کتابشناسی علامه مجلسی
نویسنده : درگاهی، حسین
ناشر فیزیکی : شمس الضحی
تعداد صفحات : 380
فهرست اجمالى كتاب
مقدمه 5
احوال و آثار علامۀ مجلسى 9
رسالۀ تذكرة الانساب 11
فهرست تأليفات علامۀ مجلسى 37
منابع شرح احوال و آثار مجلسى 55
كتابشناسى مجلسى 67
ارجاعات 325
آثار پراكنده و منسوب 333
فهرست راهنما 341
منابع 371
[مقدمه]
5
بسم اللّه الرّحمن الرّحيم اللّهم صلّ على محمّد و آل محمّد، و منّ علينا بظهور إمام زماننا، الّذي ببقائه بقيت الدّنيا، و بيمنه رزق الورى، و بوجوده ثبتت الأرض و السّماء. . . . 1 [1]
اكنون بيش از سه قرن است كه چهرۀ درخشان علاّمۀ مجلسى، توجّه محقّقان و دانشمندان شرق و غرب را به خود جلب كرده است، و كتابها، مقالهها و رسالههايى گوناگون دربارۀ جوانب متعدّد فعاليّتهاى علمى، اجتماعى و سياسى او پرداخته آمده است.
و پوشيده نيست كه از جمله اقدامات مهمّ آن بزرگوار، سامان دادن به صدها كتاب و رساله در تبيين و تدوين معارف قرآن و عترت بوده كه نقش بسزايى در توسعه و نشر فرهنگ شيعى داشته است.
علاّمۀ مجلسى با توفيق شگرفى به تنظيم، ترجمه، شرح و بالجمله احياى احاديث اهل البيت عليهم السّلام همّت گمارد، و راهيان طريق ولايت را قرين هدايت خويش گرداند.
با توجّه به گستردگى و وسعت تأليفات و آثار آن بزرگمرد، و اهميّت تنظيم
1) -قسمتى از لوحۀ سنگى منصوب بر ديوار سردر قديمى مقبرۀ مجلسى كه به سال 1092 ق توسّط شخصى به نام محمّد مؤمن كاظمى نوشته شده است.
6
فهرستى كارآمد از نوشتههاى وى، بر آن شديم تا در حدّ توان خويش، گامى هرچند كوتاه در اين مسير فراپيشنهيم، و با فراهم آوردن «كتابشناسى آثار علاّمۀ مجلسى» ما نيز سهمى در برپائى مكتب آل اللّه داشته باشيم، و از فيض عظيم آن محروم نمانيم.
كتابشناسى آثار مردى كه ناسزاى دشمنانش دربارۀ وى، نشان از جلال و عظمت او دارد.
در نگارش چنين اثرى، رسم بر اين است كه شرحى در احوال و زندگانى صاحب آثار به عنوان پيش درآمد نگاشته شود. و ليكن در مقام عمل، خود را ناتوانتر از آن يافتيم كه از حال و مقام آن غوّاص بحار الانوار ذكرى به ميان آوريم. از اينرو فقط به ذكر منابع شرح احوال و آثار علاّمۀ مجلسى بسنده كرديم. و به پاس حرمت آن بزرگوار، دو رسالۀ خطّى را كه از خويشان وى در همين زمينه نگاشتهاند، به عنوان پيش درآمد تقديم خوانندگان ارجمند مىكنيم.
ناگفته نماند كه در گذشته دانشمندانى اقدام به تدوين فهرست آثار علاّمه مجلسى كردهاند كه عبارتند از:
1. سيّد محمّد بن احمد حسينى لاهيجانى در نظم اللآلى/367-373، تحقيق سيّد مهدى رجائى، قم: دار الكتب الاسلامى، اوّل،1411 ق.
2. محمّد حسين بن محمّد صالح حسينى خاتونآبادى، فهرست تأليفات علاّمۀ مجلسى.
3. مولى محمّد نصير بن مولى عبد اللّه بن علاّمه مولى محمّد تقى مجلسى (الذريعه 16/380،397، مجلس 16/403) .
4. . . آخر شجرة الاولياء (آستان قدس 7(1) /138) .
5. محمّد صالح خاتونآبادى (الذريعه 16/380) .
البته به اقتضاى «الفضل للمبتدى و إن أحسن المقتدى» حقّ تقدّم با آنان است كه سعيشان مشكور باد.
روش كار در تدوين اين كتابشناسى به صورت ذيل بوده است:
7
. 1-نام كتاب با استفاده از تصريح مؤلّف در متن كتاب يا در اجازات، و يا با مراجعه به مدارك معتبر ديگر به دست داده شده است.
2. آغاز و انجام كتاب از روى نسخۀ چاپى يا خطّى، و يا با استفاده از فهرستهاى موجود آورده شده، تا كتاب بهتر مورد شناسايى قرار گيرد.
3. تاريخ ساخت كتاب با بهرهگيرى از منابع معتبر، و نيز موضوع آن بيان شده است.
4. نسخههاى چاپى و خطّى هركتاب و رساله در حدّ امكانات استقصاء و ارائه شده و ليكن به علّت كثرت نسخهها، تعداد محدودى از آنها معرّفى شده و به مواضع باقيمانده در فهرستهاى مربوطه ارجاع داده شده است.
5. گزينه يا ترجمۀ هريك از كتابها در حدّ اطّلاع ياد شده است.
6. در تهيّۀ اين مجموعه به منابع فرنگى و نسخههاى موجود در كتابخانههاى خصوصى مراجعه نشده است.
7. نظر به اينكه برخى از آثار علاّمۀ مجلسى با نامهاى گونهگون در فهرستها آمده، سعى بر اين بوده است كه اثر به نام واحدى ارجاع داده شود. بنابراين خوانندگان گرامى با مراجعه به بخش ارجاعات مىتوانند اثر موردنظر خود را در متن كتاب بيابند. بهطور مثال كتاب «العقائد» در فهرستها به نامهاى: الغافر، سير و سلوك، صراط النجاة، اعتقادات و. . . آمده كه همۀ آنها به «العقائد» ارجاع داده شده است.
اللّهم فتقبّل منّا
حسين درگاهى-على اكبر تلافى داريانى
جمعه،6/ارديبهشت/1370 ش 11/شوّال/1411 ق
احوال و آثار علامۀ مجلسى
1-رسالۀ تذكرة الانساب
2-فهرست تأليفات علامۀ مجلسى
3-منابع شرح احوال و آثار مجلسى
11
1
تذكرة الانساب
حيدر على بن عزيز اللّه مجلسى
13
مقدّمه
الف-شرح حال مؤلّف:
حيدر على بن عزيز اللّه بن محمّد تقى بن محمّد كاظم بن عزيز اللّه بن محمّد تقى مجلسى (1146-1220 ق) از عالمان شيعى و اخفاد محمّد تقى مجلسى است كه زمانى در اصفهان ملجأ خاصّ و عام بود.
او علاوه بر تخصّص در علوم عقلى و نقلى، مهارت تامّ در تبارشناسى آل مجلسى داشت كه رسالۀ حاضر شاهد اين مدّعى است.
استاد او امير عبد الباقى پسر امير محمّد حسين خاتونآبادى است.
مهمترين اثر وى همين رساله است كه خاندان علاّمه محمّد باقر مجلسى را يكايك معرّفى نموده.
بنگريد به:
فوائد الرضويّه/166، معجم المؤلّفين 4/91، اعيان الشيعه 29/23 و 34، الفيض القدسى (بحار الانوار 105/121) ، اعلام الشيعه 2/451 و 452.
ب-روش كار:
در تصحيح و تنظيم اين رساله دو نسخۀ زير مورد استفاده قرار گرفته كه بدين شرحاند:
14
1-. (م) نسخۀ مجلس شوراى اسلامى، مجموعۀ ش 5501(5) (فهرست جلد 16/404) .
2. (ت) نسخۀ كتابخانۀ مركزى دانشگاه تهران، مجموعۀ ش 2611(5) مورّخ 14 شوّال 1288 ق (فهرست، جلد 9/1469) .
شايان ذكر است كه نسخهاى ديگر از اين رساله به خطّ سيّد على بن آقا مير محمّد مهدى موسوى درب امامى در 7 شعبان 1269 ق، نوشته شده كه در كتابخانۀ دانشگاه اصفهان به شمارۀ 244(16) (فهرست نسخههاى خطّى 12/933) نگهدارى مىشود.
15
بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
الحمد للّه الكريم الغفّار. و الصّلاة على المصطفين الأخيار.
و بعد: چون جمعى از برادران ايمانى و خويشان نسبى و روحانى، مثل جناب عمّ معظّم مكرّم، ميرزا ابو القاسم، از حقير خواهش نمودند كه بنويسم تذكرهاى به جهت ايشان، در خصوص سلسلۀ عالى جناب مقدّس القاب، مرحمت و غفران مآب، زبدۀ مقدّسين و اطياب، علاّمۀ فهّامه، جامع المعقول و المنقول، حاوى الفروع و الاصول، آخوند ملاّ محمّد باقر مجلسى-رفع اللّه درجته بالنّبىّ و الوصىّ-بقدرى كه بر اين حقير معلوم شده، لاجرم به حكم المأمور معذور، بر صفحۀ بيان مىنگارد كه خواهش از حقير به سبب حذاقتيست كه حقير را در اين سلسله مىباشد، زيرا كه نسب حقير چنين است:
حيدر علىّ بن الفاضل العالم ميرزا عزيز اللّه بن الفاضل العلاّمة الفهّامة المقدّس ميرزا محمّد تقى بن الفاضل الكامل ميرزا محمّد كاظم بن الفاضل العالم العامل المولى عزيز اللّه بن الفاضل العلاّمة النّحرير الفهّامه المولى محمّد تقى بن المرحوم المقدّس المولى مقصود علىّ المجلسى-قدّس اللّه ارواحهم.
و والدۀ ميرزا محمّد تقى صبيّۀ عالى جناب معلّى القاب، علاّمة العلماء
16
الاطياب مقتدى ذوى الفضائل و اولى الالباب، النّحرير الماهر، البحر الزّاخر، المولى الجليل محمّد باقر است.
و والدۀ صبيّۀ مزبوره كه حليلۀ آخوند مرحوم باشد، همشيرۀ فاضل علاّمه، سيّد حبيب لبيب نسيب، ميرزا علاء الدّين محمّد گلستانه شارح نهج البلاغه است.
و والدۀ ميرزا عزيز اللّه-والد حقير-مريم بيگم صبيّۀ فاضل عالم ملاّ محمّد تقى، خلف فاضل كامل ملاّ عبد اللّه خلف نحرير علاّمه ملاّ محمّد تقى مجلسى است.
و والدۀ والدۀ والد مرحوم، مرحومه زينب بيگم بنت الفاضل المولى محمّد سعيد اشرف، خلف عالى جناب علاّمۀ فهّامه، ملاّ محمّد صالح مازندرانى، صاحب شرح اصول كافى است.
و والدۀ ملاّ محمّد سعيد اشرف، فاضله آمنه بنت المولى محمّد تقى مجلسى است.
و والدۀ حقير عليا حضرت خديجه بيگم، صبيّۀ جناب مرحوم مغفور، فاضل عالم ملاّ محمّد صالح، مشهور به «آقا بزرگ» خلف فاضل عالم ملاّ عبد الباقى، خلف عالى جناب عالم ربّانى ملاّ محمّد صالح مازندرانى مذكور است.
اولئك آبائى فجئنى بمثلهم إذا جمعتنا يا جرير المجامع
و والدۀ والدۀ حقير، خير النّساء خانم بنت مرحوم ميرزا عسكرى از مردم هندوستان است.
حال شروع مىشود 1 [2]در مقصود ايشان 2 [3]:
بدان كه آباء و اسلاف آخوند مرحوم ملاّ محمّد تقى مجلسى، خانه آبادۀ علم مىبودهاند، چنانچه از اجازات آن مرحوم معلوم مىگردد. از آن جمله در اربعين كه
1) -م: ندارد.
2) -م: ندارد.
17
به استدعاى مرحوم ميرزا شرف الدّين على گلستانه نوشتهاند، و در ساير اجازات، آنست كه:
جدّ امّى ايشان ملاّ درويش محمّد اصفهانى فاضل و از تلامذۀ شهيد ثانى بوده. و والد جدّ مزبور شيخ حسن عاملى فاضل و عارف بوده.
و والد ايشان ملاّ مقصود على عارف صاحب كمال مقدّس بوده، و اشعار خوب فرموده، و متخلّص به ملاّ مجلسى بوده.
و خال آن مرحوم ملاّ محمّد قاسم از جملۀ فضلا بوده. بلكه والدۀ آن جناب نيز مقدّسه و عارفه بوده. چنانكه از عالى جناب مقدّس القاب علاّمى مير عبد الباقى-رحمه اللّه-مسموع شد كه:
والد آخوند مرحوم در وقتى ارادۀ سفرى نمود. دو فرزند خود ملاّ محمّد تقى و ملاّ محمّد صادق را در خدمت علاّمۀ مقدّس آخوند ملاّ عبد اللّه شوشترى-عليه الرّحمه-به درس گذاشته 1 [4]، و سفارش ايشان را به آن مرحوم نموده، و روانۀ سفر گرديده. در آن اوان موسم عيدى رسيده، آخوند ملاّ عبد اللّه سه تومان نقد به آخوند ملاّ محمّد تقى مىدهند كه اين را صرف ضروريّات خود نمائيد. آخوند عرض مىنمايند كه بدون اذن والده جرأت گرفتن نمىكنم. مىفرمايند كه: برو مرخّص شو.
