. اولادى از او نشد.

و دختر ديگر زوجۀ مرحوم ميرزا محمّد مهدى تاجر عبّاس‌آبادى بوده. اولاد از آن مرحوم آقا كوچك مسمّى به اسم ابيه متولّد، و از آقا كوچك ميرزا باقر-زيد عمره-متولّد شد.

و بعد از ميرزا مهدى زوجۀ سيّد فاضل مرحوم مير حبيب احمدآبادى برخوارى

1) -ميرزا محمّد كاظم مرحوم شدند. دو پسر دارند: يكى جناب مستطاب الفاضل العالم النّحرير مولانا ميرزا محمّد-ادام اللّه فضله. و ديگر عالى جناب مقدّس القاب آقا ميرزا عبد اللّه. و اكنون در ابو اسحاقيّه كما فى السابق تشريف دارند. كتبه ابو الفقراء محمّد باقر جزى فى شهر ربيع الاوّل 1284. (هامش)

21

شد. و از او دو صبيّه متولّد شد:

يكى والدۀ اعزّى ميرزا محمّد على تاجر خلف مرحوم ميرزا فتح اللّه بود.

و ديگرى زوجۀ جناب معلّى القاب عمّى ام ميرزا ابو طالب بود. و از او پسرى متولّد شد-و او ميرزا حسنعلى مشهور به «آقا ميرزا» طوّل اللّه عمره است-و صبيّه‌اى كه در حبالۀ حقير مى‌باشد، والدۀ نور چشمى محمّد على.

امّا اولاد مرحوم ميرزا عزيز اللّه-طاب ثراه-:

اكبر از مجموع، كاتب حروف حيدر على است. و بحمد اللّه تعالى تا حال التّحرير-كه اواخر شهر ربيع الثّانى 1209 هجرى است-پنج پسر و دو صبيّه به هم رسيده:

يكى نور چشمى محمّد على است كه از صبيّۀ عمّى ام ميرزا ابو طالب به هم رسيده.

و چهار ديگر كه نور چشمان محمّد كاظم، و محمّد تقى، و عزيز اللّه و محمّد صالح-ملقّب به «آقا بزرگ» -و دو صبيّه، از حليلۀ ديگر كه صبيّۀ عالى جناب غفران مآب، آقا محمّد هادى بن آقا محمّد علىّ بن آقا محمّد هادى ابن الفاضل العلاّمة المولى محمّد صالح مازندرانى متولّد شده‌اند. حفظهم اللّه من الآفات و رزقهم اسباب السّعادات.

و از يك همشيرۀ حقير كه زوجۀ آقا عبد الغنى بود، صبيّه‌اى بود كه زوجۀ ميرزا باباى عمزادۀ آقا عبد الغنى مزبور بوده كه در قصبۀ قمشه مى‌بود. و از ايشان يك دختر هست كه زوجۀ قهرمان نائينى است، و دو پسر كه مجموع در حال تحرير در طهران مى‌باشند.

و از همشيرۀ ديگر حقير كه زوجۀ ميرزا كوچك-كه اندكى قبل از اين مذكور شد-مى‌بود، در حال چهار پسر، ميرزا يحيى مشهور به «ميرزا بابا» ، و ميرزا محمّد كاظم مشهور به «ميرزا بزرگ» ، و ميرزا محمّد تقى مشهور به «آقا جان» ، و ميرزا محمّد رحيم مشهور به «آقا» ، مى‌باشد. و از دو نفر اوّل اولاد چند مى‌باشد.

22

امّا اولاد عمّ مرحوم ميرزا ابو القاسم، ميرزا احمد، 1و ميرزا محمّد محسن، و ميرزا محمّد تقى، و يك صبيّه-كه حليلۀ نور چشمى ميرزا محمّد حسين ابن عمّى ام ميرزا ابو طالب است-مى‌باشند. و از ميرزا احمد و همشيره‌اش اولاد چند به هم رسيده.

امّا اولاد عمّ كوچك عالى جناب ميرزا ابو طالب-سلّمه اللّه تعالى-، دو پسر، و دو صبيّه:

عالى حضرت ميرزا حسنعلى مشهور به «آقا ميرزا» كه چند اولاد بحمد اللّه دارد و همشيرۀ بزرگش كه والدۀ نور چشمى محمّد على است، از صبيّۀ مرحوم ميرزا حبيب كه مذكور شد، به هم رسيد.

و ميرزا محمّد حسين، و همشيرۀ كوچك او-كه هريك-للّه الحمد-اولاد چند مى‌دارند-والدۀ ايشان صبيّۀ صبيّه، يعنى نوادۀ دخترى مرحوم ميرزا محمّد جعفر خلف علاّمۀ مغفور ملاّ محمّد باقر مجلسى است. تا اينجا ذكر اولاد مرحوم آخوند ملاّ عزيز اللّه خلف مرحوم ملاّ محمّد تقى مجلسى ختم شد.

