فاتحه : در بيان فضيلت استخاره است

فاتحه : در بيان فضيلت استخاره است

بدان كه استخاره در لغت طلب خير و راهنمايى به صلاح خود از كسى نمودن است ، و استشاره نيز مراجعت به كسى كردن است در امرى كه آدمى را در آن ترددى باشد، تا آنكه او اشاره كند به امرى كه صلاح اين كس در آن است به مقتضاى راءى او، و اگرچه استشاره از برادران مؤ من نيز مطلوب است ، چنانچه بعد از اين اشاره به آن خواهد شد.

اما مقصود اصلى در اين مقام طلب خير از جناب مقدس الهى است ، و رجحان آن به حسب عقل و نقل معلوم است ، چه ظاهر است كه صانع عالم به مصالح دنيا و عقباى بنى آدم از همه كس داناتر است ، و با لطف و كرم نامتناهى و بى نيازى از جميع خلق و قدرت بر جميع امور ممكنه در آنچه صلاح بندگان در آن است ضنت و بخل نمى نمايد، خصوصا وقتى كه بنده امور خود را به او گذارد و از او صلاح خود را طلب نمايد، پس بايد كه بنده خير خود را در جميع امور از پروردگار خود طلب نمايد و مصلحت خود را به لطف او گذارد.
و ايضا معلوم است كه مقتضاى بندگى و كمال مرتبه عبوديت آن است كه مرادات و ارادات خود را تابع ارادات حق گرداند، و به مقتضاى و ما تشاؤ ون الاّ اءن يشاء (2) از مشيت خود خالى گردد، و خواهش خداوند خود را، بر خواهش خود مقدم دارد، تا آن كه خداوند رحيم او را به خود نگذارد، و در هر ميسور و معسور مدبّر امور او گردد، و به فحواى ... و من يتوكّل على اللّه فهو حسبه ...(3) حق تعالى كافى مهمات او باشد، و اين مرتبه اعلاى درجات مقربان است .
و به سندهاى بسيار، شيخ مفيد و سيدبن طاووس و ديگران از حضرت امام جعفر صادق (عليه السلام ) روايت كرده اند كه حق تعالى مى فرمايد كه از جمله شقاوت بنده من آن است كه كارها كند و طلب خير خود از من ننمايد(4)

و سيد و برقى ، به سندهاى معتبر از حضرت صادق (عليه السلام ) روايت كرده اند كه هر كه در امرى بدون استخاره داخل شود و به بلايى مبتلا شود، خدا او را در آن بلاء اجرى ندهد(5).
و سيد به سند معتبر از آن حضرت روايت كرده است كه مى گفت كه هرگاه در امرى طلب خير از حق تعالى كرده باشم ، پروا ندارم كه به راحت افتم يا به بلاء، و فرمود كه پدرم مرا تعليم استخاره مى نمود، چنانچه سوره هاى قرآن ، مرا تعليم مى نمود(6).
و ايضا از حضرت امام محمد باقر (عليه السلام ) روايت كرده است كه ما استخاره را ياد مى گرفتيم ، چنانچه سوره هاى قرآن را مى آموختيم (7).
و ايضا به سند صحيح ، از حضرت صادق (عليه السلام ) روايت كرده است كه هيچ بنده طلب خير از خداوند عالميان نكرده است مگر آن كه خير او را براى او ميسر گردانيده است هر چند او نخواهد(8).
و شيخ طوسى ، به سند معتبر از حضرت اميرالمؤ منين (عليه السلام ) روايت كرده است كه چون حضرت رسول (صلى اللّه عليه و آله ) مرا به يمن فرستاد مرا وصيت كرد كه يا على حيران نمى شود كسى كه از خدا استخاره كند، و پشيمان نمى شود كسى كه با مردم مشورت كند(9).
و بدان كه بعد از طلب خير از حق تعالى بايد كه هر امر كه رخ نمايد به آن راضى باشد، و بداند كه خير او در آن بوده است كه واقع شده است ، هرچند در نظر او بد نمايد و موافق خواهش او نباشد.
و برقى در محاسن به سند معتبر از حضرت صادق (عليه السلام ) روايت كرده است كه دشمن ترين خلق خدا كسى است كه خدا را متهم دارد. راوى گفت : كسى باشد كه خدا را متهم دارد؟ فرمود: بلى كسى كه طلب خير از خداوند خود بكند، و بعد از آن امرى كه واقع شود به آن راضى نباشد، پس خدا در خيرخواهى خود يا دانستن خير او متهم داشته (10).
و سيد بن طاووس ، از حضرت صادق (عليه السلام ) روايت كرده است كه خداوند عالم مى فرمايد: هر كه راضى به قضاى من نباشد، و شكر نعمتهاى من نكند، و شكيبايى در بلاى من به عمل نياورد، پس پروردگارى به غير من طلب كند، و هر كه به قضاى من راضى باشد و بر نعمتهاى من شكر كند و بر بلاى من صبر كند، بنويسم او را از جمله صديقان نزد خود.
و حضرت فرمود: هر كس طلب خير كند از خدا در امرى ، و يكى از دو امر براى او به عمل آيد، و در دلش چيزى بوده باشد يعنى : از عدم خشنودى ، يا خيربودن آن امر، پس خدا او را متهم داشته در قضاى او(11).
و كلينى ، به سند صحيح از حضرت صادق (عليه السلام ) روايت كرده است كه داناترين مردم به خدا، كسى است كه راضى تر باشد به قضاى او(12).
و به سند صحيح ديگر از حضرت امام زين العابدين (عليه السلام )روايت كرده است كه صبر كردن و از خدا راضى بودن سر طاعت و بندگى خداست ، و هر كه صبر كند در بلا و راضى باشد از خدا در هر چه براى او حكم كند و مقدر گرداند،
خواه موافق خواهش او باشد و خواه نباشد، پس خدا مقدر نمى گرداند براى او مگر آنچه خير او در آن است ، خواه دوست دارد و خواه مكروه او باشد(13).