بعد از معاودت عرض مىكند كه: والده فرمودند كه: «پدرت دكّانى دارد كه كرايۀ آن چهارده غاز است و اين را بر اخراجات خود تقسيم نمودهايم 2 [5]. و مدّتى است كه به اين عادت شده. حال اين وجه را كه بگيرم، معلوم است كه توسعه به هم خواهد رسيد. و اين هم معلوم است كه تمام خواهد شد، و عادت اوّل رفع شده، لابد بايد كه اظهار حال به خدمت آخوند و ديگران نمايم. و اين صلاح
1) -ت: گذارده.
2) -ت: كردهايم.
18
حال 1 [6]ما نيست.» آخوند ايشان را دعا مىفرمايد.
مجملا آخوند علاّمۀ مغفور ملاّ محمّد تقى مجلسى-عليه الرّحمه-را سه پسر بود به سر حدّ كمال رسيده، و چهار صبيّه.
ذكور: آخوند ملاّ عزيز اللّه اكبر، و بعد از او آخوند ملاّ عبد اللّه، و كوچك آخوند ملاّ محمّد باقر مجلسى.
و اناث:
يكى آمنۀ فاضله زوجۀ علاّمۀ فهّامه ملاّ محمّد صالح مازندرانى شارح اصول كافى است.
ديگرى زوجۀ فاضل علاّمه ملاّ محمّد على استرآبادى است.
و سيّم زوجۀ علاّمۀ وحيد المولى ميرزا محمّد بن الحسن الشّيروانى مشهور به «ملاّ ميرزا» است.
چهارم زوجۀ فاضل متبحّر ميرزا كمال الدّين محمّد فسائى شارح شافيه است.
امّا آخوند ملاّ عزيز اللّه-ره-فرزند بزرگ آخوند مرحوم بوده، حاوى كمالات بسيار، و در تهذيب اخلاق يگانۀ روزگار. و حواشى چند بر مدارك و فقيه به خطّ آن مرحوم در نزد حقير مىباشد. و در انشاء قليل النظير، انشاء وقايع روم ايشان مشهور است.
و در صلاح و اجتناب منهيّات و حسن خلق به سر حدّ كمال رسيده بودند. و مع ذلك در تموّل دنيوى، تالى ميرزا محمّد تقى تاجر عبّاسآبادى مشهور بوده، مستجاب الدّعوۀ «رَبَّنٰا آتِنٰا فِي اَلدُّنْيٰا حَسَنَةً وَ فِي اَلْآخِرَةِ حَسَنَةً» 2 [7]بودهاند.
و ايشان را يك پسر و دو دختر بوده. از دخترها ولدى نمانده. و پسر ايشان عالىجناب مقدّس القاب فاضل ميرزا محمّد كاظم-ره-، جدّ كاتب حروف بوده.
و آن مرحوم نيز در جميع كمالات تالى والد ماجد خود بودهاند.
1) -ت: ندارد.
2) -البقرة (2) /201.
19
و آن مرحوم را بعد از فوت دو پسر و دو دختر بوده:
امّا پسرها، يكى عالى حضرت فردوس منزلت، علاّم فهّام ميرزا محمّد تقى بوده. و به تقريب الماسى كه والد مرحوم ايشان در ضريح مقدّس امير المؤمنين -صلوات اللّه عليه-به جاى دو انگشت نصب نموده-و به هفت هزار تومان در آن زمان ارزش داشته، و حال نيز در آن موضع منصوب است-مشهور به «الماسى» بودهاند. در كمالات علمى و عملى سرآمد اكثر اهل زمان خود بودهاند. و حقير با دوازده سال كه از زمان تولّد گذشته، خدمت ايشان نموده. و در آخر عمر كه سه سال آخر سلطنت نادرشاه باشد، مشغول نماز جمعه و جماعت در اصفهان بودند. و در ماه شعبان سنۀ هزار و يكصد و پنجاه و نه هجرى از دار فانى به سراى باقى ارتحال نمودند. و تولّد ايشان در سنۀ 1089(هزار و هشتاد و نه) بوده. و رسائل چند از ايشان هست.
و پسر ديگر آن مرحوم ميرزا محمّد على مرحوم بودند.
و دخترهاى آن مرحوم، از يكى اولاد نماند، و ديگرى در حبالۀ فاضل مرحوم آقا محمّد رضى خلف علاّمۀ مرحوم ملاّ محمّد نصير مجلسى بود. اولاد چند هست-ان شاء اللّه-مرقوم مىگردد.
امّا اولاد ميرزا محمّد تقى الماسى كه بعد از فوت آن مرحوم باقى ماندند:
اكبر ايشان عالىجناب غفران مآب، والد ماجد حقير ميرزا عزيز اللّه بودند. و اخلاق حسنۀ ايشان زياده از آنست كه تحرير توان نمود. و از ايشان رسالهاى در اصول دين هست. و تسلّط ايشان در گفتن تاريخ به سرحدّ كمال بود. و در سنۀ 1163 به رحمت ايزدى پيوستند.
و از ايشان كوچكتر عمّ عالى مقدار ميرزا ابو القاسم.
و سيّم جناب خجسته القاب ميرزا ابو طالب.
امّا اولاد ميرزا محمّد على مرحوم كه بعد از آن مرحوم بودهاند، پسرى و دخترى:
امّا پسر، جناب ميرزا محمّد رضا مشهور به آقا محمّد-زيد عمره-مىباشد.
20
پسرى دارند ميرزا محمّد كاظم 1 [8]در ابو اسحاقيّه، و چند صبيّه. يكى از صبايا حليلۀ عالى حضرت ميرزا محمّد باقر، خلف مرحوم مير محمّد صالح، مشهور به آقاى «تكمهدوز» برادرزادۀ مرحوم مير محمّد حسين العلاّمه مير محمّد صالح خاتونآبادى كه-ان شاء اللّه تعالى-ذكر ايشان خواهد آمد.
و دختر مرحوم ميرزا محمّد على را فرزندى نمىباشد.
امّا اولاد صبيّۀ مرحوم ميرزا محمّد كاظم از مرحوم آقا محمّد رضى، دو پسر و دو دختر بود:
پسر بزرگ ميرزا محمّد شفيع بود. و او صبيّۀ مرحوم فاضل ملاّ محمّد قاسم هزار جريبى را تزويج نموده، از او ملاّ محمّد نصير مشهور به «آقا ميرزا» مانده بود، و در هزارۀ قندهار مىبوده. و اولاد چند در آنجا دارد.
و پسر كوچكتر ميرزا يحيى بوده. و فرزند او منحصر در ميرزا صالح مشهور به «ميرزا كوچك» و همشيرۀ كوچك حقير در حبالۀ او بود. و اولاد چند دارد كه اسامى ايشان بعد از چند سطر مذكور مىگردد-ان شاء اللّه.
و امّا دو دختر آقا رضى:
يكى حليلۀ مرحوم فاضل آقا محمّد مهدى منجّمباشى بود كه در لاهيجان مىبودند. اولادى از او نشد.
و دختر ديگر زوجۀ مرحوم ميرزا محمّد مهدى تاجر عبّاسآبادى بوده. اولاد از آن مرحوم آقا كوچك مسمّى به اسم ابيه متولّد، و از آقا كوچك ميرزا باقر-زيد عمره-متولّد شد.
و بعد از ميرزا مهدى زوجۀ سيّد فاضل مرحوم مير حبيب احمدآبادى برخوارى
1) -ميرزا محمّد كاظم مرحوم شدند. دو پسر دارند: يكى جناب مستطاب الفاضل العالم النّحرير مولانا ميرزا محمّد-ادام اللّه فضله. و ديگر عالى جناب مقدّس القاب آقا ميرزا عبد اللّه. و اكنون در ابو اسحاقيّه كما فى السابق تشريف دارند. كتبه ابو الفقراء محمّد باقر جزى فى شهر ربيع الاوّل 1284. (هامش)
21
شد. و از او دو صبيّه متولّد شد:
يكى والدۀ اعزّى ميرزا محمّد على تاجر خلف مرحوم ميرزا فتح اللّه بود.
و ديگرى زوجۀ جناب معلّى القاب عمّى ام ميرزا ابو طالب بود. و از او پسرى متولّد شد-و او ميرزا حسنعلى مشهور به «آقا ميرزا» طوّل اللّه عمره است-و صبيّهاى كه در حبالۀ حقير مىباشد، والدۀ نور چشمى محمّد على.
امّا اولاد مرحوم ميرزا عزيز اللّه-طاب ثراه-:
اكبر از مجموع، كاتب حروف حيدر على است. و بحمد اللّه تعالى تا حال التّحرير-كه اواخر شهر ربيع الثّانى 1209 هجرى است-پنج پسر و دو صبيّه به هم رسيده:
يكى نور چشمى محمّد على است كه از صبيّۀ عمّى ام ميرزا ابو طالب به هم رسيده.
و چهار ديگر كه نور چشمان محمّد كاظم، و محمّد تقى، و عزيز اللّه و محمّد صالح-ملقّب به «آقا بزرگ» -و دو صبيّه، از حليلۀ ديگر كه صبيّۀ عالى جناب غفران مآب، آقا محمّد هادى بن آقا محمّد علىّ بن آقا محمّد هادى ابن الفاضل العلاّمة المولى محمّد صالح مازندرانى متولّد شدهاند. حفظهم اللّه من الآفات و رزقهم اسباب السّعادات.
و از يك همشيرۀ حقير كه زوجۀ آقا عبد الغنى بود، صبيّهاى بود كه زوجۀ ميرزا باباى عمزادۀ آقا عبد الغنى مزبور بوده كه در قصبۀ قمشه مىبود. و از ايشان يك دختر هست كه زوجۀ قهرمان نائينى است، و دو پسر كه مجموع در حال تحرير در طهران مىباشند.
و از همشيرۀ ديگر حقير كه زوجۀ ميرزا كوچك-كه اندكى قبل از اين مذكور شد-مىبود، در حال چهار پسر، ميرزا يحيى مشهور به «ميرزا بابا» ، و ميرزا محمّد كاظم مشهور به «ميرزا بزرگ» ، و ميرزا محمّد تقى مشهور به «آقا جان» ، و ميرزا محمّد رحيم مشهور به «آقا» ، مىباشد. و از دو نفر اوّل اولاد چند مىباشد.
22
امّا اولاد عمّ مرحوم ميرزا ابو القاسم، ميرزا احمد، 1 [9]و ميرزا محمّد محسن، و ميرزا محمّد تقى، و يك صبيّه-كه حليلۀ نور چشمى ميرزا محمّد حسين ابن عمّى ام ميرزا ابو طالب است-مىباشند. و از ميرزا احمد و همشيرهاش اولاد چند به هم رسيده.
امّا اولاد عمّ كوچك عالى جناب ميرزا ابو طالب-سلّمه اللّه تعالى-، دو پسر، و دو صبيّه:
عالى حضرت ميرزا حسنعلى مشهور به «آقا ميرزا» كه چند اولاد بحمد اللّه دارد و همشيرۀ بزرگش كه والدۀ نور چشمى محمّد على است، از صبيّۀ مرحوم ميرزا حبيب كه مذكور شد، به هم رسيد.
و ميرزا محمّد حسين، و همشيرۀ كوچك او-كه هريك-للّه الحمد-اولاد چند مىدارند-والدۀ ايشان صبيّۀ صبيّه، يعنى نوادۀ دخترى مرحوم ميرزا محمّد جعفر خلف علاّمۀ مغفور ملاّ محمّد باقر مجلسى است. تا اينجا ذكر اولاد مرحوم آخوند ملاّ عزيز اللّه خلف مرحوم ملاّ محمّد تقى مجلسى ختم شد.
امّا اولاد مرحوم ملاّ عبد اللّه، خلف مرحوم ملاّ محمّد تقى مجلسى سه پسر:
يكى فاضل علاّمه ملاّ محمّد نصير، دوم ملاّ زين العابدين، سيّم ملاّ محمّد تقى. امّا آخوند ملاّ محمّد نصير، فاضل قليل النّظير، مجلّد فتن بحار را ترجمه فرموده، و حواشى چند بر شرح لمعه دارند 2 [10]. و پسر آن مرحوم، آقا رضى مرحوم است كه
1) -و دو فرزند ذكور ميرزا احمد: ميرزا محمّد داماد ميرزا محمّد صادق مزبور، و يكى ميرزا مهدى. و ميرزا احمد را از صبيّۀ مرحوم ميرزا ابو طالب بن مولانا ميرزا محمّد تقى دو صبيّه باقى مانده: يكى زوجۀ ميرزا محمّد كاظم ابو اسحاقيّه، و يكى زوجۀ ميرزا محمّد جعفر بن ميرزا محمّد حسين. و دو ذكور و يك اناث از زوجۀ سيّده صبيّۀ ميرزا ابو المحسن-كه از سادات درب امامزاده اسماعيل مىباشند مشهور به «موسوى» -به هم رسيده. صبيّۀ ايشان زوجۀ ميرزا حسنعلى بن ميرزا محمّد صادق بن ميرزا حسنعلى مىباشد. (هامش)
2) -و ايشان را اولادى چند بوده: يكى ملاّ محمّد حسين نام داشته و از او نوادۀ دخترى مىباشد مشهوره به «بىبىچى» (پىپىجى-ت) بنت ملاّ عليمردان مشهور به «ملاّ تكلتو» كه در مشهد مقدّس مىبود، و به اصفهان آمد، و به عتبات رفت، و اولاد از او-
23
صبيّۀ مرحوم ميرزا محمّد كاظم-جدّ حقير-در حبالۀ او بوده و اولادش تماما رقم زده گشت. و همشيره يا صبيّۀ ملاّ محمّد نصير زوجۀ مرحوم مير ابو طالب، خلف سيد فاضل امير ابو المعالى طباطبائى بوده، خلاصه وصلت با او داشتهاند.