امّا اولاد مرحوم ملاّ عبد اللّه، خلف مرحوم ملاّ محمّد تقى مجلسى سه پسر:

يكى فاضل علاّمه ملاّ محمّد نصير، دوم ملاّ زين العابدين، سيّم ملاّ محمّد تقى. امّا آخوند ملاّ محمّد نصير، فاضل قليل النّظير، مجلّد فتن بحار را ترجمه فرموده، و حواشى چند بر شرح لمعه دارند 2. و پسر آن مرحوم، آقا رضى مرحوم است كه

1) -و دو فرزند ذكور ميرزا احمد: ميرزا محمّد داماد ميرزا محمّد صادق مزبور، و يكى ميرزا مهدى. و ميرزا احمد را از صبيّۀ مرحوم ميرزا ابو طالب بن مولانا ميرزا محمّد تقى دو صبيّه باقى مانده: يكى زوجۀ ميرزا محمّد كاظم ابو اسحاقيّه، و يكى زوجۀ ميرزا محمّد جعفر بن ميرزا محمّد حسين. و دو ذكور و يك اناث از زوجۀ سيّده صبيّۀ ميرزا ابو المحسن-كه از سادات درب امامزاده اسماعيل مى‌باشند مشهور به «موسوى» -به هم رسيده. صبيّۀ ايشان زوجۀ ميرزا حسنعلى بن ميرزا محمّد صادق بن ميرزا حسنعلى مى‌باشد. (هامش)

2) -و ايشان را اولادى چند بوده: يكى ملاّ محمّد حسين نام داشته و از او نوادۀ دخترى مى‌باشد مشهوره به «بى‌بى‌چى» (پى‌پى‌جى-ت) بنت ملاّ عليمردان مشهور به «ملاّ تكلتو» كه در مشهد مقدّس مى‌بود، و به اصفهان آمد، و به عتبات رفت، و اولاد از او-

23

صبيّۀ مرحوم ميرزا محمّد كاظم-جدّ حقير-در حبالۀ او بوده و اولادش تماما رقم زده گشت. و همشيره يا صبيّۀ ملاّ محمّد نصير زوجۀ مرحوم مير ابو طالب، خلف سيد فاضل امير ابو المعالى طباطبائى بوده، خلاصه وصلت با او داشته‌اند.

امّا اولاد ملاّ زين العابدين مجلسى:

يكى مرحوم ملاّ محمّد مؤمن بوده كه والد مرحوم آقا حسين مشهور به «جنّى» كه در نجف اشرف مجاور بود، و دو دختر در آن ارض اقدس دارد، بوده. و همشيرۀ آقا حسين جنّى مزبور، والدۀ ميرزا جعفر گازر، زوجۀ آقا امين رج‌كش بوده. و از آقا امين مزبور از همين زوجه اولاد ذكور چند در اصفهان مى‌باشند.

و ديگرى زوجۀ مرحوم مقدّس آقا عبد اللّه مجلسى است. و او را پسرى بوده مرحوم آقا محسن كه والد خود در راه مشهد مقدّس وفات يافته. و از آقا محسن پسرى هست موسوم به حاجى محمّد على كه حال در كربلاى معلاّ مشغول صحّافى است. و او نيز اولاد چند دارد. و دخترى از آقا عبد اللّه مجلسى مرحوم در اصفهان بوده زوجۀ سيّد حسن نامى است. و حال ولدى از او در اصفهان مى‌باشد. و حاجى محمّد على صحّاف دو همشيره در نجف اشرف دارد. اولاد يكى از ايشان به حقير معلوم نيست. و يكى ديگر زوجۀ آقا حسين جنّى مذكور بوده كه مذكور شد، دو صبيّه دارد. و والدۀ آقا محسن مزبور صبيّۀ ملاّ محمّد تقى كه بعد مذكور مى‌شود بوده، و خالۀ ميرزا عزيز اللّه-والد حقير-بوده.

امّا اولاد ملاّ محمّد تقى بن ملاّ عبد اللّه مزبور:

يكى ميرزا محمّد على خاتون‌آبادى عمّ والد حقير. از او يك صبيّه هست زوجۀ آقا هادى صبّاغ در اصفهان.

و سه دختر: يكى والدۀ ميرزا عزيز اللّه والد حقير، ديگرى زوجۀ آقا عبد اللّه مجلسى مزبور، و ديگرى زوجۀ فاضل علاّمه ملاّ محمّد طاهر ورنوسفادرانى.

2) -الحال تحرير نمى‌باشد. خلاصه اگر فوت شده يا بشود، وارث او اولاد مرحوم آخوند ملاّ محمّد نصير مزبور مى‌باشد. حسنعلى.

24

امّا اولاد امجاد علاّمۀ مغفور افضل المتقدّمين و المتأخّرين المولى محمّد باقر المجلسى-قدّس اللّه روحه-كه به سرحدّ كمال رسيده‌اند چهار ذكور و پنج اناث:

يك پسر و دو صبيّه از همشيرۀ عالى جناب فاضل وحيد، سيّد جليل ميرزا علاء الدين محمّد گلستانى شارح نهج البلاغه متولّد شده.

پسر مزبور فاضل مغفور ميرزا محمّد صادق كه در حيات آخوند وفات يافته، و آخوند مرحوم شرحين كافى و تهذيب را حسب الخواهش او تأليف نموده‌اند. و زوجۀ ميرزا محمّد صادق مرحوم از سادات اردستانى بوده‌اند.

