حسین‌بن محمدتقی نوری مازندرانی طبرسی، محدث و رجالى بزرگ و چهره سرشناس علماى شيعه در قرن چهاردهم هجرى به شمار مى‌آيد. این فقیه، مفسر و محدث امامی، در ۱۸شوال ۱۲۵۴قمری در روستای «یالو» از توابع نور مازندران به دنیا آمد و در ۲۷جمادی ۱۳۲۰هجری قمری در نجف اشرف درگذشت.
از محدث نوری (د1320ق)
حسین‌بن محمدتقی نوری مازندرانی طبرسی، محدث و رجالى بزرگ و چهره سرشناس علماى شيعه در قرن چهاردهم هجرى به شمار مى‌آيد. این فقیه، مفسر و محدث امامی، در ۱۸شوال ۱۲۵۴قمری در روستای «یالو» از توابع نور مازندران به دنیا آمد و در ۲۷جمادی ۱۳۲۰هجری قمری در نجف اشرف درگذشت. از القاب ایشان می‌توان به خاتم‌المحدثین، علامه نوری، میرزای نوری، محدث نوری و حاجی نوری اشاره کرد. محدث نوری دایی و پدر زن شهید شیخ فضل‌الله نوری رحمةالله‌علیه بود. امام خمینی قدس‌سره درباره ایشان گفته‌اند: «شیخ نوری، یکی از آن نمونه‌های سلف صالح بود که وجودشان در این روزگار چون کیمیا، کمیاب است...».
برخی از اساتید محدث نوری عبارت‌اند از: آخوند ملافتحعلی سلطان‌آبادی (م۱۳۱۲ق)، ملاشیخ علی خلیلی (م۱۲۷۹ق)، معزالدین سیدمهدی قزوینی (م۱۳۰۰ق)، میرزا محمدهاشم خوانساری (م۱۳۱۸ق)، شیخ مرتضی انصاری (م۱۲۸۱ق)، ملاعلی کنی (م۱۳۰۶ق)، ملامحمدعلی محلاتی (م۱۳۰۶ق)، شیخ عبدالرحیم بروجردی (م۱۳۰۶ق) و شیخ العراقین عبدالحسین تهرانی (م۱۲۸۶ق).
علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی، حاج شیخ عباس قمی، عبدالحسین شرف‌الدین، میرزاجوادآقا ملکی تبریزی، حاج میرزا ابوالفضل تهرانی، شیخ فضل‌الله نوری و محمدحسین کاشف‌الغطا قدس‌سرهم از جمله شاگردان محدث نوری بودند.
محدث نوری بیش‌از سی اثر به زبان‌های عربی و فارسی از خود به جای گذاشت؛ برخی از تألیفات عربی ایشان بدین قرارند:
اخبار حفظ‌القرآن، الأربعونیات، البدرالمشعشع فی ذریة موسی مبرقع، تحیة‌الزائر، دارالسلام فیما یتعلق بالرؤیا والمنام، صحیفة ثانیة علویه، صحیفة اربعة سجادیة، کشف‌الاستار عن وجه‌الغائب عن‌الأبصار، مستدرک مزار بحار، مستدرک‌الوسائل، مواقع‌النجوم و مرسلة‌الدرّالمنظوم و نفس‌الرحمان فی فضایل سیدنا سلمان.
برخی از تألیفات فارسی محدث نوری:
سلامة‌المرصاد درباره زیارت عاشورا و اعمال مسجد کوفه، شاخه طوبی، کلمه طیبه (روایات و احادیث و حکایات اخلاقی)، لؤلؤ و مرجان در شرط پله اول و دوم روضه‌خوان؛ مولودیه (دیوان اشعار)، میزان‌السماء فی تعیین مولد خاتم‌الأنبیا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، النجم‌الثاقب فی احوال الإمام‌الغائب عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف.
الفیض‌القدسی
قدیم‌ترین کتاب‌هایی که به شرح حال علامه محمدباقر مجلسی پرداخته‌اند، کتاب تذکرةالأنساب از ملاحیدرعلی مجلسی، مرآة‌الأحوال جهان‌نما از احمدآغا بهبهانی، و أنساب وحید بهبهانی از میرزا محمدجعفر شهرستانی هستند. کتاب الفیض‌القدسي في ترجمة‌العلامة‌المجلسي از میرزای نوری، بعد از این آثار نگاشته شده است.
