شاگردان علامه مجلسى‏

در اين بخش شاگردانى كه نزد وى تحصيل كرده‏اند، يا از وى بدريافت اجازه نائل گشته‏اند، مذكور ميگردند. محدّث نورى در فيض القدسى مينويسد:
اينان دانشمندانى هستند كه من آنها را شناخته‏ام، در حالى كه شاگردان علّامه‏ مجلسى بيش از اينهاست كه من بگويم توانسته‏ام با كمى اطلاع و فقدان وسيله، بر اسامى همه آنها اطلاع يابم. ميرزا عبد اللَّه اصفهانى شاگرد مجلسى در «رياض العلماء» مينويسد: «شاگردان استاد بالغ بر هزار نفر بودند! و شاگرد ديگرش سيد نعمت اللَّه جزائرى در «انوار نعمانيه» مينويسد: بيش از هزار نفر بودند!! و اينان:
1- سيد بزرگوار و محدّث عاليمقام سيد نعمت اللَّه جزائرى نامبرده است، كه بگفته نوه‏اش سيد عبد اللَّه جزائرى در اجازه كبيره خود: چند سال روز و شب در خدمت علّامه مجلسى حضور داشته و آن مرد بزرگ براى او همچون پدرى مهربان بود.
2- علّامه محقّق مير محمد صالح بن عبد الواسع داماد مجلسى مؤلف كتاب شرح استبصار و شرح من لا يحضره الفقيه متوفى بسال 1116.
3- دخترزاده‏اش مير محمد حسين خاتون‏آبادى فرزند دانشمند مير محمد صالح سابق الذكر مؤلف كتاب «حدايق المقرّبين» كه سابقا گفتار او را در باره جدّش علّامه مجلسى نقل كرديم.
4- عالم متبحّر خبير حاج محمد اردبيلى مؤلف كتاب مشهور «جامع الرّوات».
5- دانشمند عظيم الشأن و عالم متتبّع بصير ميرزا عبد اللَّه اصفهانى معروف به افندى مؤلف كتاب «رياض العلماء».
6- علّامه مدقّق و محدّث عاليقدر مولى ابو الحسن شريف بن محمد طاهر عاملى اصفهانى نجفى اين مرد بزرگ خواهرزاده مير محمد صالح سابق الذكر و جدّ مادر شيخ اعظم شيخ محمد حسن نجفى صاحب «جواهر الكلام» است.
7- سيد جليل ميرزا علاء الدين گلستانه شارح نهج البلاغه.
8- عالم ربانى حاج محمد طاهر بن حاج مقصود على اصفهانى.
9- شيخ فاضل فقيه مولى محمد قاسم بن محمد رضا هزار جريبى.
10- محقّق عاليمقام و مدقّق بزرگوار ملّا محمد اكمل پدر استاد كل آقا محمد باقر بهبهانى- چنان كه در اجازه علّامه بحر العلوم تصريح كرده است.
11- علامه متبحّر نامى شيخ سليمان ماحوزى بحرينى مؤلف كتاب «البلغه» و «المعراج» در رجال و ساير تأليفات ارزنده.
12- عالم نحرير ملّا رفيع بن فرج گيلانى مقيم مشهد مقدّس معروف به «ملا رفيعا».
13- دانشمند جليل القدر شيخ احمد بن محمد حظى بحرينى مؤلف كتاب «رياض الدلائل».
14- فقيه پاكسرشت شيخ محمد بن يوسف نعيمى بلاذرى.
15- عالم بزرگوار مولى مسيح الدين محمد شيرازى.
16- دانشمند جليل ملا محمد ابراهيم سريانى.
17- سيد عاليقدر مير محمد اشرف حسينى مؤلف كتاب بزرگ «فضائل السادات» 18- فاضل نيكو خصال ملّا عبد اللَّه يزدى (با ملّا عبد اللَّه يزدى صاحب حاشيه اشتباه نشود).
19- دانشمند متبحّر شيخ محمد فاضل كه از شاگردان پدرش نيز بوده است 20- حاج ابو تراب كه درست از وى اطلاع نداريم.
21- فاضل نبيل حاج محمد نصير گلپايگانى.
22- محدّث بلند قدر شيخ حُرّ عاملى سابق الذكر صاحب وسائل الشيعه 23- دانشمند بزرگوار سيد عليخان شيرازى سابق الذكر، دو نفر اخير از نظرى استاد و از لحاظى شاگرد مجلسى بوده‏اند.
24- فاضل پرهيزكار حاج محمود بن حاج غياث الدين محمد اصفهانى.
25- سيد عاليقدر مير محمد معصوم قزوينى پدر سيد بزرگوار آقا سيد حسين قزوينى معاصر وحيد بهبهانى و استاد اجازه علّامه بحر العلوم.
26- علّامه محقّق مولى محمد بن عبد الفتاح تنكابنى معروف به «سراب» مؤلف كتاب «سفينة النجاة» در كلام و تأليفات بسيارى ديگر.
27- دانشمند فاضل مير محمد صادق مازندرانى.
28- عالم پارسا شيخ حسن بن ندى بحرينى.
29- ملّا عبد اللَّه مدرّس، كه مدرّس يكى از مدارس مشهد مقدس بود.
30- دانشمند بزرگ سيد على بن محمد اصفهانى معروف به «امامى» مؤلف كتاب «التراجيح» در فقه كه بگفته مؤلف رياض العلماء تمام اقوال فقها را در آن آورده است، ترجمه شفا و اشارات شيخ الرئيس ابن سينا بفارسى، كتاب هشت بهشت كه ترجمه هشت كتاب معروف علماى ماست. مانند: خصال، كمال الدين، عيون اخبار الرضا، امالى شيخ صدوق و غيره.
31- عالم متبحّر ملّا محمد حسين طوسى استاد شهيد سعيد: سيد نصر اللَّه حائرى 32- فاضل متتبّع خبير شيخ عبد اللَّه بن نور الدين.
33- سيد عظيم الشأن مير محمد مهدى بن سيد ابراهيم قزوينى سابق الذكر.
34- محقّق بصير مير محمد صالح حسينى قزوينى.
35- حكيم متكلّم مولى على اصغر مشهدى.
36- محدّث بزرگ و فقيه نامى آقا محمد صادق تنكابنى اصفهانى.
37- عالم بزرگوار محمد بن مرتضى مشهور به نور الدين و مؤلف تفسير «الوجيز» برادرزاده ملا محسن كاشانى. قبلا هم گفتيم كه وى بحار الانوار را مختصر كرده و «درر البحار» ناميده است.
38- دانشمند فاضل محمد قاسم بن محمد صادق استرآبادى.
39- عالم خبير ملّا محمد رضا بن محمد صادق بن مقصود على مجلسى پسر عم علّامه مجلسى.
40- دانشمند مفسّر بزرگوار ميرزا محمد مشهدى صاحب تفسير «كنز الدقائق» در چهار جلد كه بهترين تفسيرهاست.
41- فاضل دانشمند ملّا محمد داود.
42- سيد فاضل مير عبد المطلب كه اصول كافى را نزد علّامه مجلسى خوانده است.
43- عالم ربّانى مولى ابراهيم گيلانى.
44- فاضل كامل مولى جمشيد بن محمد زمان كسكرى.
45- سيد اديب لبيب مير عليخان گلپايگانى.
46- دانشمند فقيه ملا محمود طبسى.

منابع: 

مهدى موعود عليه السلام، علي دواني‏ :انتشارات اسلاميه‏ :مقدمه، ص: 99