از او يك پسر-ميرزا محمّد على نام بوده و خلفى نداشته-و سه صبيّه به هم رسيده:

يكى از آنها حليلۀ جليلۀ عالى جناب سيّد فاضل امير محمّد حسينا بوده كه والدۀ مرحمت و غفران پناهان، مير محمّد مهدى و مير عبد الباقى و همشيره‌هاى ايشان باشد.

و ديگرى در حبالۀ آقا محمّد على بن العلاّمة آقا محمّد هاديا مازندرانى بوده كه والدۀ مرحوم آقا هادى باشد.

و سيّم زوجۀ مرحوم ميرزا محمّد على عمّ والد حقير بوده كه والدۀ آقا محمّد بوده باشد.

و دو صبيّۀ آخوند كه از همشيرۀ ميرزا علاء الدّين محمّد گلستانه به هم رسيده، يكى در حبالۀ سيّد علاّم فهّام امير محمّد صالح خاتون‌آبادى بوده، و ديگرى حليلۀ مرحوم ميرزا محمّد كاظم جدّ حقير بوده. و اولاد مرحوم ميرزا محمّد كاظم از حليلۀ مزبور بتفصيل مذكور شد.

امّا اولاد مرحوم مير محمّد صالح مزبور از زوجۀ مزبوره، يكى فاضل علاّمه امير محمّد حسينا-طاب ثراه-و ديگرى همشيرۀ ايشان است.

امّا اولاد مرحوم مير محمّد حسين؛ يكى سيّد فاضل مقدّس امير محمّد مهديا، و ديگرى سيّد جليل القدر مير عبد الباقى؛ و دو همشيرۀ ايشان‌اند يكى حليلۀ سيّد

25

فاضل مير ابو طالب، و ديگرى زوجۀ سيّد مرحوم مير على نقى اخوين بوده‌اند.

و فرزندان مرحوم مير محمّد مهديا؛ عالى حضرات مير محمّد باقر، و مير سيّد مرتضى، و زوجۀ مرحوم مير عبد الواسع بن المرحوم مير ابو طالب مزبور-والدۀ عالى حضرت ميرزا محمّد رضا مشهور به «آقاسى» -و زوجۀ عالى حضرت مير محمّد صالح بن مير زين الدّين بن مير محمّد صالح مزبور مى‌باشند. و بغير مير محمّد باقر-بحمد اللّه تعالى-همگى اولاد دارند.

و اولاد مرحوم مير عبد الباقى، عالى جناب مقدّس القاب فاضل امير محمّد حسين، و اخوين ايشان؛ آقا سيّد، و مير محمّد تقى، و اخوات ايشان كه در ميان خود مواصلت نموده‌اند. و مجموع-بحمد اللّه تعالى-اولاد دارند.

و اولاد مرحوم مير ابو طالب از صبيّۀ مرحوم مير محمّد حسين مير عبد الواسع، و دو همشيره كه يكى حليلۀ مرحوم مير محمّد صالح مشهور به «آقاى تكمه‌دوز» و اولاد چند مى‌دارند نيكان و صاحبان كمال، و ديگرى حليلۀ مرحوم مير محمّد علىّ بن المرحوم مير على نقى مشار اليه و از ايشان نيز اولاد هست.

امّا اولاد همشيرۀ مرحوم مير محمّد حسين بن مير محمّد صالح كه حليلۀ سيّد مرحوم مير عبد الكريم بوده، مرحومون ميرزا ابو طالب، و ميرزا محمّد على مشهور به «كتاب فروش» ، و ميرزا احمد بوده‌اند. و از مجموع ايشان اولاد هست-بحمد اللّه. اينها همه كه مذكور شد اولاد آخوند مرحومند كه از همشيرۀ مرحوم ميرزا علاء الدّين محمّد داشته‌اند.

و حليلۀ ديگر آخوند مرحوم همشيرۀ ابو طالب خان نهاوندى بوده و از او مرحوم فاضل ميرزا محمّد رضا مشهور به «آقاسى» و يك صبيّه به هم رسيده. و از ميرزا محمّد رضا حال تحرير اولادى نيست. و صبيّۀ مزبوره حليلۀ فاضل علاّمه ملاّ حيدر على بن الفاضل ملاّ ميرزاى شيروانى مشهور بوده، و از صبيّۀ آخوند مرحوم دخترى داشته كه زوجۀ فاضل آقا ميرزاى خلف ملاّ محمّد تقى، كه در اولاد مرحوم ملاّ ميرزا مذكور خواهد شد-ان شاء اللّه تعالى.

و آخوند مرحوم را امّ ولدى مى‌بوده و از او دو پسر و دو دختر به هم رسيده:

26

پسرها يكى ميرزا محمّد جعفر بوده، و از او نواده هست در حبالۀ جناب عمّى ام ميرزا ابو طالب والدۀ ميرزا محمّد حسين.

و ديگرى ميرزا عبد اللّه؛ از او صبيّه‌اى بود زوجۀ مرحوم مير محمّد هادى بن مير محمّد زين العابدين بن مير محمّد صالح خاتون‌آبادى و از ايشان-بحمد اللّه-پسرى هست داماد مير محمّد حسين بن المرحوم مير عبد الباقى المزبورين سابقا.