امّا اولاد ملاّ زين العابدين مجلسى:
يكى مرحوم ملاّ محمّد مؤمن بوده كه والد مرحوم آقا حسين مشهور به «جنّى» كه در نجف اشرف مجاور بود، و دو دختر در آن ارض اقدس دارد، بوده. و همشيرۀ آقا حسين جنّى مزبور، والدۀ ميرزا جعفر گازر، زوجۀ آقا امين رجكش بوده. و از آقا امين مزبور از همين زوجه اولاد ذكور چند در اصفهان مىباشند.
و ديگرى زوجۀ مرحوم مقدّس آقا عبد اللّه مجلسى است. و او را پسرى بوده مرحوم آقا محسن كه والد خود در راه مشهد مقدّس وفات يافته. و از آقا محسن پسرى هست موسوم به حاجى محمّد على كه حال در كربلاى معلاّ مشغول صحّافى است. و او نيز اولاد چند دارد. و دخترى از آقا عبد اللّه مجلسى مرحوم در اصفهان بوده زوجۀ سيّد حسن نامى است. و حال ولدى از او در اصفهان مىباشد. و حاجى محمّد على صحّاف دو همشيره در نجف اشرف دارد. اولاد يكى از ايشان به حقير معلوم نيست. و يكى ديگر زوجۀ آقا حسين جنّى مذكور بوده كه مذكور شد، دو صبيّه دارد. و والدۀ آقا محسن مزبور صبيّۀ ملاّ محمّد تقى كه بعد مذكور مىشود بوده، و خالۀ ميرزا عزيز اللّه-والد حقير-بوده.
امّا اولاد ملاّ محمّد تقى بن ملاّ عبد اللّه مزبور:
يكى ميرزا محمّد على خاتونآبادى عمّ والد حقير. از او يك صبيّه هست زوجۀ آقا هادى صبّاغ در اصفهان.
و سه دختر: يكى والدۀ ميرزا عزيز اللّه والد حقير، ديگرى زوجۀ آقا عبد اللّه مجلسى مزبور، و ديگرى زوجۀ فاضل علاّمه ملاّ محمّد طاهر ورنوسفادرانى.
2) -الحال تحرير نمىباشد. خلاصه اگر فوت شده يا بشود، وارث او اولاد مرحوم آخوند ملاّ محمّد نصير مزبور مىباشد. حسنعلى.
24
امّا اولاد امجاد علاّمۀ مغفور افضل المتقدّمين و المتأخّرين المولى محمّد باقر المجلسى-قدّس اللّه روحه-كه به سرحدّ كمال رسيدهاند چهار ذكور و پنج اناث:
يك پسر و دو صبيّه از همشيرۀ عالى جناب فاضل وحيد، سيّد جليل ميرزا علاء الدين محمّد گلستانى شارح نهج البلاغه متولّد شده.
پسر مزبور فاضل مغفور ميرزا محمّد صادق كه در حيات آخوند وفات يافته، و آخوند مرحوم شرحين كافى و تهذيب را حسب الخواهش او تأليف نمودهاند. و زوجۀ ميرزا محمّد صادق مرحوم از سادات اردستانى بودهاند.
از او يك پسر-ميرزا محمّد على نام بوده و خلفى نداشته-و سه صبيّه به هم رسيده:
يكى از آنها حليلۀ جليلۀ عالى جناب سيّد فاضل امير محمّد حسينا بوده كه والدۀ مرحمت و غفران پناهان، مير محمّد مهدى و مير عبد الباقى و همشيرههاى ايشان باشد.
و ديگرى در حبالۀ آقا محمّد على بن العلاّمة آقا محمّد هاديا مازندرانى بوده كه والدۀ مرحوم آقا هادى باشد.
و سيّم زوجۀ مرحوم ميرزا محمّد على عمّ والد حقير بوده كه والدۀ آقا محمّد بوده باشد.
و دو صبيّۀ آخوند كه از همشيرۀ ميرزا علاء الدّين محمّد گلستانه به هم رسيده، يكى در حبالۀ سيّد علاّم فهّام امير محمّد صالح خاتونآبادى بوده، و ديگرى حليلۀ مرحوم ميرزا محمّد كاظم جدّ حقير بوده. و اولاد مرحوم ميرزا محمّد كاظم از حليلۀ مزبور بتفصيل مذكور شد.
امّا اولاد مرحوم مير محمّد صالح مزبور از زوجۀ مزبوره، يكى فاضل علاّمه امير محمّد حسينا-طاب ثراه-و ديگرى همشيرۀ ايشان است.
امّا اولاد مرحوم مير محمّد حسين؛ يكى سيّد فاضل مقدّس امير محمّد مهديا، و ديگرى سيّد جليل القدر مير عبد الباقى؛ و دو همشيرۀ ايشاناند يكى حليلۀ سيّد
25
فاضل مير ابو طالب، و ديگرى زوجۀ سيّد مرحوم مير على نقى اخوين بودهاند.
و فرزندان مرحوم مير محمّد مهديا؛ عالى حضرات مير محمّد باقر، و مير سيّد مرتضى، و زوجۀ مرحوم مير عبد الواسع بن المرحوم مير ابو طالب مزبور-والدۀ عالى حضرت ميرزا محمّد رضا مشهور به «آقاسى» -و زوجۀ عالى حضرت مير محمّد صالح بن مير زين الدّين بن مير محمّد صالح مزبور مىباشند. و بغير مير محمّد باقر-بحمد اللّه تعالى-همگى اولاد دارند.
و اولاد مرحوم مير عبد الباقى، عالى جناب مقدّس القاب فاضل امير محمّد حسين، و اخوين ايشان؛ آقا سيّد، و مير محمّد تقى، و اخوات ايشان كه در ميان خود مواصلت نمودهاند. و مجموع-بحمد اللّه تعالى-اولاد دارند.
و اولاد مرحوم مير ابو طالب از صبيّۀ مرحوم مير محمّد حسين مير عبد الواسع، و دو همشيره كه يكى حليلۀ مرحوم مير محمّد صالح مشهور به «آقاى تكمهدوز» و اولاد چند مىدارند نيكان و صاحبان كمال، و ديگرى حليلۀ مرحوم مير محمّد علىّ بن المرحوم مير على نقى مشار اليه و از ايشان نيز اولاد هست.
امّا اولاد همشيرۀ مرحوم مير محمّد حسين بن مير محمّد صالح كه حليلۀ سيّد مرحوم مير عبد الكريم بوده، مرحومون ميرزا ابو طالب، و ميرزا محمّد على مشهور به «كتاب فروش» ، و ميرزا احمد بودهاند. و از مجموع ايشان اولاد هست-بحمد اللّه. اينها همه كه مذكور شد اولاد آخوند مرحومند كه از همشيرۀ مرحوم ميرزا علاء الدّين محمّد داشتهاند.
و حليلۀ ديگر آخوند مرحوم همشيرۀ ابو طالب خان نهاوندى بوده و از او مرحوم فاضل ميرزا محمّد رضا مشهور به «آقاسى» و يك صبيّه به هم رسيده. و از ميرزا محمّد رضا حال تحرير اولادى نيست. و صبيّۀ مزبوره حليلۀ فاضل علاّمه ملاّ حيدر على بن الفاضل ملاّ ميرزاى شيروانى مشهور بوده، و از صبيّۀ آخوند مرحوم دخترى داشته كه زوجۀ فاضل آقا ميرزاى خلف ملاّ محمّد تقى، كه در اولاد مرحوم ملاّ ميرزا مذكور خواهد شد-ان شاء اللّه تعالى.
و آخوند مرحوم را امّ ولدى مىبوده و از او دو پسر و دو دختر به هم رسيده:
26
پسرها يكى ميرزا محمّد جعفر بوده، و از او نواده هست در حبالۀ جناب عمّى ام ميرزا ابو طالب والدۀ ميرزا محمّد حسين.
و ديگرى ميرزا عبد اللّه؛ از او صبيّهاى بود زوجۀ مرحوم مير محمّد هادى بن مير محمّد زين العابدين بن مير محمّد صالح خاتونآبادى و از ايشان-بحمد اللّه-پسرى هست داماد مير محمّد حسين بن المرحوم مير عبد الباقى المزبورين سابقا.
و از دو صبيّۀ مزبورين، از يكى مير سيّد رضا و مير محمّد محسن و مير محمّد صالح مشهور به «آقائى» مير محمّد هادى، اولاد مرحوم مير زين العابدين بن الفاضل مير محمّد صالح خاتونآبادى متولّد شدهاند. و از مجموع-بحمد اللّه- اولاد متعدّده هست.
و ديگرى را بنات چند بوده در حبالۀ عالى حضرات مرحومان امير محمّد مهديا و امير عبد الباقى مشار اليهما والدتين اولاد ايشان. و دختران ديگر نيز مىبوده كه به ديگران مزوّجه شدهاند، و اولاد ايشان بالفعل در اصفهان مىباشند.
امّا اولاد مرحوم فاضل علاّمه ملاّ محمّد صالح مازندرانى از صبيّۀ علاّمۀ مغفور ملاّ محمّد تقى مجلسى چند ذكور و چند اناث بوده:
اولاد ذكور ايشان: اوّل فاضل علاّمه آقا محمّد هادى مترجم قرآن، دوم مرحوم مغفور ملاّ نور الدّين محمّد، سيّم عارف كامل ملاّ محمّد سعيد متخلّص به «اشرف» ، چهارم فاضل عالم ملاّ حسنعلى، پنجم ملاّ عبد الباقى-رحمه اللّه- ششم ملاّ محمّد حسين.
امّا آقا هادى مرحوم را فضايل بىشمار و تصانيف بسيار است. و اولاد ايشان آقا محمّد على، و آقا محمّد مهدى، و آقا على اصغر، و آقا محمّد تقى بودهاند، از ذكور.
امّا از محمّد مهدى كسى باقى نمانده، و دو صبيّه داشتهاند:
يكى حليلۀ آقا محمّد تقى بن ملاّ محمّد قاسم، نوادۀ مرحوم ملاّ محمّد على استرآبادى بوده؛ و ديگرى زوجۀ مرحوم حاجى محمّد برادرزادۀ آقا محمّد تقى مزبور. از آقا محمّد تقى، مرحوم حاجى مهدى كفننويس، و برادرش حاجى
27
محمّد على؛ و از حاجى محمّد، مرحوم اعزى حاجى ميرزا و همشيرۀ ايشان به هم رسيدهاند. و ذكر ايشان در اولاد ملاّ محمّد على استرآبادى-ان شاء اللّه تعالى- مذكور خواهد شد.
و امّا محمّد على مرحوم را يك پسر و يك دختر باقى بود. پسر مزبور مرحمت و غفران پناه آقا محمّد هادى-طاب ثراه-بودهاند. و از ايشان حال دو پسر؛ يكى جناب ميرزا محمّد على مشهور به «آقا ميرزا» ، و ديگرى ميرزا حسنعلى مىباشند.
و هريك را-بحمد اللّه تعالى-اولاد چند مىباشد. و آقا محمّد هادى صباياى چند نيز دارند. يكى را حقير مىدارم. و محمّد كاظم و ساير اولاد حقير-غير محمّد على-از او متولّد شده. و ساير ايشان زوجات سادات زواره و اردستان و غير سادات مىباشند. و از همۀ اولاد آقا محمّد هادى اولاد مىباشند؛ اردستانى در اردستان، و تتمّه در اصفهان.
از آقا محمّد تقى خلف آقا هادى كسى نمانده. و از آقا على اصغر دو نواده هست در اصفهان: يكى زوجۀ آقا حسين نسّاج، و ديگرى زوجۀ محمّد تقى فزوهجى.
امّا اولاد ملاّ نور الدّين محمّد، يك پسر و دو دختر بوده.
پسر، آقا رحيم؛ و از او صبيّهاى به هم رسيده كه زوجۀ مرحوم آقا مهدى مزبور بوده، و حال اثرى از اولاد آقا رحيم نيست.
و يك صبيّه در حبالۀ مرحوم ملاّ اكمال بوده. و فرزند رشيد ايشان عالى جناب علاّمى، مجتهد الزّمانى، آقا محمّد باقر اصفهانى مشهور به «بهبهانى» -كه مجاور كربلاى معلّى بودهاند، و احتياج به ذكر محامد ايشان نيست-بودند. رحمه اللّه تعالى. و اولاد آن مرحوم عالى جناب مقدّس القاب، زبدة الفضلاء الاطياب، آقا محمّد على-سلّمه اللّه تعالى-و جناب خجسته القاب آقا عبد الحسين كه از هر دو-چنانچه مسموع شد-اولاد مىباشند.