تمام کسانی‌که بعد از محدث نوری درباره علامه مجلسی قلم زده‌اند، عمده منابع‌شان همین چهار کتاب بوده است.
محدث نوری این کتاب را به درخواست مرحوم حاج محمدحسن کمپانی (امین دارالضرب) برای درج در ابتدای جلد اول بحارالأنوار نوشته است. گفتنی است که مرحوم کمپانی اولین کسی است که تمام بحارالأنوار را در 25 جلد + دو جلد فهرست، در ایران چاپ کرد.
نویسنده پس از مقدمه‌ای درباره عظمت علما و سبب تألیف کتاب، آن‌را در شش بخش تدوین کرده است:
بخش اول، سخن بزرگان علما درباره علامه مجلسی و عظمت ایشان، و اهمیت آثار علامه مجلسی است. او در این بخش سخن اردبیلی از جامع‌الرواة، سخن افندی در ریاض‌العلماء، سخن خاتون‌آبادی در حدائق‌المقربین و... را نقل کرده و بر برخی از آن‌ها تعریض، و برخی را تکمیل کرده است. از جمله به رد سخنی از قصص‌العلماء پرداخته است. او از این کتاب نام نبرده و با تعبیر «مواضع غیر معتبره» مطلب را نقل و نقد کرده است (ص 108-109).
بخش دوم، معرفی آثار قلمی علامه مجلسی است. محدث نوری با تذکر این نکته «شیعه‌ای نیست که رهین منت مجلسی نباشد»، ابتدا به معرفی آثار عربی ایشان پرداخته و مجلدات بحار را به تفصیل معرفی کرده است. و در ادامه 13 اثر عربی دیگر را نام برده، آن‌گاه به معرفی آثار فارسی پرداخته و نسبت کتاب تذکرةالأئمه را به علامه مجلسی رد کرده است (ص142). در ادامه، ذیل دو امر، به کتبی اشاره کرده که درباره آثار مجلسی نگاشته شده‌اند، اعم از تفسیر، ترجمه و... و از کتبی هم‌چون الشافی‌الجامع بین‌البحار و الوافی از تبریزی، ترجمه جلاءالعیون به عربی از شبّری و برخی ترجمه‌های مجلدات بحار نام می‌برد. سپس در امر دوم به منابع بحار پرداخته و وعده داده است که در مستدرک بحار به تفصیل بپردازد.
بخش سوم، به معرفی اساتید و مشایخ و شاگردان علامه مجلسی پرداخته و 18 تن از اساتید و 49 تن از شاگردان و روایت کنندگان از او را نام برده است. در پایان این بخش لطیفه‌ای از علامه را نقل کرده است.
بخش چهارم، در دو فصل به شرح حال آباء و اجداد و فرزندان اجداد علامه مجلسی پرداخته است.
بخش پنجم فرزندان و خاندان علامه مجلسی را برشمرده و علمای فرزندان ایشان را معرفی کرده است. علامه چهار فرزند پسر و پنج فرزند دختر داشته است.
بخش ششم، به بیان تولد و وفات علامه مجلسی اختصاص پیدا کرده و بعضی از تاریخ‌ها و نسبت‌های نادرست مربوط به محل تولد، زمان تولد علامه مجلسی رد شده است. در ضمن این بخش، رؤیاهایی که مربوط به علامه مجلسی بوده نقل شده است.
ترجمه الفیض‌القدسی
فیض قدسی ترجمه جعفر نبوی، شركت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴ش، تهران.
چاپ‌الفیض‌القدسی
این کتاب افزون بر این‌که در ابتدای جلد اول چاپ کمپانی چاپ شده، به‌صورت مستقل به تحقیق جعفر نبوی، در نشر مرصاد قم در سال 1419 نیز چاپ شده است.
منابع: مقدمه جعفر نبوی؛ ویکی پدیا؛ lib.ir
تهیه و تنظیم: عباس‌علی مردی