و از دو صبيّۀ مزبورين، از يكى مير سيّد رضا و مير محمّد محسن و مير محمّد صالح مشهور به «آقائى» مير محمّد هادى، اولاد مرحوم مير زين العابدين بن الفاضل مير محمّد صالح خاتون‌آبادى متولّد شده‌اند. و از مجموع-بحمد اللّه- اولاد متعدّده هست.

و ديگرى را بنات چند بوده در حبالۀ عالى حضرات مرحومان امير محمّد مهديا و امير عبد الباقى مشار اليهما والدتين اولاد ايشان. و دختران ديگر نيز مى‌بوده كه به ديگران مزوّجه شده‌اند، و اولاد ايشان بالفعل در اصفهان مى‌باشند.

امّا اولاد مرحوم فاضل علاّمه ملاّ محمّد صالح مازندرانى از صبيّۀ علاّمۀ مغفور ملاّ محمّد تقى مجلسى چند ذكور و چند اناث بوده:

اولاد ذكور ايشان: اوّل فاضل علاّمه آقا محمّد هادى مترجم قرآن، دوم مرحوم مغفور ملاّ نور الدّين محمّد، سيّم عارف كامل ملاّ محمّد سعيد متخلّص به «اشرف» ، چهارم فاضل عالم ملاّ حسنعلى، پنجم ملاّ عبد الباقى-رحمه اللّه- ششم ملاّ محمّد حسين.

امّا آقا هادى مرحوم را فضايل بى‌شمار و تصانيف بسيار است. و اولاد ايشان آقا محمّد على، و آقا محمّد مهدى، و آقا على اصغر، و آقا محمّد تقى بوده‌اند، از ذكور.

امّا از محمّد مهدى كسى باقى نمانده، و دو صبيّه داشته‌اند:

يكى حليلۀ آقا محمّد تقى بن ملاّ محمّد قاسم، نوادۀ مرحوم ملاّ محمّد على استرآبادى بوده؛ و ديگرى زوجۀ مرحوم حاجى محمّد برادرزادۀ آقا محمّد تقى مزبور. از آقا محمّد تقى، مرحوم حاجى مهدى كفن‌نويس، و برادرش حاجى

27

محمّد على؛ و از حاجى محمّد، مرحوم اعزى حاجى ميرزا و همشيرۀ ايشان به هم رسيده‌اند. و ذكر ايشان در اولاد ملاّ محمّد على استرآبادى-ان شاء اللّه تعالى- مذكور خواهد شد.

و امّا محمّد على مرحوم را يك پسر و يك دختر باقى بود. پسر مزبور مرحمت و غفران پناه آقا محمّد هادى-طاب ثراه-بوده‌اند. و از ايشان حال دو پسر؛ يكى جناب ميرزا محمّد على مشهور به «آقا ميرزا» ، و ديگرى ميرزا حسنعلى مى‌باشند.

و هريك را-بحمد اللّه تعالى-اولاد چند مى‌باشد. و آقا محمّد هادى صباياى چند نيز دارند. يكى را حقير مى‌دارم. و محمّد كاظم و ساير اولاد حقير-غير محمّد على-از او متولّد شده. و ساير ايشان زوجات سادات زواره و اردستان و غير سادات مى‌باشند. و از همۀ اولاد آقا محمّد هادى اولاد مى‌باشند؛ اردستانى در اردستان، و تتمّه در اصفهان.

از آقا محمّد تقى خلف آقا هادى كسى نمانده. و از آقا على اصغر دو نواده هست در اصفهان: يكى زوجۀ آقا حسين نسّاج، و ديگرى زوجۀ محمّد تقى فزوه‌جى.

امّا اولاد ملاّ نور الدّين محمّد، يك پسر و دو دختر بوده.

پسر، آقا رحيم؛ و از او صبيّه‌اى به هم رسيده كه زوجۀ مرحوم آقا مهدى مزبور بوده، و حال اثرى از اولاد آقا رحيم نيست.

و يك صبيّه در حبالۀ مرحوم ملاّ اكمال بوده. و فرزند رشيد ايشان عالى جناب علاّمى، مجتهد الزّمانى، آقا محمّد باقر اصفهانى مشهور به «بهبهانى» -كه مجاور كربلاى معلّى بوده‌اند، و احتياج به ذكر محامد ايشان نيست-بودند. رحمه اللّه تعالى. و اولاد آن مرحوم عالى جناب مقدّس القاب، زبدة الفضلاء الاطياب، آقا محمّد على-سلّمه اللّه تعالى-و جناب خجسته القاب آقا عبد الحسين كه از هر دو-چنانچه مسموع شد-اولاد مى‌باشند.

و دو صبيّۀ مرحوم آقا محمّد باقر، يكى حليلۀ جليلۀ عالى جناب مقدّس القاب، فاضل علاّمه، مير سيّد علياى كوچك؛ و ديگرى در حبالۀ مير سيّد

28

على بزرگ مى‌باشند. و از هردو اولاد هست. و حضرات وصلت نموده بود با مرحمت و غفران پناهان فاضلان مقدّسان مير سيّد محمّداى طباطبائى، و مير ابو المعالى كوچك والد مرحوم آقا سيّد والد علاّمى مير سيّد علياى كوچك.