و دو صبيّۀ مرحوم آقا محمّد باقر، يكى حليلۀ جليلۀ عالى جناب مقدّس القاب، فاضل علاّمه، مير سيّد علياى كوچك؛ و ديگرى در حبالۀ مير سيّد
28
على بزرگ مىباشند. و از هردو اولاد هست. و حضرات وصلت نموده بود با مرحمت و غفران پناهان فاضلان مقدّسان مير سيّد محمّداى طباطبائى، و مير ابو المعالى كوچك والد مرحوم آقا سيّد والد علاّمى مير سيّد علياى كوچك.
و از مرحوم مير سيّد محمّد اولاد رشيد بودند: يكى مير سيّد مرتضى-والد سيّد فاضل علاّمه مير سيّد محمّد مهديا كه در نجف اشرف مجاورند، و اخوۀ ايشان كه در بروجرد مىباشند-و ديگرى مير سيّد على، و ديگرى مير محمّد على. و از هر دو، بلكه از مجموع-بحمد اللّه تعالى-خلفاى صالحين هست.
و صبيّۀ ديگر ملاّ نور الدّين محمّد، زوجۀ مرحوم ميرزا محمّد تقى نجفآبادى؛ و از مرحوم آقا على نقى ولد ايشان، جناب فضايل مآب مستغنى القاب ميرزا عبد الرزّاق-كه حال متوجّه شرعيّات نجفآباد مىباشند-به هم رسيد، و دو صبيّه كه يكى از آنها وصلت با سلالۀ حاجى ميرزا جواهرى نموده، اولاد بسيار از ايشان هست-يعنى ميرزا عبد الرزّاق و يك همشيرۀ مزبوره.
و از دو برادر مجتهد الزمانى آقا محمّد باقرا-رحمه اللّه-آقا حسن رضا و آقا محمّد حسين اولاد هست. اولاد آقا حسن رضاى مرحوم-چنانكه مسموع شد- ذكور: آقا محمّد ابراهيم، و حاجى بابا؛ و دخترى كه حليلۀ مرحوم آقا اسد اللّه ولد ملاّ يعقوب نهاوندى بود. و اولاد آقا محمّد حسين در كازرون فارس مىباشند. و مسموع شد كه همشيرههاى مجتهد الزّمانى يكى در حبالۀ مرحوم آقا سيّد والد عالى جناب مجتهد الزّمانى مير سيّد على، و ديگرى والدۀ مير سيّد على بزرگ، و ديگرى در حبالۀ مير سيّد محمّد طباطبائى مشار اليه بودهاند. مجموع-بحمد اللّه تعالى-اولاد مىدارند. كثّرهم اللّه تعالى فى العيش الرغيد.
امّا اولاد مرحوم ملاّ محمّد سعيد اشرف:
يكى فاضل علاّمه ملاّ محمّد امين بوده كه شرح مبسوط منقّحى بر قسم كلام تهذيت ملاّ سعد الدّين نوشته. چون به نظر اكثر نرسيده، اشعار به او شد، و در نزد حقير مىباشد. و اولاد آن مرحوم در زمان سلطنت ابراهيم شاه، برادرزادۀ نادر شاه، منقرض شدند.
29
و ديگرى ميرزا محمّد على، متخلّص به «دانا» در هند مىبودهاند. و اولاد ايشان در هند مىباشند، در مرشدآباد بنگاله.
و ديگرى صبيّۀ ايشان زينب بيگم كه سابقا مذكور شد كه زوجۀ ملاّ محمّد تقى خلف مرحوم ملاّ عبد اللّه بن ملاّ محمّد تقى مجلسى بود. و مريم بيگم صبيّۀ او، حليلۀ جدّ مرحوم ميرزا محمّد تقى الماسى و والدۀ والد مرحوم است.
امّا اولاد ملاّ حسنعلى-كه در هند مشهور به حسنعلى خان بوده-:
يكى ميرزا على اشرف بوده، و از او اولاد؛ جمعى در خانههاى اجدادى خود در اصفهان مىباشند. و دخترى از آنها در حبالۀ اعزى آقا حسنعلى بن آقا محمّد هادى ثانى مىباشد. و ساير اولاد آن مرحوم در هند مىباشند. و مسموع شد كه يكى از آنها را نام ميرزا ابو البقا مىباشد و كمال هم دارد.
امّا اولاد مرحوم ملاّ عبد الباقى بن ملاّ محمّد صالح مازندرانى، يك پسر بوده و چند دختر.
پسر مزبور، عالم عامل، جدّ امجد كامل، ملاّ محمّد صالح مشهور به «آقا بزرگ» بودند. و ايشان را خلفى بود صاحب كمالات مرضيّه آقا علاء الدّين محمّد مرحوم، و دو صبيّه.
امّا اولاد آقا علاء الدّين محمّد:
يكى جناب حاجى محمّد على است كه در هند مىباشد.
و ديگرى عالى جناب حاجى محمّد اسماعيل كه حال در كربلاى معلاّ مجاور مىباشد، و اولاد ايشان در هند مىباشند، مگر عالى حضرت خجسته طينت صاحب اخلاق حسنه حاجى ميرزا غلامحسين كه حال از هند آمده مجاورت عتبات عاليات اختيار نمودهاند.
و ديگرى اعزّى حاجى محمّد جعفر كه ايشان نيز مجاور كربلاى معلاّ مىباشند. و-بحمد اللّه تعالى-مجموع را اولاد هست.
امّا دو صبيّه: يكى حليله مرحوم آقا محمّد صادق بن ملاّ محمّد تقى نوادۀ علاّمه ملاّ ميرزاى شيروانى بود، و ولدى خيّر صالح از او آقا محمّد رضا نام مشهور
30
به «آقا ميرزا» مىباشد، و مجاور كربلا مىباشند. و اولاد چند دارند. اكبر آنها آقا محمّد كاظم است. و صبيّۀ ديگر والدۀ حقير، زوجۀ مرحوم ميرزا عزيز اللّه والد حقير مىبودند. و از ايشان حال تحرير، حقير حيدر على و همشيرهزادههاى حقير و اولاد حقير-بحمد اللّه-چنانچه مرقوم شد، هستند. اللّهم طوّل أعمارهم فى خير و عافية و صلاح و سداد، و اجعلهم من خير العباد، بمحمّد صلّى اللّه عليه و آله الامجاد.
و همشيرههاى مرحوم آقا بزرگ مشار اليه يكى زوجۀ ميرزا امين تاجر بود، و سه ذكور از او بودند: آقائى، و آقا على نقى، و آقا عبد الكريم. و از غير آقا عبد الكريم اولاد چند بودند كه همه وفات كردند؛ الاّ آنكه دو پسر از آقا على نقى بود: يكى حاجى عبد الباقى مرحوم، و ديگرى حاجى ابو الحسن. از حاجى ابو الحسن مرحوم ولدى هست موسوم به آقا عبد الحسين، و اولاد چند مىدارد.
و همشيرۀ ديگر آقا بزرگ مرحوم زوجۀ حاجى محسن نامى بود از اهل مارچى كه از قراى ماربين اصفهان، و اولاد بسيار بواسطه و بىواسطه داشت. مجموع تلف شدند، مگر شخصى محمّد على نام از ايشان باقى مانده بود و در جهرم فارس مىباشد.
امّا اولاد مرحوم مغفور آخوند ملاّ محمّد صالح مازندرانى، از صبيّۀ ايشان كه حليلۀ جليلۀ سيّد فاضل علاّمه امير ابو المعالى بزرگ بوده، چهار پسر و دو دختر.
اولاد ذكور ايشان: يكى فاضل امير ابو طالب، و ديگرى امير سيّد على، و سيمى به خاطر نمانده، و چهارم امير ابو المعالى كوچك.
امّا فرزند ارجمند مير ابو طالب، سيّد علاّمۀ وحيد مير سيّد حسن بودهاند كه در قصبۀ كازران ساكن بودند و حال اولاد ايشان در آنجا مىباشند. و گويا برادر و برادرزاده هم داشتند. و مير ابو طالب مرحوم وصلتى با فاضل مرحوم ملاّ محمّد نصير بن ملاّ عبد اللّه بن ملاّ محمّد تقى مجلسى نموده بود.
و امير سيّد على مرحوم را صبيّهاى بوده والدۀ جناب حاجى محمّد عطّار، نوادۀ مرحوم ملاّ محمّد على استرآبادى، كه حال تحرير ولد ايشان حاجى ميرزا در مشهد
31
كاظمين-عليهما السّلام-مجاور است.
و امير ابو المعالى كوچك والد ماجد آقا سيّد والد مجتهد الزّمانى امير سيّد علياست. بغير اينقدر از ايشان به حقير نرسيده.
و امير ابو المعالى بزرگ را از صبيّۀ مرحوم ملاّ محمّد صالح دو صبيّه بوده چنانچه مذكور شد: يكى حليلۀ جليلۀ فاضل عظيم المنزلت، ملاّ محمّد رفيع جيلانى مجاور مشهد مقدّس رضوى؛ و ديگرى در حبالۀ عالى جناب غفران مآب، ملاّ محمّد شفيع برادر ايشان.
امّا ملاّ محمّد رفيع مرحوم را دو صبيّه بود: يكى حليلۀ جليلۀ نوّاب مستطاب مرحمت مآب، ميرزا محمّد على صدر جليل القدر، والد ماجد نوّاب غفران مآب ميرزا احمد-رحمه اللّه-و نوّاب كامياب ميرزا محمّد محسنا و عالى حضرات اخوۀ ايشان 1 [11]و اخوات ايشان بوده باشد.
و اولاد امجاد ملاّ محمّد شفيع، نوّاب معلّى القاب ميرزا محمّد على مشار إلى بعض ألقابه بودهاند. و اولاد نوّاب مغفور-چنانكه مذكور شد-نوّاب مرحوم ميرزا احمد، و عالى جاه رفيع جايگاه ميرزا محمّد رضا، و اخوات ايشان بوده و هستند.
و مرحوم ميرزا احمد والد ماجد عالى جاه والا جايگاه نوّاب ميرزا محمّد جعفر و برادر مغفور ايشان ميرزا ابو الحسن-رحمه اللّه. و اولاد و اصهار كبار و اقوام عالى مقام نوّاب جنّت مآب بزرگ-طاب ثراه-مثل عالى جنابان مقدّس القابان علاّمان ميرزا داود و ميرزا محمّد حسين و ميرزا سليمان و غير ايشان-كه به خدمت اكثر ايشان نرسيدهام-مجموع در دار العباد يزد مىباشند. و أدام اللّه تعالى ظلالهم، و أحسن فى الدّارين أحوالهم.
امّا اولاد علاّمه وحيد ملاّ محمّد عليا استرآبادى، يكى ملاّ محمّد شفيع فاضل بوده، و ديگرى ملاّ كمال الدّين حسين.
از مرحوم ملاّ محمّد شفيع دو پسر بوده: يكى ملاّ محمّد قاسم، و ديگرى ملاّ
1) -ت: ندارد.
32
محمّدا طاهر.
اولاد ملاّ محمّد قاسم، يكى مرحوم آقا محمّد تقى بود. و ديگرى آقا عبد اللّه كه مجنون بود سالها در نجف اشرف. و ديگرى والد مرحوم حاجى محمّد عطّار كه در اولاد مير ابو المعالى مذكور شد.
امّا آقا محمّد تقى مرحوم را اولاد چند بود از صبيّۀ مرحوم آقا مهدى بن آقا هادى بن ملاّ محمّد صالح. دو پسر بود: حاجى مهدى كفننويس، و حاجى محمّد على. و هردو را اولاد مىباشد. و از نوادۀ ملاّ ميرزاى شيروانى پسرى داشت آقا ابو الحسن كه اولاد او به طاعون طى شدند. و دخترى دارد در نجف اشرف -يعنى آقا محمّد تقى مرحوم.
و از آقا عبد اللّه دو دختر بود يكى زوجۀ حاجى مهدى كفننويس بود و ديگرى نمىدانم كه كى داشت.
و از حاجى محمّد مزبور حاجى ميرزا در مشهد كاظمين (ع) مىباشند.
و ملاّ محمّد طاهر را پسر بود، ملقّب به «آقائى» . و او را ولدى بود موسوم به ملاّ حسين، و ملقّب به «ميرزا كوچك اصم» . و از ميرزا كوچك دخترى به هم رسيده در يزد است.
و اولاد مرحوم ملاّ كمال الدّين حسين: آقا محمّد باقر-كه در عتبات مىبود. و ميرزا احمد كه در اصفهان وفات يافت. و والد مرحوم ميرزا كمال الدّين حسين ثانى 1 [12]كه او نيز در عتبات وفات يافت. و صبيّهاى نيز داشت كه او بكرا به پيرى رسيد.
امّا اولاد فاضل علاّمه ملاّ ميرزا محمّد بن الحسن الشّيروانى، از صبيّۀ مرحوم
1) -و والدۀ ميرزا كمال الدّين حسين ثانى را كه از همين سلسله بوده، فاضل متبحّر ملاّ بهاء الدّين محمّد مشهور به فاضل هندى گرفته. از ايشان صبيّهاى به هم رسيده، زوجۀ فاضل قاضى اجيئه روى دشت شد والد آقا ميرزا اجيئه گرفت او را. معلوم نشد كه از آنها فرزند شد يا نه. منه.