و بدان كه استخاره چند نوع است :

اول : آن كه در هر امرى كه اراده نمايد به جناب مقدس الهى متوسل شود، و خير خودرا در آن امر از حق تعالى طلب نمايد، و بعد از آن ، آنچه روى دهد به آن راضى باشد، از ميسر شدن آن امر يا ميسر نشدن ، و از مصالح و مفاسدى كه بر شدن يا نشدن آن مترتب شود، زيرا كه چون امر خود را به عالم الخفيّات تفويض كرده است ، بايد كه راضى باشد بهرچه واقع مى شود، و بداند كه حق تعالى خير او را بهتر از او مى داند.
دوم : آن كه بعد از آن طلب خير از خدا بكند در دل خود نظر كند، و آنچه به خاطر او مى افتد به آن عمل كند.
سوم : آن كه بعد از طلب خير، مشورت كند با مؤ منى ، و به آنچه آن مؤ من مى گويد عمل كند.
چهارم : آن كه استخاره به قرآن مجيد، يا به تسبيح ، يا به بنادق ، يا به رقاع بكند، به تفصيلى كه مذكور خواهد انشاء اللّه . و اكثر احاديث استخاره دلالت بر قسم اول مى كند.
و بعضى از علماى ما مانند شيخ مفيد و ابن ادريس و محقق (رضوان اللّه عليهم ) در جواز استخاره بغير سه قسم اول ، تردد و تاءمل كرده اند، بلكه ابن ادريس ، ترجيح عدم جواز داده . اما اكثر اعاظم تجويز كرده اند و مستحسن دانسته اند، و در كتب فقه و دعا كيفيت انواع استخارات را ذكر كرده اند، و شيخ شهيد و سيد بن طاووس (عليهما الرحمة ) طعن بسيار بر انكار ابن ادريس (رحمه اللّه ) نموده اند.
و حق آن است كه چون احاديث در باب هر يك واقع شده انكار نمى توان كرد. اما عمده استخاره ، آن سه شق اول است كه در اين زمانها متروك است .

پاورقی

2-سوره انسان : 30.
3-سوره طلاق : 3.
4-بحارالانوار، 91/222. از كتاب مقنعه شيخ مفيد، و كتاب فتح الابواب سيدبن طاووس .
5-محاسن برقى ص 598 ح 4 و بحارالانوار 91/223 از محاسن و فتح الابواب .
6-بحارالانوار، 91/223 از فتح الابواب سيد بن طاووس .
7-بحارالانوار، 91/224 از همان كتاب .
8-بحارالانوار، 91/224 از همان كتاب .
9-اءمالى شيخ طوسى ، 1/135.
10-محاسن برقى ، ص 598، ح 5.
11-بحارالانوار، 91/225 از فتح الابواب .
12-اصول كافى ، 2/60، ح 2.
13-اصول كافى ، 2/60، ح 3.