و از مرحوم مير سيّد محمّد اولاد رشيد بودند: يكى مير سيّد مرتضى-والد سيّد فاضل علاّمه مير سيّد محمّد مهديا كه در نجف اشرف مجاورند، و اخوۀ ايشان كه در بروجرد مى‌باشند-و ديگرى مير سيّد على، و ديگرى مير محمّد على. و از هر دو، بلكه از مجموع-بحمد اللّه تعالى-خلفاى صالحين هست.

و صبيّۀ ديگر ملاّ نور الدّين محمّد، زوجۀ مرحوم ميرزا محمّد تقى نجف‌آبادى؛ و از مرحوم آقا على نقى ولد ايشان، جناب فضايل مآب مستغنى القاب ميرزا عبد الرزّاق-كه حال متوجّه شرعيّات نجف‌آباد مى‌باشند-به هم رسيد، و دو صبيّه كه يكى از آنها وصلت با سلالۀ حاجى ميرزا جواهرى نموده، اولاد بسيار از ايشان هست-يعنى ميرزا عبد الرزّاق و يك همشيرۀ مزبوره.

و از دو برادر مجتهد الزمانى آقا محمّد باقرا-رحمه اللّه-آقا حسن رضا و آقا محمّد حسين اولاد هست. اولاد آقا حسن رضاى مرحوم-چنانكه مسموع شد- ذكور: آقا محمّد ابراهيم، و حاجى بابا؛ و دخترى كه حليلۀ مرحوم آقا اسد اللّه ولد ملاّ يعقوب نهاوندى بود. و اولاد آقا محمّد حسين در كازرون فارس مى‌باشند. و مسموع شد كه همشيره‌هاى مجتهد الزّمانى يكى در حبالۀ مرحوم آقا سيّد والد عالى جناب مجتهد الزّمانى مير سيّد على، و ديگرى والدۀ مير سيّد على بزرگ، و ديگرى در حبالۀ مير سيّد محمّد طباطبائى مشار اليه بوده‌اند. مجموع-بحمد اللّه تعالى-اولاد مى‌دارند. كثّرهم اللّه تعالى فى العيش الرغيد.

امّا اولاد مرحوم ملاّ محمّد سعيد اشرف:

يكى فاضل علاّمه ملاّ محمّد امين بوده كه شرح مبسوط منقّحى بر قسم كلام تهذيت ملاّ سعد الدّين نوشته. چون به نظر اكثر نرسيده، اشعار به او شد، و در نزد حقير مى‌باشد. و اولاد آن مرحوم در زمان سلطنت ابراهيم شاه، برادرزادۀ نادر شاه، منقرض شدند.

29

و ديگرى ميرزا محمّد على، متخلّص به «دانا» در هند مى‌بوده‌اند. و اولاد ايشان در هند مى‌باشند، در مرشدآباد بنگاله.

و ديگرى صبيّۀ ايشان زينب بيگم كه سابقا مذكور شد كه زوجۀ ملاّ محمّد تقى خلف مرحوم ملاّ عبد اللّه بن ملاّ محمّد تقى مجلسى بود. و مريم بيگم صبيّۀ او، حليلۀ جدّ مرحوم ميرزا محمّد تقى الماسى و والدۀ والد مرحوم است.

امّا اولاد ملاّ حسنعلى-كه در هند مشهور به حسنعلى خان بوده-:

يكى ميرزا على اشرف بوده، و از او اولاد؛ جمعى در خانه‌هاى اجدادى خود در اصفهان مى‌باشند. و دخترى از آنها در حبالۀ اعزى آقا حسنعلى بن آقا محمّد هادى ثانى مى‌باشد. و ساير اولاد آن مرحوم در هند مى‌باشند. و مسموع شد كه يكى از آنها را نام ميرزا ابو البقا مى‌باشد و كمال هم دارد.

امّا اولاد مرحوم ملاّ عبد الباقى بن ملاّ محمّد صالح مازندرانى، يك پسر بوده و چند دختر.

پسر مزبور، عالم عامل، جدّ امجد كامل، ملاّ محمّد صالح مشهور به «آقا بزرگ» بودند. و ايشان را خلفى بود صاحب كمالات مرضيّه آقا علاء الدّين محمّد مرحوم، و دو صبيّه.

امّا اولاد آقا علاء الدّين محمّد:

يكى جناب حاجى محمّد على است كه در هند مى‌باشد.

و ديگرى عالى جناب حاجى محمّد اسماعيل كه حال در كربلاى معلاّ مجاور مى‌باشد، و اولاد ايشان در هند مى‌باشند، مگر عالى حضرت خجسته طينت صاحب اخلاق حسنه حاجى ميرزا غلامحسين كه حال از هند آمده مجاورت عتبات عاليات اختيار نموده‌اند.

و ديگرى اعزّى حاجى محمّد جعفر كه ايشان نيز مجاور كربلاى معلاّ مى‌باشند. و-بحمد اللّه تعالى-مجموع را اولاد هست.