33
ملاّ محمّد تقى مجلسى:
يكى فاضل علاّمۀ مقدّس ملاّ حيدر على مجاور نجف اشرف است كه در عتبات مشهور است. و تسلّطش در مذهب حق به مرتبۀ كمال بود. و در مسائل اصوليّه طريقۀ سيّد مرتضى-عليه الرّحمه-را داشته.
و يكى ديگر صبيّه بود.
امّا اولاد ملاّ حيدر على سه پسر بودند: آقا على بزرگ، و آقا على ثانى، و آقا على ثالث. گويا ولدى از آقا على ثالث باشد.
و ملاّ حيدر على را دخترى بوده كه از صبيّۀ مرحوم ملاّ محمّد باقر مجلسى (ره) كه در حبالۀ او بود و مذكور شد، داشت. و او زوجۀ فاضل آقا ميرزا پسر ملاّ محمّد تقى گيلانى بوده، و از او دو دختر به هم رسيد:
يكى زوجۀ آقا محمّد تقى ولد ملاّ محمّد قاسم بن ملاّ محمّد شفيع استرآبادى مذكور بود، و از او دخترى در نجف اشرف هست كه مذكور شد.
و ديگرى زوجۀ حاجى مرتضى قلى كلاهدوز. و از ايشان پسرى موسوم به آقا محمّد، و دخترى كه زوجۀ حاجى زين العابدين قنّادى بود، به هم رسيد، و هر دو فوت شدند و اولاد ايشان هستند در اصفهان.
و صبيّۀ مرحوم ملاّ ميرزاى شيروانى، زوجۀ فاضل ملاّ محمّد تقى گيلانى بود.
و از ايشان اولاد بسيار به هم رسيد: اوّل آقا ميرزا-مذكور شد-دوم آقا على، سيم آقا محمّد كاظم، چهارم آقا محمّد صادق، و دو صبيّه.
اولاد آقا ميرزا مذكور شد. و اولاد آقا على منحصر در صبيّهاى بود كه زوجۀ مرحوم حاجى رجبعلى ريختهگر بوده، و از او دو دختر به هم رسيده: يكى زوجۀ مرحوم حاجى رمضانعلى ريختهگر كه حال در عتباتند. اولاد ايشان آقا محمّد على و آقا عبد الغفّار، و صبيّۀ ديگر زوجۀ اعزى آقا ميرزا كفننويس خالهزادۀ حقير، خلف مرحوم آقا محمّد صادق مزبور والد آقا محمّد كاظم، و ساير اولاد آقا ميرزا كه در عتبات مجاورند.
و اولاد مرحوم آقا محمّد كاظم دو پسر بود كه به رحمت ايزدى پيوستند
34
بلا عقب. و سه دختر بوده. بزرگتر حليلۀ مرحوم ملاّ عزيز اللّه خوانسارى بوده؛ و حاجى ابو القاسم-و گويا برادرى هم دارد-فرزند ايشانند. و ديگرى حليلۀ مرحوم حاجى ابو الحسن بن آقا على نقى همشيرهزادۀ آقا بزرگ مرحوم كه فرزند ايشان آقا عبد الحسين است، و حال در عتبات است، پيش از اين مذكور شد. و از صبيّۀ ثالثه صبيّهاى بود. و حال معلوم نيست در كجا است.
و ولد مرحوم آقا محمّد صادق آقا ميرزاست كه مذكور شد.
و دو صبيّۀ مرحوم ملاّ محمّد تقى گيلانى مزبور، يكى زوجۀ مرحوم ميرزا محمّد جعفر خلف علاّمۀ مغفور مبرور ملاّ محمّد باقر مجلسى بوده و از او صبيّهاى بوده متوفيّه شده 1 [13]. و دخترى از او هست كه زوجۀ عمّى ام ميرزا ابو طالب است، والدۀ نور چشمى ميرزا حسين و همشيرۀ او كه زوجۀ نور چشمى ميرزا احمد بن عمّى ام ميرزا ابو القاسم مىباشد. و ديگرى زوجۀ مرحوم خالوئىام، آقا علاء الدّين محمّد والدۀ اعزى حاجى محمّد جعفر بود. و از اكثر ايشان-بحمد اللّه تعالى-اولاد هست.
و مرحوم ميرزا كمال الدّين محمّد فسائى را حال فرزندى معلوم نيست.
و جمعى ديگر هستند در هند و در عتبات كه همينقدر مىدانم از اين سلسله بودهاند: يكى ميرزا صالح ساكن بندر هوكلى، و ديگرى شيخ محمّد على متخلّص به «حزين» ، و ديگرى آقا كوچك نامى كه در هند رفته بودند، و ديگرى آقا ملاّ كه در نجف اشرف بوده جمعى هستند از اين مقوله.
1) -امّا صبيّه ميرزا محمّد جعفر دو صبيّه از مرحوم مغفور حاجى ملاّ محمّد هادى خراسانى داشته كه صبيّۀ بزرگ اوست كه رقم زده شده است. امّا صبيّۀ كوچك را در زمان على مراد خان بختيارى پسر على مردان خان، فتح اللّه خان گرفته و زوجۀ او بود. و از او پسرى الحال مىباشد نامدار خان كه مجنون شده و در كوههاى بختيارى سرگردان. و [او را] بعد از آنكه فتح اللّه خان كشته شد، رضا خان پسر برادر على مردان خان مزبور گرفته و زوجۀ او بود. و پسرى از او شده هيبت اللّه خان كه الحال در ميان بختيارى مىباشد. و گويا اولاد چند به هم رسانيده باشد. حسنعلى.
35
مخفى نماناد كه نظر به اينكه در زمان على مراد خان، حسب الفرمودۀ بندگان محفوف به رحمت و غفران نوّاب ميرزا احمد-طاب ثراه-و اصرار عالى حضرت عمّ مغفور مبرور ميرزا ابو القاسم، چون مطّلع شدند كه حقير را اطّلاعى به انساب حضرات مىباشد، شروع به ترقيم اين تذكره شد. و اكثرش نوشته بود كه نوّاب مغفور به عتبات، و عمّ مذكور نيز بعد از ايشان روانه و وفات نمودند. و حقير را رغبتى چندان به نوشتن او نبود، قليلى از او باقى ماند. تا در اين زمان جناب خالوزادۀ محترم ميرزا غلامحسين خواهش نمودند او را تمام نمود.
مستدعى از اولوالالباب و صاحبان عقول از احباب كه به نظر سخريّه در اين باب نظر نفرموده، به تصوّر اينكه علّت غائيه او مفقود، پس صرف اوقات در او نمودن چه سود. جواب آن است كه علم به انساب امرى است صواب؛ مگر نديده و ندانى، و نخوانده و نخوانى كتب تواريخ، سيّما انساب سمعانى؛ با اينكه بودم مأمور، و المأمور معذور.
نوشتم اين تذكرۀ جليله را بعد از فراغ پنج روز از تصنيف او، از روى خطّ عالى حضرت عالم فاضل كامل مقدّس، مجتهد الزّمانى استادى-مدّ ظلّه اللّه تعالى على مفارق العباد-ابن عمّى ام مصنّف هذه الرساله و التّذكره. و أنا العبد الحقير الخاطى، حسنعلى الاصفهانى الالماسى المجلسى. فى تاسع و عشرين شهر ربيع الثانى سنة 1209. 1
1) -نهايت نسخۀ ت: و انا العبد الحقير أقل السادة و الطلبه سيّد حسن بن ابى طالب الحسنى الحسينى فى پنجشنبه 14 شهر شوّال المكرّم 1288.
مقدمه
1. شرح حال مؤلّف
امير محمّد حسين بن محمّد صالح بن عبد الواسع حسينى خاتونآبادى پدر امير عبد الباقى از اكابر علماى اماميّه است كه در فقه و ادبيّات و فنون حكمت مهارت به سزا داشت، خطّ و ربط و املاء و انشايش نيز به غايت مرغوب بود.
از پدر، جدّ مادرى خود علاّمه محمّد باقر مجلسى، آقا جمال خوانسارى، آقا حسين خوانسارى، سيّد على خان شيرازى، و. . . روايت كرده و سيّد مهدى بحر العلوم، شيخ زين الدّين بن عين على خوانسارى، سيّد عبد الباقى پسرش، و. . . از وى روايت مىكنند.
امير محمّد حسين شب دوشنبه 23 شوّال 1151 ق در اصفهان وفات و روز جمعۀ همان هفته جنازهاش به مشهد مقدّس انتقال يافت.
2. تأليفات امير محمّد حسين خاتونآبادى:
1-السبع المثانى در زيارات ائمّۀ عراق.
2-وسيلة النجاح در زيارات از راه دور.
3-النجم الثاقب.
4-الالواح السماويّه در اختيارات روزها و سال.
40
5-مفتاح الفرج در استخاره.
6-كلمة التقوى در تحريم غيبت.
7-محاسن الحصان.
8-النيروزيّه.
9-مناقب الفضلاء.
10-خزائن الجواهر در اعمال سال.
11-رسالهاى در منجزات المريض.
12-رسالهاى در زكات.
13-رسالهاى در بدا.
14-حكم النكاح بين العيدين.
15-حاشيه بر شرح لمعه.
16-حاشيه بر شرح جديد تجريد.
17-رسالۀ حاضر.
بنگريد به:
اعيان الشيعه 44/270.
ريحانة الادب 2/100.
تلامذة العلاّمة المجلسى/132.
كشف الاستار 1/401.
روضات الجنّات 2/360.
3. روش كار در تصحيح اين رساله
نسخۀ اصل اين رساله، نسخهاى است به تاريخ 1115 ق، كه در فهرست كتابخانۀ عمومى آيت اللّه مرعشى 7/99، مجموعۀ ش 2513(2) معرّفى شده و از دو نسخۀ ديگر نيز در تصحيح و مقابله بهره برده شده كه عبارتند از:
1-(ت) سدۀ 13 ق، مجموعۀ ش 6799(6) (دانشگاه تهران 16/363) .
41
2-(ش) نسخۀ چاپى در ش 2 سال 10 مجلّۀ دانشكدۀ ادبيات دانشگاه تهران به اهتمام آقاى محمّد شيروانى براساس فيلم 1630 كتابخانۀ مركزى دانشگاه تهران.
شايان ذكر است كه فيلم فوق از نسخۀ مورّخ 1271 ق، مجموعۀ ش 364(53) كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى تهيّه شده (بنگريد به: نسخههاى خطّى 2/181) . علاوه بر نسخههاى پيشگفته، دو نسخۀ ديگر از اين رساله يافت مىشود كه عبارتند از:
1-بىتا، مجموعۀ ش 2611(4) (دانشگاه تهران 9/1469) .
2-كتابت احتمالى سدۀ 13 ق، مجموعۀ ش 6836(22) (همو 16/377) .
42
بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
الحمد للّه ربّ العالمين. و صلّى اللّه على محمّد و آله الطّاهرين أجمعين.
و بعد؛ چنين گويد الفقير الى عفو اللّه الغنى، ابن محمّد صالح الحسينى، محمّد حسين-عفى اللّه عن ذنوبهما-كه: اين رسالهاى است در بيان عدد تأليفات و تصنيفات فاضل كامل علاّمه، رئيس العلماء و المحدّثين، و ملاذ الفقهاء و المجتهدين، آية اللّه فى العالمين، شيخ الاسلام و المسلمين، الوحيد فى عصره و زمانه، مولانا محمّد باقر مجلسى-أحسن اللّه اكرامه، و رفع فى علّيين مقامه-و عدد ابيات آنها؛ مشتمل بر دو فصل و خاتمه. و من اللّه التّوفيق و الاستعانه 1.
1) -بدايت نسخۀ «ش» و «ت» (با تفاوت اندكى) : الحمد للّه ربّ العالمين و الصّلاة و السّلام على خير خلقه محمّد و آله أجمعين. امّا بعد؛ چنين گويد مجرم خاكسار محمّد حسين بن محمّد صالح الحسينى-غفر اللّه عن جرائمهما-كه: اين رسالهاى است در بيان عدد تصنيفات و تأليفات جناب غفران مآب، خاتم المجتهدين، آية اللّه فى العالمين، شيخ الاسلام و ملاذ المسلمين، جدّى النحرير العلاّمه، مولانا محمّد باقر مجلسى-رفع اللّه درجته فى دار المقامه-و عدد ابيات آن، و توزيع آن بر ايّام عمر و سنّ تكليف؛ مرتّب بر دو فصل و خاتمه. و باللّه التوفيق و به الاستعانه.
43
فصل اوّل
در بيان تصانيف عربى و آنها ده عدد است.
اوّل: كتاب بحار الانوار. و سبب تأليف اين كتاب آن است كه بعد از واقعۀ هائلۀ كربلاء معلّى خلفاء بنى اميّه-عليهم اللّعنه 1-بسيار قوى بودند، و تقيّه بسيار شديد بود. و اكثر شيعيان به اين جهت كمتر به خدمت ائمّه-عليهم السّلام- مىرسيدند، و احاديث فرانمىگرفتند؛ تا زمان حضرت امام محمّد باقر و امام جعفر صادق-عليهما السّلام-كه ملاعين بنى اميّه منقرض شدند، و هنوز خلفاى بنى عبّاس استقلال تمام به هم نرسانيده بودند، و تقيّه بسيار كم بود، و شيعيان و مواليان بسيار به خدمت آن دو بزرگوار مىرسيدند، و احاديث فرا مىگرفتند، و چهارصد كتاب حديث نوشته شد كه مشهور به چهارصد اصل است.
