ترجمه، شرح و خلاصه تمام كتاب بحار الانوار از روى مجموعه بيست و پنج جلدى آن است كه توسط على نقى فيض الاسلام انجام گرفته است.
كتاب حاضر ترجمه و تلخيص جلد اول از مجموعه بيست و پنج جلدى است كه با جلدهاى 1 و 2 از مجموعه 110 جلدى برابرى دارد.
موضوع اين جلد از كتاب بحار، مسائلى چون عقل و جهل و فضيلت علم و علماء و طبقات آنها، حجيت اخبار و قواعد كليه اى كه از اخبار به دست آمده است و نكوهش قياس، مى باشد. فيض الاسلام اين ترجمه و شرح از بحار را در سال 1399 ق به زبان فارسى انجام داده است.
انگيزه مترجم
مولف ميگويد كه پس از درس خواندن و دانا شدن به علوم و معارف و حكم، به اجتهاد و استنباط اصول و فروع دين مقدّس اسلام و مذهب شريف جعفرى پرداختم، و هميشه در صدد بوده كتابى بنويسم كه آنچه را مي دانم در برداشته باشد و آن را در دسترس همگان قرار دهم تا از مطالعه آن پارسى زبانان را نصيب و بهره بسيار باشد و هم علماء و دانشمندان بزرگ را رغبت و خواهان پيش آيد، و در اين باره شب و روز مي انديشيدم تا اينكه دانستم چنين كارى انجام نمى گيرد جز به جمعآورى كلمات و سخنان پيغمبر بزرگوار و ائمّه أطهار( صلوات اللَّه عليهم أجمعين) و علماء و بزرگان اماميّه( رضوان اللَّه عليهم، و شكر اللَّه في الإسلام مساعيهم الجميلة) و لازمه آن مراجعه به صدها كتاب تأليف شده در اصول و فروع و احاديث و معارف و حكم است و من با اين كمى وقت و ضعف و سستى بدن و اشغال بسيار موفّق به آن نخواهم شد، و مىانديشيدم كه چه كتابهائى را براى مطالعه آماده ساخته و خلاصه آنها را جمعآورى نموده ترجمه و شرح نمايم ديدم كتابى در اين باره گرد آورده شده و آن بيست و پنج مجلد كتاب بحار الأنوار تأليف علّامه عظيم الشأن، آيه اللَّه العظمى، مولانا محمّد باقر است، پس آن را كه جامعترين كتابها است مدرك و سند قرار دادم، و خلاصه هر بابى از ابواب هر مجلدى را نوشته و ترجمه و شرح نموده و آن را به بنادر البحار ناميدم.
ساختار كتاب
اين جلد از بحار الانوار شامل كتاب عقل و علم و جهل ميباشد كه از دو بخش ابواب عقل و جهل و بخش ابواب علم و آداب و احكام آن سخن مى گويد.
مولف با خلاصه كردن و حذف احاديث تكرارى از هر باب كتاب بحار احاديثى را انتخاب نموده و به ترجمه و شرح آنان پرداخته است. وى، احاديثى را كه در هر باب آورده است، شماره گذارى كرده و در هر صفحه نيمهى بالايى را به ذكر متن عربى و نيمه ى ديگر را به ترجمه و شرح اختصاص داده است.
ساختار اين كتاب چنين است كه ابتدا با آوردن تصويرى از مترجم و سپس ديباچهاى از كتاب شروع مى شود و آنگاه كتاب عقل و جهل با ابواب مفصل آن آغاز مى گردد.
مترجم، كتاب را بر 40 باب تنظيم نموده است، در ابواب عقل و جهل پيرامون مسائلى چون فضل عقل و ذم جهل، حقيقت و ماهيت عقل و كيفيت و ابتداى خلق آن، و اينكه خداوند طبق عقل و فهم مردم بر آنها احتجاج مى كند، و همچنين از علامات عقل و جنود آن مطالبى عنوان ميگردد.
مثلا درباره نشانههاى عقل و لشكرهايش حديثى از پيغمبر( ص) آورده كه مى فرمايد: عقل بر سه جزء و پاره، قسمت و بخش شده پس كسى كه اين سه جزء در او بوده عقلش كامل است، و كسى كه اين سه جزء در او نبوده عقل ندارد: معرفت و شناسائى نيكو به خداى توانا و بزرگ، طاعت و فرمانبرى نيكو براى او، صبر و شكيبائى نيكو بر امر و فرمان او.
مرحوم مجلسى مي فرمايد: شايد اين چيزها( معرفت نيكو به خدا و طاعت نيكو براى او و صبر نيكو بر امر او) كه از آثار و نشانههاى عقل است را از اجزاء عقل شمردن بنا بر مبالغة( كوتاهى نكردن در كوشش نمودن معنى) و توسّع( فراخى معنى) و تجوّز( سخن بمجاز گفتن، و مجاز كلمه و سخُنى است كه در غير معنى اصلى خود بكار برده شود و آن معنى از جهتى بمعنى اصلى شباهت داشته و مانند بوده) باشد، براى علاقه و وابستگى جدا نشدن آنها از عقل و دلالت داشتن آنها بر او.
در بخش دوم از كتاب كه پيرامون علم و ابواب آن است در مورد وجوب علم و طلب آن و اصناف مردم در علم و دوست داشتن اهل علم، مذاكره و مجالست با اهل علم و سوال نمودن از آنان، علومى كه مردم امر به تحصيل آن شده اند و همچنين در باره آداب علم و احكام آن و مسائلى از اين قبيل، احاديثى را آورده و به شرح و ترجمه آنها پرداخته است.
نسخه شناسى
اين كتاب توسط انتشارات فقيه در تهران به چاپ رسيده است.
در پايان كتاب فهرستى از مطالب كتاب ذكر شده است.