امّا دو صبيّه: يكى حليله مرحوم آقا محمّد صادق بن ملاّ محمّد تقى نوادۀ علاّمه ملاّ ميرزاى شيروانى بود، و ولدى خيّر صالح از او آقا محمّد رضا نام مشهور

30

به «آقا ميرزا» مى‌باشد، و مجاور كربلا مى‌باشند. و اولاد چند دارند. اكبر آنها آقا محمّد كاظم است. و صبيّۀ ديگر والدۀ حقير، زوجۀ مرحوم ميرزا عزيز اللّه والد حقير مى‌بودند. و از ايشان حال تحرير، حقير حيدر على و همشيره‌زاده‌هاى حقير و اولاد حقير-بحمد اللّه-چنانچه مرقوم شد، هستند. اللّهم طوّل أعمارهم فى خير و عافية و صلاح و سداد، و اجعلهم من خير العباد، بمحمّد صلّى اللّه عليه و آله الامجاد.

و همشيره‌هاى مرحوم آقا بزرگ مشار اليه يكى زوجۀ ميرزا امين تاجر بود، و سه ذكور از او بودند: آقائى، و آقا على نقى، و آقا عبد الكريم. و از غير آقا عبد الكريم اولاد چند بودند كه همه وفات كردند؛ الاّ آنكه دو پسر از آقا على نقى بود: يكى حاجى عبد الباقى مرحوم، و ديگرى حاجى ابو الحسن. از حاجى ابو الحسن مرحوم ولدى هست موسوم به آقا عبد الحسين، و اولاد چند مى‌دارد.

و همشيرۀ ديگر آقا بزرگ مرحوم زوجۀ حاجى محسن نامى بود از اهل مارچى كه از قراى ماربين اصفهان، و اولاد بسيار بواسطه و بى‌واسطه داشت. مجموع تلف شدند، مگر شخصى محمّد على نام از ايشان باقى مانده بود و در جهرم فارس مى‌باشد.

امّا اولاد مرحوم مغفور آخوند ملاّ محمّد صالح مازندرانى، از صبيّۀ ايشان كه حليلۀ جليلۀ سيّد فاضل علاّمه امير ابو المعالى بزرگ بوده، چهار پسر و دو دختر.

اولاد ذكور ايشان: يكى فاضل امير ابو طالب، و ديگرى امير سيّد على، و سيمى به خاطر نمانده، و چهارم امير ابو المعالى كوچك.

امّا فرزند ارجمند مير ابو طالب، سيّد علاّمۀ وحيد مير سيّد حسن بوده‌اند كه در قصبۀ كازران ساكن بودند و حال اولاد ايشان در آنجا مى‌باشند. و گويا برادر و برادرزاده هم داشتند. و مير ابو طالب مرحوم وصلتى با فاضل مرحوم ملاّ محمّد نصير بن ملاّ عبد اللّه بن ملاّ محمّد تقى مجلسى نموده بود.

و امير سيّد على مرحوم را صبيّه‌اى بوده والدۀ جناب حاجى محمّد عطّار، نوادۀ مرحوم ملاّ محمّد على استرآبادى، كه حال تحرير ولد ايشان حاجى ميرزا در مشهد

31

كاظمين-عليهما السّلام-مجاور است.

و امير ابو المعالى كوچك والد ماجد آقا سيّد والد مجتهد الزّمانى امير سيّد علياست. بغير اينقدر از ايشان به حقير نرسيده.

و امير ابو المعالى بزرگ را از صبيّۀ مرحوم ملاّ محمّد صالح دو صبيّه بوده چنانچه مذكور شد: يكى حليلۀ جليلۀ فاضل عظيم المنزلت، ملاّ محمّد رفيع جيلانى مجاور مشهد مقدّس رضوى؛ و ديگرى در حبالۀ عالى جناب غفران مآب، ملاّ محمّد شفيع برادر ايشان.

امّا ملاّ محمّد رفيع مرحوم را دو صبيّه بود: يكى حليلۀ جليلۀ نوّاب مستطاب مرحمت مآب، ميرزا محمّد على صدر جليل القدر، والد ماجد نوّاب غفران مآب ميرزا احمد-رحمه اللّه-و نوّاب كامياب ميرزا محمّد محسنا و عالى حضرات اخوۀ ايشان 1و اخوات ايشان بوده باشد.

و اولاد امجاد ملاّ محمّد شفيع، نوّاب معلّى القاب ميرزا محمّد على مشار إلى بعض ألقابه بوده‌اند. و اولاد نوّاب مغفور-چنانكه مذكور شد-نوّاب مرحوم ميرزا احمد، و عالى جاه رفيع جايگاه ميرزا محمّد رضا، و اخوات ايشان بوده و هستند.

و مرحوم ميرزا احمد والد ماجد عالى جاه والا جايگاه نوّاب ميرزا محمّد جعفر و برادر مغفور ايشان ميرزا ابو الحسن-رحمه اللّه. و اولاد و اصهار كبار و اقوام عالى مقام نوّاب جنّت مآب بزرگ-طاب ثراه-مثل عالى جنابان مقدّس القابان علاّمان ميرزا داود و ميرزا محمّد حسين و ميرزا سليمان و غير ايشان-كه به خدمت اكثر ايشان نرسيده‌ام-مجموع در دار العباد يزد مى‌باشند. و أدام اللّه تعالى ظلالهم، و أحسن فى الدّارين أحوالهم.