و در اعصار بعد به سبب 2عدم اعتناء مردم به ضبط احاديث و رغبت ايشان به علوم حكمى و اقوال فلاسفه، بسيارى از چهارصد اصل تلف شده بود.
لهذا آن 3مرحوم سعى بليغ در ضبط 4و به هم رسانيدن چهارصد
1) -ش، ت: +و العذاب.
2) -ش، ت: به جهت.
3) -ش، ت: آخوند.
4) -ش، ت: +احاديث.
44
اصل 1نموده؛ تا آنكه دويست و كسرى از آن جمله را به هم رسانيد. و از راه آنكه مبادا باز به طريق سابق تلف شود، مجموع را در اين كتاب جمع نمود. و مشكلات احاديث را در بيان 2همگى توضيح نمود.
و اين كتاب مشتمل است بر بيست و پنج مجلّد. و از آن جمله شانزده مجلّد آن كتاب به اتمام رسيده است:
اوّل: جلد عقل و علم؛ و آن دوازده هزار بيت است.
دوّم: جلد توحيد؛ و آن شانزده هزار بيت است.
سوّم: جلد عدل و معاد؛ و آن سى هزار بيت است.
چهارم: احتجاجات؛ و آن شانزده هزار بيت است.
پنجم: تاريخ احوال حضرت آدم-عليه السّلام-تا پيغمبر ما-صلّى اللّه عليه و آله-؛ و آن چهل هزار بيت است.
ششم: تاريخ احوال پيغمبر ما-صلّى اللّه عليه و آله-؛ و آن شصت و هفت هزار بيت است.
هفتم: جلد امامت؛ و آن سى و يك هزار بيت است.
هشتم: فتن و محن؛ يعنى فتنهها و محنتها كه بعد از رحلت رسول خدا -صلّى اللّه عليه و آله-بر حضرت امير المؤمنين و فاطمه و حسنين-صلوات اللّه عليهم-و شيعيان ايشان واقع شد. و آن شصت و يك هزار بيت است.
نهم: احوال حضرت امير المؤمنين-عليه السّلام-؛ و آن پنجاه و پنج هزار بيت است.
دهم: احوال حضرت فاطمۀ زهرا و حسنين-صلوات اللّه عليهم-؛ آن بيست و سه هزار بيت است.
يازدهم: احوال حضرت امام زين العابدين، و حضرت امام محمّد باقر، و
1) -ت، ش: «و بهم رسانيدن چهارصد اصل» ندارد.
2) -ش، ت: «در بيان» ندارد.
45
حضرت امام جعفر صادق، و امام موسى كاظم-عليهم السّلام-؛ و آن هيجده هزار بيت است.
دوازدهم: احوال حضرت امام رضا، و امام محمّد تقى، و امام على نقى، و امام حسن عسكرى-عليهم السّلام-؛ و آن دوازده هزار بيت است.
سيزدهم: احوال حضرت صاحب الزمان-صلوات اللّه عليه-و آن بيست و يكهزار بيت است.
چهاردهم: جلد سماء و عالم؛ و آن هشتاد هزار بيت است.
پانزدهم: جلد طهارت و صلاة-و اين موافق ترتيب كتاب جلد هيجدهم است، و دو جلد در ميان نوشته نشده است-؛ و آن يكصد و يكهزار و پانصد بيت است.
شانزدهم: جلد زيارات ائمّه-عليهم السّلام-و اين مجلّد بيست و دوّم كتاب است، و چند جلد در ميان 1نوشته نشده است؛ و آن سى هزار 2بيت است.
و يك جلد نيز ناتمام است كه آن جلد كفر و ايمان است؛ و آن ده هزار بيت است.
دوم: كتاب مرآة العقول فى شرح اخبار آل 3الرسول، و آن كتاب شرح كافى است. و قدرى از آن ناتمام است؛ زيرا كه از اصول 4نصف كتاب دعا و تمام كتاب عشرت مانده است؛ و از فروع 5نصف كتاب صلاة و تمام كتاب زكاة مانده است، و كتاب خمس نيز مانده است. و اين كتاب تخمينا صد هزار بيت مىشود.
1) -ش: +و بعد.
2) -ش، ت: دوازده هزار.
3) -ش، ت: «آل» ندارد.
4) -ش: ندارد.
5) -ش: ندارد.
46
سوم: كتاب ملاذ الاخيار فى شرح تهذيب 1الاخبار، و آن كتاب شرح تهذيب 2است. و آن نيز ناتمام است؛ زيرا كه تا كتاب صوم نوشته شده است. و آن تخمينا 3پنجاه هزار بيت است.
چهارم: كتاب شرح اربعين است. و آن شرح چهل حديث متفرّق است، و دوازده هزار و پانصد بيت است.
پنجم: فوايد الطّريفه فى شرح الصّحيفة الشريفه 4، و آن كتاب شرح صحيفه است 5. و آن نيز ناتمام است؛ زيرا كه تا دعاى چهارم نوشته شده است. و اين حقير بنا به وصيّت آن مرحوم مبرور، شروع در اتمام آن نمودهام 6. 7و الحال -بحمد اللّه تعالى-شرح يك دعا نوشته شده است. اميد چنان است كه خداى تعالى بزودى توفيق اتمام دهد 8. و آن پنجهزار بيت است.
ششم: رسالۀ رجال است. و آن هزار بيت است.
هفتم: رسالۀ اعتقادات. و آن را در يك شب تأليف نموده است. و آن هفتصد و پنجاه بيت است.
هشتم: رساله اوزان است. و آن اول كتابى است كه تأليف نموده است، و
1) -ت، ش: ندارد.
2) -ت، ش: ندارد.
3) -ش: «تخمينا» ندارد.
4) -ش: ندارد.
5) -ش: ندارد.
6) -ت: نموده است.
7) -ش، ت: ندارد.
8) -ش، ت: ندارد.
47
دويست 1بيت است.
نهم: رسالۀ شكيّات نماز است. و آن هفتصد و پنجاه بيت است.
دهم: جواب مسائل متفرّقه كه مسمّى به مسائل هنديّه است. و آن مسائلى است كه مرحوم مغفور ملا عبد اللّه برادر او، از هند فرستاده، و از او سؤال نموده است. و آن يكصد و پنجاه بيت است.
و حواشى متفرّقه بر چهار كتاب حديث و غير آنها 2از كتب حديث و فقه نوشته است كه آنها 3تخمينا چهارصد 4هزار بيت مىشود.
1) -ش: + «و بيست» .
2) -ش، ت: ندارد.
3) -ش، ت: ندارد.
4) -ش، ت: «چهار» ندارد.
48
فصل دوم
در بيان كتابهاى فارسى
و آنها چهل و نه عدد است:
اوّل: عين الحياة كه مشتمل است بر مواعظ و نصايحى كه رسول خدا-صلّى اللّه عليه و آله-به ابى ذر-رضى اللّه عنه-فرموده، و به تقريبات مواعظ و قصص مشتمله بر ترك دنيا-مانند قصّۀ بلوهر و بوذاسف و غير آن 1-در آن كتاب مذكور شده. و آن بيست و يكهزار بيت است.
دوم: مشكاة الانوار؛ و اين مختصرى است از كتاب عين الحياة، و سه هزار بيت است.
سوم: حلية المتّقين و آن مشتمل است بر اعمال و افعالى چند كه اكثر اوقات ضرور مىشود؛ مثل ناخن گرفتن، و شارب گرفتن، و حمّام رفتن، و سر تراشيدن، و سفر رفتن 2، و آداب عروسى و زفاف، و عقيقه و غير آن. و آن دوازده هزار بيت است.
1) -ش، ت: + «كه» .
2) -ش، ت: كردن.
49
چهارم: حياة القلوب و آنچه نوشته شده از آن سه مجلّد است:
اوّل: تاريخ احوال حضرت آدم تا حضرت رسول-صلّى اللّه عليه و آله-و احوال بعضى از پادشاهان سلف كه معاصر انبياء سلف-عليهم السّلام-بودهاند.
و آن بيست و شش هزار بيت است.
دوم: احوال حضرت پيغمبر-صلّى اللّه عليه و آله-؛ و آن سى و شش هزار بيت است.
سوّم: 1جلد نبوّت و امامت كه مشتمل است بر ادلّۀ عقليّه و اثبات 2نبوّت و امامت و فوايد فرستادن پيغمبر و امام. و اين جلد ناتمام است، و قدرى 3قليلى از آن نوشته شده است. و آن سه هزار بيت است.
پنجم: تحفة الزّائر؛ و آن مشتمل است بر زيارت ائمّه-عليهم السّلام. و آن سيزده هزار 4بيت است.
ششم: جلاء العيون؛ و آن مشتمل است بر تاريخ ولادت و كيفيّت شهادت ائمّۀ معصومين-عليهم السّلام-و معجزات ايشان و قدرى از احوال ايشان. و آن بيست و دو هزار بيت است.
هفتم: مقباس المصابيح؛ و آن مشتمل بر تعقيب 5نمازهاى شبانهروزى است.
و آن پنجهزار و پانصد 6بيت است.
هشتم: ربيع الاسابيع كه مشتمل است بر اعمال هفته. و آن سه هزار بيت است.
1) -ش: ندارد.
2) -ش: ندارد.
3) -ش، ت: قدر.
4) -ش، ت: + «و پانصد» .
5) -ش: تعقيبات.
6) -ش: «و پانصد» ندارد.
50
نهم: زاد المعاد؛ و آن مشتمل است بر اعمال دوازده 1ماه سال، و پانزده هزار بيت است.
دهم: رسالۀ ديات؛ و آن مشتمل است بر آنكه هرزخمى كه كسى به ديگرى زند، يا او را به قتل رساند، چقدر بايد ديه بدهد. و آن سه هزار بيت است.
يازدهم: رساله شكيّات نماز؛ و آن هفتصد و پنجاه بيت است.
دوازدهم: رسالۀ 2اوقات نوافل شبانه روزى؛ و آن يكصد و پنجاه بيت است.
سيزدهم: رسالۀ رجعت؛ و آن مشتمل است بر ذكر كيفيّت برگرديدن ائمه -عليهم السّلام-و شيعيان ايشان در آخر الزمان. و آن دو 3هزار بيت است.
چهاردهم: ترجمۀ رسالۀ مالك اشتر كه مشتمل است بر ذكر نامۀ حضرت امير المؤمنين-عليه السّلام-كه به مالك اشتر نوشته است. و در آنجا مذكور است كه حاكم چگونه بايد با رعيّت سلوك كند. و آن هزار بيت است.
پانزدهم: رسالۀ اختيارات 4: و آن مشتمل است بر آنكه هركارى را آدمى در چه روز از روزهاى ماه كه اختيار كند خوب است. و آن پانصد بيت است.
شانزدهم: رسالۀ بهشت و دوزخ؛ و آن هفتصد بيت است.
هفدهم: رسالۀ جنايز كه مشتمل است بر ذكر تكفين اموات و كيفيّت دفن و نماز ايشان. و آن هفتصد بيت است.
1) -ش: «دوازده» ندارد.
2) -ش، ت: «رساله» ندارد+صراط النجاة و آن مشتمل است بر.
3) -ش: دوازده.
4) -ش: +كيوان.
51
هيجدهم: رسالۀ كبيرۀ اعمال حجّ و عمره؛ و آن هزار بيت است.
نوزدهم: رسالۀ صغيرۀ حجّ است. و اين مختصرى است از رسالۀ سابق و هفتصد بيت است.
بيستم: مفاتح الغيب كه مشتمل است بر ذكر اقسام استخارهها. و آن هزار و پانصد بيت است.
بيست و يكم: رسالۀ مال نواصب كه چه نحو بايد نمود و آن پنجاه بيت است.
بيست و دوم: رسالۀ زكات كه در چه چيز زكات واجب، و در چه چيز سنّت است. و آن پنجاه بيت است.
بيست و سوم: رسالۀ كفّارات كه در كجا كفّاره بايد داد. و آن يكصد بيت است.
بيست و چهارم: رساله آداب تيراندازى؛ و آن پنجاه بيت است.
بيست و پنجم: رسالۀ نماز شب؛ و آن نيز پنجاه بيت است.
بيست و ششم: رسالۀ آداب نماز؛ و آن يكهزار بيت است.
بيست و هفتم: رسالۀ تحقيق آيۀ كريمۀ: «وَ اَلسّٰابِقُونَ اَلسّٰابِقُونَ أُولٰئِكَ اَلْمُقَرَّبُونَ فِي جَنّٰاتِ اَلنَّعِيمِ» ؛ و آن پنجاه بيت است.
بيست و هشتم: رسالۀ فرق ميان صفات ذاتى و صفات فعلى حق تعالى؛ و آن دويست بيت است.
بيست و نهم: رسالۀ تعقيب مختصر نمازهاى شبانه روزى؛ و آن صد بيت است.
سىام: رسالۀ تحقيق بداء؛ و آن نيز صد بيت است.
52
سى و يكم: رسالۀ جبر و تفويض كه مشتمل است بر آنكه حق تعالى را در افعال بندگان دخلى هست يا نه. و آن نيز صد بيت است.
