شاخصه‌هاي نثر ديني آثار فارسي مجلسي

چکیده:

با روی کار آمدن حکومت صفوی به عنوان مهمترین حکومت شیعی ایرانی، فضای فکری و فرهنگی ایران به کلّی متحوّل شد. شاهان صفوی که عمدتاً در کنار جایگاه سیاسی، خود را رهبر دینی نیز می‌دانستند در گسترش اندیشه تشیّع بسیار کوشیدند و گاه کار را به افراط کشاندند. بروز این تلاش را می‌توان در جای جای آثار علمی این دوره نیز یافت؛ بررسی آثار فارسی علاّمه مجلسی به عنوان اصلی‌ترین چهرة دینی این دوره از دریچة سبک شناسی به روشنی گویای این امر است. مؤلّفان در رویکرد سبک شناسانه به آثار فارسی مجلسی به نتایجي دست يافته اند. سطح فکری: بسیاری از مفاهیم مطرح شده در میان فرق اسلامی مانند حسن و قبح افعال، رؤیت خدا، جبر و اختیار و... نیز با نگاهی شیعی در آثار مجلسی دیده می شود. سطح زبانی: با توجّه به اقتضای حال مخاطب عامّی، مجلسی غالباً زبانی ساده و گاه عامیانه را بر می‌گزیند. کاربرد فراوان صرف و نحو عربی حکایت از نفوذ بیش از پیش زبان عربی در فارسی دارد. سطح ادبی: بر خلاف پیچیدگیهای لفظی رایج عصر صفوی، مجلسی آگاهانه و با توجّه به موضوع آثار خود زبانی خالی از آرایه های ادبی برمی گزیند؛ بسامد کم کاربرد صنایع لفظی و معنوی گواهی بر این مدّعا می باشد.

نویسندگان: احمد خاتمي(دانشگاه شهيد بهشتي), محمّد تقي جهاني(دانشگاه شهيد بهشتي)