امّا اولاد علاّمه وحيد ملاّ محمّد عليا استرآبادى، يكى ملاّ محمّد شفيع فاضل بوده، و ديگرى ملاّ كمال الدّين حسين.

از مرحوم ملاّ محمّد شفيع دو پسر بوده: يكى ملاّ محمّد قاسم، و ديگرى ملاّ

1) -ت: ندارد.

32

محمّدا طاهر.

اولاد ملاّ محمّد قاسم، يكى مرحوم آقا محمّد تقى بود. و ديگرى آقا عبد اللّه كه مجنون بود سالها در نجف اشرف. و ديگرى والد مرحوم حاجى محمّد عطّار كه در اولاد مير ابو المعالى مذكور شد.

امّا آقا محمّد تقى مرحوم را اولاد چند بود از صبيّۀ مرحوم آقا مهدى بن آقا هادى بن ملاّ محمّد صالح. دو پسر بود: حاجى مهدى كفن‌نويس، و حاجى محمّد على. و هردو را اولاد مى‌باشد. و از نوادۀ ملاّ ميرزاى شيروانى پسرى داشت آقا ابو الحسن كه اولاد او به طاعون طى شدند. و دخترى دارد در نجف اشرف -يعنى آقا محمّد تقى مرحوم.

و از آقا عبد اللّه دو دختر بود يكى زوجۀ حاجى مهدى كفن‌نويس بود و ديگرى نمى‌دانم كه كى داشت.

و از حاجى محمّد مزبور حاجى ميرزا در مشهد كاظمين (ع) مى‌باشند.

و ملاّ محمّد طاهر را پسر بود، ملقّب به «آقائى» . و او را ولدى بود موسوم به ملاّ حسين، و ملقّب به «ميرزا كوچك اصم» . و از ميرزا كوچك دخترى به هم رسيده در يزد است.

و اولاد مرحوم ملاّ كمال الدّين حسين: آقا محمّد باقر-كه در عتبات مى‌بود. و ميرزا احمد كه در اصفهان وفات يافت. و والد مرحوم ميرزا كمال الدّين حسين ثانى 1كه او نيز در عتبات وفات يافت. و صبيّه‌اى نيز داشت كه او بكرا به پيرى رسيد.

امّا اولاد فاضل علاّمه ملاّ ميرزا محمّد بن الحسن الشّيروانى، از صبيّۀ مرحوم

1) -و والدۀ ميرزا كمال الدّين حسين ثانى را كه از همين سلسله بوده، فاضل متبحّر ملاّ بهاء الدّين محمّد مشهور به فاضل هندى گرفته. از ايشان صبيّه‌اى به هم رسيده، زوجۀ فاضل قاضى اجيئه روى دشت شد والد آقا ميرزا اجيئه گرفت او را. معلوم نشد كه از آنها فرزند شد يا نه. منه.

33

ملاّ محمّد تقى مجلسى:

يكى فاضل علاّمۀ مقدّس ملاّ حيدر على مجاور نجف اشرف است كه در عتبات مشهور است. و تسلّطش در مذهب حق به مرتبۀ كمال بود. و در مسائل اصوليّه طريقۀ سيّد مرتضى-عليه الرّحمه-را داشته.

و يكى ديگر صبيّه بود.

امّا اولاد ملاّ حيدر على سه پسر بودند: آقا على بزرگ، و آقا على ثانى، و آقا على ثالث. گويا ولدى از آقا على ثالث باشد.

و ملاّ حيدر على را دخترى بوده كه از صبيّۀ مرحوم ملاّ محمّد باقر مجلسى (ره) كه در حبالۀ او بود و مذكور شد، داشت. و او زوجۀ فاضل آقا ميرزا پسر ملاّ محمّد تقى گيلانى بوده، و از او دو دختر به هم رسيد:

يكى زوجۀ آقا محمّد تقى ولد ملاّ محمّد قاسم بن ملاّ محمّد شفيع استرآبادى مذكور بود، و از او دخترى در نجف اشرف هست كه مذكور شد.

و ديگرى زوجۀ حاجى مرتضى قلى كلاهدوز. و از ايشان پسرى موسوم به آقا محمّد، و دخترى كه زوجۀ حاجى زين العابدين قنّادى بود، به هم رسيد، و هر دو فوت شدند و اولاد ايشان هستند در اصفهان.

و صبيّۀ مرحوم ملاّ ميرزاى شيروانى، زوجۀ فاضل ملاّ محمّد تقى گيلانى بود.

و از ايشان اولاد بسيار به هم رسيد: اوّل آقا ميرزا-مذكور شد-دوم آقا على، سيم آقا محمّد كاظم، چهارم آقا محمّد صادق، و دو صبيّه.

اولاد آقا ميرزا مذكور شد. و اولاد آقا على منحصر در صبيّه‌اى بود كه زوجۀ مرحوم حاجى رجبعلى ريخته‌گر بوده، و از او دو دختر به هم رسيده: يكى زوجۀ مرحوم حاجى رمضانعلى ريخته‌گر كه حال در عتباتند. اولاد ايشان آقا محمّد على و آقا عبد الغفّار، و صبيّۀ ديگر زوجۀ اعزى آقا ميرزا كفن‌نويس خاله‌زادۀ حقير، خلف مرحوم آقا محمّد صادق مزبور والد آقا محمّد كاظم، و ساير اولاد آقا ميرزا كه در عتبات مجاورند.