سى و دوم: رسالۀ نكاح؛ و آن پنجاه بيت است.
سى و سوم: ترجمۀ رسالۀ فرحة الغرى كه مشتمل است بر معجزات و امور غريبه كه از مرقد مطهّر حضرت امير المؤمنين-عليه السّلام-بظهور رسيده. و آن چهار هزار بيت است.
سى و چهارم: ترجمۀ توحيد مفضّل؛ و مشتمل است بر حديث طولانى كه مفضّل از حضرت صادق-عليه السّلام-در باب يگانگى حق تعالى و علم و حكمت او روايت كرده است. و آن دو هزار و هشتصد بيت است.
سى و پنجم: ترجمۀ توحيد حضرت امام رضا-عليه السّلام-و آن مانند توحيد مفضّل است، و آن هفتصد بيت است.
سى و ششم: ترجمۀ زيارت جامعه؛ و آن دويست بيت است.
سى و هفتم: ترجمۀ دعاى كميل؛ و آن نيز دويست بيت است.
سى و هشتم: ترجمۀ دعاى مباهله؛ و آن يكصد و پنجاه بيت است.
سى و نهم: ترجمۀ دعاى سمات؛ و آن دويست بيت است.
چهلم: ترجمۀ جوشن صغير؛ و آن يكصد بيت است.
چهل و يكم: ترجمۀ حديث عبد اللّه بن جندب؛ و آن دويست بيت است.
چهل و دوم: ترجمۀ حديث رجاء بن ابى ضحّاك؛ و آن در اعمال و آدابى است كه از حضرت امام رضا-عليه السّلام-منقول است. و آن سيصد بيت است.
53
چهل و سوم: ترجمۀ قصيدۀ دعبل خزاعى است كه در مدح حضرت امام رضا -عليه السّلام-گفته است. و آن پانصد 1بيت است.
چهل و چهارم: ترجمۀ حديث ستّة أشياء؛ و مشتمل است بر ذكر شش چيز كه بندگان را در آنها دخلى نيست. و آن صد بيت است.
چهل و پنجم: انشائى است كه در وقت مراجعت از نجف اشرف و كربلاء معلاّ در باب اشتياق به آن دو مكان شريف انشاء نموده است. و آن سيصد بيت است.
چهل و ششم: مناجات؛ و آن صد بيت است.
چهل و هفتم: صواعق اليهود كه مشتمل است بر ذكر چگونگى جزيۀ يهودان و حلّيت و حرمت آن. و آن صد 2و پنجاه بيت است.
چهل و هشتم: جواب سؤالهاى متفرقه؛ و آن مشتمل است بر جواب از سؤالهايى كه مردم از او نمودهاند. و جواب مسألهاى چند كه بسيار ضرور مىشود، در آنجا مذكور است. و آن پنجهزار بيت است.
چهل و نهم: حقّ اليقين؛ و آن مشتمل است بر اصول دين، و بيست و يكهزار بيت است، و آخر تصنيفات آن مرحوم مغفور است؛ اسكنه اللّه بحبوحة الجنان.
1) -ش، ت: نهصد.
2) -ش، ت: سيصد.
54
خاتمه
بدانكه عدد ابيات جميع آنچه مذكور شد از عربى و فارسى يكهزار و چهارصد و دو هزار و هفتصد بيت مىشود. و هرگاه بر مجموع سنّ آن مرحوم كه هفتاد و سه سال بىزياد و كم است، قسمت شود، سالى نوزده هزار و دويست و پانزده بيت و پانزده 1حرف مىشود، و ماهى يكهزار و ششصد و يك بيت و سيزده حرف و چهاردانگ حرف مىشود، و روزى پنجاه و سه بيت و هفده حرف و نصف حرف مىشود.
و اگر بر سنّ تكليف كه پنجاه و هشت سال است، قسمت شود، سالى بيست و چهار هزار و يكصد و هفتاد و هفت بيت و سى حرف مىشود، و ماهى دو هزار و چهارده بيت و چهل حرف مىشود، و روزى شصت و هفت بيت و هشت حرف مىشود. اللّه تعالى يعلم 2.
1) -ش: يازده.
2) -ش: و اللّه اعلم+قد تمّ استنساخ هذا الفهرس بيد اضعف اقل الطلاب على بن احمد الرشتى فى دار العبادة يزد حامدا مصليا فى سنة احدى و سبعين و مأتين بعد الألف من الهجرة النبوية على هاجرها آلاف تحية،1271 ق.
منابع شرح احوال و آثار مجلسى
57
منابع شرح احوال و آثار مجلسى
1-آقا بزرگ تهرانى، محمّد محسن. مصفى المقال في مصنفي علم الرجال به تصحيح احمد منزوى ص 93، تهران، -اوّل،1378 ق.
2-ابراهيمزاده، حسين. علاّمۀ محمّد باقر مجلسى (مردى از فردا) . قم: سازمان تبليغات اسلامى. -اوّل،1371 ش.
3-ابو القاسمى، محسن. «در تصحيح بحار الانوار» مقالات و بررسيها «مجلّۀ دانشكدۀ الهيات و معارف اسلامى تهران» ش 43-44، ص 167-180.
4-اردبيلى غروى حائرى، محمّد بن على. جامع الرواة ج 2 ص 78-79، قم:
كتابخانۀ عمومى آية اللّه مرعشى،1403 ق.
5-اصفهانى، محمّد مهدى بن محمّد رضا. نصف جهان في تعريف الاصفهان ص 61 به تصحيح و تحشيۀ دكتر منوچهر ستوده، تهران: امير كبير اصفهان: تأييد، 1340 ش.
6-افندى اصفهانى، ميرزا عبد اللّه. رياض العلماء ج 5 ص 39-40 تحقيق سيّد احمد حسينى، قم:1401 ق.
7-امين عاملى، سيّد محسن. اعيان الشيعه ج 44 ص 96-101، بيروت:
دار التعارف للمطبوعات.
8-انصارى، ناصر الدين. «علامۀ كبير ملاّ محمّد باقر مجلسى» نور علم دورۀ سوّم
58
ش 12، ص 72-97.
9-بحرانى، يوسف. لؤلؤة البحرين ص 55-60 تحقيق سيّد محمّد صادق بحر العلوم، نجف: مطبعة النعمان.
10-براون، ادوارد. تاريخ ادبيات ايران، ترجمۀ رشيد ياسمى ج 4 ص 37،115، 162،254،260،269،271،279،285،291،300،307، تهران:
ابن سينا.
11-بغدادى، اسماعيل پاشا. ايضاح المكنون ج 1 ص 163،249،363،374، 399،410،421،548،607، و ج 2، ص 207،284،460،476،521، 549،550، تهران: المكتبة الاسلامية و الجعفري. -سوّم،1378 ق.
12-همو. هدية العارفين ج 2 ص 306.
13-بلاغى، سيّد عبد الحجّه. گلزار حجّت بلاغى ص 32-60.
14-بهار (ملك الشعرا) ، محمّد تقى. سبكشناسى ج 3 ص 303-304 تهران:
پرستو. -چهارم،1355 ش.
15-بهبهانى كرمانشاهى، آقا احمد. مرآة الاحوال (جهاننما) خطّى محفوظ در كتابخانۀ ملّى تهران ش 2845/ف، و كتابخانۀ عمومى آية اللّه مرعشى نجفى ش 4104(مرعشى 11/120، و ملّى تهران 6/496) .
16-پناهى، مهين. «علامه محمّد باقر مجلسى و آثار فارسى او» ، (عنوان پاياننامۀ تحصيلى دورۀ فوقليسانس به راهنمائى استاد على دوانى)375 ص، تهران: واحد انتشارات بخش فرهنگى دفتر مركزى جهاد دانشگاهى، بهار 1370 ش.
17-تنكابنى، ميرزا محمّد. قصص العلماء ص 204-228. تهران: كتابفروشى علميّۀ اسلاميّه.
18-ثقة الاسلام شهيد تبريزى، ميرزا على. مرآة الكتب 2/88.
19-جابى، بسّام عبد الوهّاب. معجم الاعلام ص 683، دمشق: الجفّان و الجابى.
-اوّل،1407 ق.
59
20-جزائرى، سيّد محمّد. نابغۀ فقه و حديث (تاريخ زندگانى فقيه و محدّث مشهور سيّد نعمت اللّه جزائرى) ص 93-106، اصفهان انتشارات حسينيۀ عمادزاده.
21-همو در ص 95 مىنويسد: در زهر الربيع فصلى جداگانه براى بيان مؤلفات مجلسى اختصاص داده كه از نسخۀ چاپى افتاده ولى در نسخۀ خطّ مؤلف و ترجمۀ آن كتاب ص 367 چاپ بمبئى موجود است.
22-جزائرى، سيّد نعمت اللّه. انوار النعمانيّه ج 3 ص 362، تحقيق سيّد محمّد على قاضى طباطبائى، تبريز: بنى هاشمى و حقيقت.
23-جزى، ملاّ عبد الكريم. رجال اصفهان يا تذكرة القبور با حواشى و ملحقات به قلم سيّد مصلح الدين مهدوى ص 121-126، دوّم:1338 ش.
24-جعفريان، رسول. «مشاغل ادارى علما در دولت صفويّه» نور علم دورۀ چهارم ش اوّل ص 120-145.
25-همو. «رويارويى فقيهان و صوفيان در عصر صفويان» كيهان انديشه ش 33 (آذر و دى 1369) ص 101-127.
26-جلالى شاهرودى، حسين. وفيات العلماء يا دانشمندان اسلامى ص 112-132، مشهد: چاپخانۀ خراسان.
27-حجت كوهكمرهاى، سيّد محمّد. گلزار حجت بلاغى ص 72-78.
28-حرّ عاملى، محمّد بن الحسن. امل الآمل ج 2 ص 248، تحقيق سيّد احمد حسينى، بغداد: مكتبة الاندلس. -اوّل،1385 ق.
29-حسينى، سيّد احمد، تلامذة العلامة المجلسى و المجازون منه، قم:
كتابخانۀ عمومى آية اللّه مرعشى. -اوّل،1410 ق.
30-حسينى خوانسارى، سيّد احمد. كشف الاستار عن وجه الكتب و الاسفار ج 1، ص 193-199، قم: آل البيت عليهم السّلام ذق 1409 ق.
31-حسينى لاهيجانى، سيّد محمّد. نظم اللّآلى/374، تحقيق سيّد مهدى رجائى، قم: دار الكتاب الاسلامى. -اوّل،1411 ق.
60
32-دار المشرق، المنجد فى الاعلام. بيروت: دار المشرق. -دوّم،1969 م.
33-دانشپژوه، محمّد تقى. فهرست كتابخانۀ اهدائى آقاى سيّد محمّد مشكوة به كتابخانۀ دانشگاه تهران ج 5 ص 1133-1143 تهران: دانشگاه تهران 1335 ش.
34-دايرة المعارف بزرگ اسلامى ج 1 ص 163، ذيل «آداب الصلاة» تهران:
مركز دايرة المعارف بزرگ. -اوّل،1367 ش.
35-دايرة المعارف تشيّع ج 1 ص 47 «آرامگاه مجلسى» دكتر پرويز ورجاوند؛ و ص 216 «آل مجلسى» عبد الحسين شهيدى صالحى؛ و ج 2 ص 15 «اختيارات» سيّد مهدى حائرى؛ و ص 263 «اعتقادات» دكتر محمّد روحانى، تهران: بنياد اسلامى طاهر. -اوّل، بهمن 1366 ش.
36-دفتر پژوهشها و برنامهريزى فرهنگى، نامآوران فرهنگ ايران/80 تهران:
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
37-دهخدا، على اكبر. لغتنامه ج 43 ص 466 ذيل «مجلسى» تهران:
دانشگاه تهران،1352 ش.
38-دهلوى، عبد العزيز. تحفۀ اثنا عشريه ص 225، دهلى نو:1271 ق.
39-دوانى، على. مقدمۀ مهدى موعود 51-95 تهران: دار الكتب الاسلاميّه.
-بيست و چهارم، اسفند 1368 ش.
40-همو، وحيد بهبهانى ص 109-118 قم: چاپخانۀ دار العلم.
41-ذاكرى، محمّد تقى. مقدمۀ شرح دعاء الصباح ص 9-13، بيروت: دار العلوم.
-اوّل،1410 ق.
42-راز نهان، محمّد حسن. علماى شيعه در عصر صفوى ص 109-111 موضوع پاياننامۀ تحصيلى جهت اخذ دانشنامۀ كارشناسى ارشد (مدرّس) در رشتۀ تاريخ؛ به راهنمائى دكتر رضا شعبانى، تير 1365 ش، خطّى محفوظ در كتابخانۀ دانشگاه تربيت مدرس، ش الف-108-162.
43-ربّانى شيرازى، عبد الرّحيم. مقدّمۀ بحار الانوار ج 1 ص 1-29 تهران:
دار الكتب الاسلاميّة. -چهارم، بهار 1362 ش.
61
44-رجائى، سيّد مهدى. مقدّمۀ ملاذ الاخيار ج 1 ص 27-43، قم: كتابخانۀ عمومى آية اللّه مرعشى نجفى،1406 ق.
45-همو، مقدمۀ نظم اللآلى ص 3-16، قم: دار الكتاب الاسلامى. -اوّل، 1411 ق.