و اولاد مرحوم آقا محمّد كاظم دو پسر بود كه به رحمت ايزدى پيوستند

34

بلا عقب. و سه دختر بوده. بزرگتر حليلۀ مرحوم ملاّ عزيز اللّه خوانسارى بوده؛ و حاجى ابو القاسم-و گويا برادرى هم دارد-فرزند ايشانند. و ديگرى حليلۀ مرحوم حاجى ابو الحسن بن آقا على نقى همشيره‌زادۀ آقا بزرگ مرحوم كه فرزند ايشان آقا عبد الحسين است، و حال در عتبات است، پيش از اين مذكور شد. و از صبيّۀ ثالثه صبيّه‌اى بود. و حال معلوم نيست در كجا است.

و ولد مرحوم آقا محمّد صادق آقا ميرزاست كه مذكور شد.

و دو صبيّۀ مرحوم ملاّ محمّد تقى گيلانى مزبور، يكى زوجۀ مرحوم ميرزا محمّد جعفر خلف علاّمۀ مغفور مبرور ملاّ محمّد باقر مجلسى بوده و از او صبيّه‌اى بوده متوفيّه شده 1. و دخترى از او هست كه زوجۀ عمّى ام ميرزا ابو طالب است، والدۀ نور چشمى ميرزا حسين و همشيرۀ او كه زوجۀ نور چشمى ميرزا احمد بن عمّى ام ميرزا ابو القاسم مى‌باشد. و ديگرى زوجۀ مرحوم خالوئى‌ام، آقا علاء الدّين محمّد والدۀ اعزى حاجى محمّد جعفر بود. و از اكثر ايشان-بحمد اللّه تعالى-اولاد هست.

و مرحوم ميرزا كمال الدّين محمّد فسائى را حال فرزندى معلوم نيست.

و جمعى ديگر هستند در هند و در عتبات كه همين‌قدر مى‌دانم از اين سلسله بوده‌اند: يكى ميرزا صالح ساكن بندر هوكلى، و ديگرى شيخ محمّد على متخلّص به «حزين» ، و ديگرى آقا كوچك نامى كه در هند رفته بودند، و ديگرى آقا ملاّ كه در نجف اشرف بوده جمعى هستند از اين مقوله.

1) -امّا صبيّه ميرزا محمّد جعفر دو صبيّه از مرحوم مغفور حاجى ملاّ محمّد هادى خراسانى داشته كه صبيّۀ بزرگ اوست كه رقم زده شده است. امّا صبيّۀ كوچك را در زمان على مراد خان بختيارى پسر على مردان خان، فتح اللّه خان گرفته و زوجۀ او بود. و از او پسرى الحال مى‌باشد نامدار خان كه مجنون شده و در كوههاى بختيارى سرگردان. و [او را] بعد از آنكه فتح اللّه خان كشته شد، رضا خان پسر برادر على مردان خان مزبور گرفته و زوجۀ او بود. و پسرى از او شده هيبت اللّه خان كه الحال در ميان بختيارى مى‌باشد. و گويا اولاد چند به هم رسانيده باشد. حسنعلى.

35

مخفى نماناد كه نظر به اينكه در زمان على مراد خان، حسب الفرمودۀ بندگان محفوف به رحمت و غفران نوّاب ميرزا احمد-طاب ثراه-و اصرار عالى حضرت عمّ مغفور مبرور ميرزا ابو القاسم، چون مطّلع شدند كه حقير را اطّلاعى به انساب حضرات مى‌باشد، شروع به ترقيم اين تذكره شد. و اكثرش نوشته بود كه نوّاب مغفور به عتبات، و عمّ مذكور نيز بعد از ايشان روانه و وفات نمودند. و حقير را رغبتى چندان به نوشتن او نبود، قليلى از او باقى ماند. تا در اين زمان جناب خالوزادۀ محترم ميرزا غلامحسين خواهش نمودند او را تمام نمود.

مستدعى از اولوالالباب و صاحبان عقول از احباب كه به نظر سخريّه در اين باب نظر نفرموده، به تصوّر اينكه علّت غائيه او مفقود، پس صرف اوقات در او نمودن چه سود. جواب آن است كه علم به انساب امرى است صواب؛ مگر نديده و ندانى، و نخوانده و نخوانى كتب تواريخ، سيّما انساب سمعانى؛ با اينكه بودم مأمور، و المأمور معذور.

نوشتم اين تذكرۀ جليله را بعد از فراغ پنج روز از تصنيف او، از روى خطّ عالى حضرت عالم فاضل كامل مقدّس، مجتهد الزّمانى استادى-مدّ ظلّه اللّه تعالى على مفارق العباد-ابن عمّى ام مصنّف هذه الرساله و التّذكره. و أنا العبد الحقير الخاطى، حسنعلى الاصفهانى الالماسى المجلسى. فى تاسع و عشرين شهر ربيع الثانى سنة 1209. 1

1) -نهايت نسخۀ ت: و انا العبد الحقير أقل السادة و الطلبه سيّد حسن بن ابى طالب الحسنى الحسينى فى پنجشنبه 14 شهر شوّال المكرّم 1288.