46-رسالت، يادنامۀ علامۀ مجلسى، دوشنبه 25 ارديبهشت 1368،32 ص.
شامل: «بحار الانوار چيست» ؛ «مصاحبه با استاد جعفر سبحانى» ؛ «مقدّمۀ بحار الانوار» محمّد باقر بهبودى؛ «بحار الانوار، دايرة المعارف شيعه» على اكبر تلافى داريانى؛ «مصاحبه با حجة الاسلام مير احمد روضاتى» ، «علامۀ مجلسى و گسترش حوزههاى علميّۀ شيعه» مهدى فقيه ايمانى؛ «همدم مردم» سيّد مصلح الدين مهدوى؛ «تأليفات علاّمه» ، «خدمات علاّمۀ مجلسى» سيّد مهدى رجائى، «مزار مجلسى» محمّد باقر ابطحى؛ «عطيّۀ تهجّد» حسن نمازى.
47-رهربرن، نظام ايالات در دورۀ صفويه، ترجمۀ كيكاوس جهاندارى ص 58، تهران: بنگاه ترجمه و نشر كتاب،1346 ش.
48-زركلى، خير الدين. الاعلام ج 6 ص 48، بيروت: دار العلم للملايين. -هفتم، 1986 م.
49-زنجانى، سيّد احمد. الكلام يجرّ الكلام ج 1 ص 32-34، انتشارات حقّبين.
50-زنجانى، فضل اللّه. گلزار حجّت بلاغى ص 81-82.
51-زهتابى، محمّد رضا شخصيتهاى نامى ايران ص 424-425 تهران: پديده.
52-سركيس، يوسف اليان. معجم المطبوعات العربيّة و المعربّة 2/1639-1640، قم: كتابخانۀ عمومى آية اللّه، مرعشى 1410 ق.
53-سيّد علوى، سيّد ابراهيم «مجلسى از ديدگاه مستشرقان و ايرانشناسان» ، كيهان انديشه ش 31(مرداد و شهريور 1369 ش) ص 74-86.
54-شهرستانى، سيّد جواد. مقدّمۀ وسائل الشيعه ج 1 ص 70-72، قم: آل البيت عليهم السّلام. -اوّل، ج 2/1409 ق.
55-همو، مقدّمۀ مستدرك الوسائل ج 1 ص 32، قم: آل البيت عليهم السّلام.
62
-اوّل،1407 ق.
56-صفا، ذبيح اللّه. تاريخ ادبيات در ايران ج 5 ص 259-261، تهران: فردوس.
-چهارم،1368 ش.
57-طارمى، حسن. علاّمه مجلسى، تهران: طرح نو،1375 ش.
58-عسكرى، سيّد مرتضى. مقدّمة مرآة العقول 2/511-521، تهران: دار الكتب الاسلاميّه،1356 ش.
59-عطائى خراسانى، على. كارنامۀ علاّمۀ مجلسى، مشهد: كتابفروشى اسلامى.
60-عميد، حسن. فرهنگ عميد ص 779، تهران، -اوّل، آذرماه 1346 ش.
61-فاضل قائينى نجفى، على. معجم مؤلفى الشيعه ص 383 تهران: وزارت ارشاد اسلامى. -اوّل، ج 2/1405 ق.
62-فيض، گنجينۀ آثار قم ج 1، ص 249، -اوّل،1349 ش.
63-قمّى، عبّاس. فوائد الرضويّه ص 410-418، تهران: كتابخانۀ مركزى.
64-همو، وقايع الايام ص 52-53، تهران: كانون انتشار.
65-همو، هديّة الاحباب ص 230-231، تهران: كتابخانۀ صدوق.
66-همو، الكنى و الالقاب ج 3، ص 147-152، تهران: مكتبة الصدر. -چهارم، 1397 ق.
67-همو، سفينة البحار ج 1 ص 168-173، تهران: كتابخانۀ سنائى.
68-كحّاله، عمر رضا. معجم المؤلفين ج 9 ص 91، بيروت: دار احياء التراث العربى.
69-كديور، محسن. «عقل و دين از نگاه محدث و حكيم» كيهان انديشه ش 44 مهر و آبان 1371 ش، صص.
70-كشميرى، ميرزا محمّد على. نجوم السماء فى تراجم العلماء ص 160-166، قم: بصيرتى.
71-لكهارت، لارنس. انقراض سلسلۀ صفويّه و ايّام استيلاى افاغنه در ايران،
63
ترجمۀ مصطفى قلى عماد ص 38،44،46،81-84،134، تهران: چاپ تابان، 1343 ش.
72-مجلسى، حيدر على بن عزيز اللّه. تذكرة الانساب يا تراجم آل المجلسى (مخطوط) .
73-مختارى، رضا. تصحيح و نشر مآخذ بحار الانوار، نشر دانش سال دهم ش 3 (فروردين و ارديبهشت 1369) ص 42-45.
74-محدث ارموى، سيّد جلال الدين، مقدمۀ شش رسالۀ فارسى مولى محمّد طاهر قمّى، تهران: چاپخانۀ مصطفوى،1339 ش.
75-مدرس خيابانى، محمّد على. ريحانة الادب ج 5 ص 191-198، تبريز:
كتابفروشى خيّام. -اوّل.
76-مشار خانبابا، مؤلفين كتب چاپى ج 2 ص 23-42. چ 1304 ش.
77-مصاحب، غلامحسين. دايرة المعارف فارسى ج 1 ص 389 و 390 «بحار الانوار» ؛ و ص 864 «حلية المتّقين» ؛ و ص 871 «حيات القلوب» ؛ تهران:
فرانكلين،1345 ش.
78-مطهرى، مرتضى. خدمات متقابل اسلام و ايران ج 2 ص 99 قم: دفتر انتشارات اسلامى. -دوّم، اسفند 1360 ش.
79-معين، محمّد. فرهنگ فارسى (متوسط) ج 6 ص 1904، تهران: امير كبير.
-پنجم،1362 ش.
80-ملكوتى، مسلم. «گزارش هفتمين كنگرۀ سالانۀ بزرگداشت و بررسى آثار و افكار علامۀ طباطبايى» كيهان انديشه ش 45 آذر و دى 1371 ش، صص 176 و 177.
81-ملكى ميانجى، على. «نقد مقالۀ عقل و دين» ، كيهان انديشه ش 45 آذر و دى 1371 ش، صص 159-169.
82-موسوى جزائرى تسترى، سيّد عبد اللّه. الاجازة الكبيره، تحقيق محمّد السمامى الحائرى ص 33،73،79،84،198،208 قم: كتابخانۀ عمومى آية اللّه
64
مرعشى.
83-موسوى خمينى، سيّد روح اللّه. صحيفۀ نور ج 1، ص 259؛ و ج 8 ص 8، تهيّه و جمعآورى مركز مدارك فرهنگى انقلاب اسلامى، تهران: شركت سهامى چاپخانۀ وزارت ارشاد اسلامى، بهمن 1361 ش.
84-همو، كشف الاسرار ص 319-320 تهران: محمّد.
85-موسوى خوانسارى، محمّد باقر. روضات الجنّات فى احوال العلماء و السادات ج 2 ص 78-93، قم: مكتبة اسماعيليان.
86-موسوى نورى، محمّد. «نكتهاى قابل توجّه در زندگى مرحوم علاّمۀ مجلسى» ، ضميمۀ عقايد مجلسى، صص 91-135. اصفهان: حسينيّۀ عمادزاده.
87-مهدوى دامغانى، محمود، «نگاهى به پارهاى از آثار فارسى علاّمۀ مجلسى» ، نشريۀ دانشكدۀ الهيّات و معارف اسلامى مشهد ش 10 بهار 1353 ش، ص 125-151.
88-مهدوى، سيّد مصلح الدّين. زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى (2 جلد) اصفهان:
حسينيّۀ عمادزاده.
89-همو، تذكرة القبور يا دانشمندان و بزرگان اصفهان ص 162-164 اصفهان:
كتابفروشى ثقفى. -دوّم.
90-ميراحمدى، مريم. دين و دولت در عصر صفوى ص 59،60،64،68، 73،74،82،100،124، تهران: امير كبير. -دوّم،1369 ش.
91-ميشل م. مزاوى پيدايش دولت صفوى/149، ترجمۀ يعقوب آژند تهران: نشر گستره. -دوّم،1368 ش.
92-مينورسكى، ولاديمير. سازماى ادارى حكومت صفوى (تعليقات مينورسكى بر تذكرة الملوك) ، ترجمۀ مسعود رجبنيا ص 13،72،73،106 تهران: امير كبير. -دوّم،1368 ش.
93-نايب الصدر (محمّد معصوم شيرازى) . طرائق الحقائق ج 1 ص 284-286،
65
به تصحيح محمّد جعفر محجوب، تهران: كتابخانۀ بارانى،1339 ش.
94-نجفى يزدى، محمّد باقر. خلاصۀ مطالبى از دين اسلام ج 4 ص 2-21، تهران: مؤلف. -اوّل.
95-نشريّۀ ادارۀ كل انتشارات راديو، «كارنامۀ بزرگان ايران» ص 342-343، تهران: چاپ تابان 1340 ش.
96-نمازى شاهرودى، على. مستدرك سفينة البحار ج 2، ص 100-108، مشهد: مؤلف.
97-همو، اثبات ولايت ص 260-263، تهران: سعدى. -ششم.
98-همو، الاعلام الهادية الرفيعه فى اعتبار الكتب الاربعه ص 210،211، 219-222.
99-نورى، ميرزا حسين. الفيض القدسى فى ترجمة العلاّمة المجلسى، بحار الانوار ج 105، تهران: المكتبة الإسلاميه.
100-هنرفر، لطف اللّه. گنجينۀ آثار تاريخى اصفهان ص 158-160، اصفهان:
كتابفروشى ثقفى. -اوّل، شهريور 1344 ش.
101-همو، اصفهان ص 285-260، تهران: كتابخانۀ ابن سينا،1346 ش.
102-فهرست مؤلّفات علامۀ مجلسى، مجموعۀ ش 570(11) آستان قدس رضوى (هزار و پانصد نسخۀ خطّى/268) .
كتابشناسى مجلسى
آداب تجهيز اموات (فقه-فارسى)
مرآة الكتب 4/20، كشف الحجب/231، الذريعه 1/14،294، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371.
آغاز: الحمد للّه الذي لا يبقى إلاّ وجهه و لا يدوم إلاّ ملكه و الصلاة على. . . اين رسالهايست در بيان آداب تجهيز و تغسيل و تكفين و دفن اموات مؤمنين و مؤمنات مرقوم قلم شكسته رقيم احقر عباد محمّد باقر بن محمّد تقى غفر اللّه لهما السيئات گرديد و مشتمل است بر پنج فصل.
الهيّات مشهد 3/868
انجام: اين مجرم را در حال حيات و بعد از وفات به استدعاى رحمت و مغفرت ياد نمايند.
زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/128
تاريخ ساخت:6 ع 2/1099 ق (الهيّات مشهد 3/868)
نسخههاى خطّى:
1-ع 2/1100 ق، مجموعۀ ش 8879(8) (دانشگاه تهران 17/242) .
2-سدۀ 13 ق، ش 22735(الهيّات مشهد 3/868) .
3-غرّۀ رجب 1121 ق، مجموعۀ ش 3034(2) (مرعشى 8/225) .
4-سدۀ 11-12 ق، مجموعۀ ش 1449(1) (گلپايگانى 2/260) .
5-سدۀ 12 ق، ش 7755 گنجبخش (مشترك پاكستان 4/2204) .
6-سدۀ 12 ق، ش 3130 گنجبخش (همو 4/2204) .
7-1218 ق، ش 147 موزۀ ملّى (همو 4/2204) .
8-سدۀ 12 ق، گزيده، مجموعۀ ش 4903(19) (مجلس 14/126) .
70
9-6 ع 2/1099 ق، كتابخانۀ سيّد مصطفى حسينى (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/128) .
10-ضمن مجموعهاى در كتابخانۀ شيخ الشريعه (الذريعه 1/294) .
71
آداب سبق و رمايه (فقه-فارسى)
كشف الاستار 1/196، مرآة الكتب 2/4، ج 3/118، الذريعه 1/19، نظم اللآلى/370.
نسخۀ خطّى:
1-25 ذ ح 1124 ق، مجموعۀ ش 4076(6) (مرعشى 11/83) .
آداب نماز (ترجمة الصلاة) (فقه-فارسى)
كشف الحجب/117،234، كشف الاستار 1/197، مرآة الكتب 3/120، الذريعه 4/113.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين. . . و بعد چنين گويد احقر عباد اللّه. . . كه چون نماز عمدۀ اركان ايمان است مىبايد بندۀ مؤمن شرايط و آداب آن را بداند.
انجام: اين مجملى است از احكام مختلفۀ مردان و زنان و احكام ديگر هست كه در كتب مبسوطه مذكور است.
مرعشى 1/106
ملاحظات: در آغاز پارهاى از مسائل اعتقادى را بيان كرده و در انجام آنچه اختصاص به زنان دارد آمده است (مرعشى 1/205) . و به احتمال قوى آنچه سيّد محمّد لاهيجانى در نظم اللآلى/143-150 آورده قسمتهايى از اين رساله است. و خود مؤلّف در كتاب مشكاة الانوار از اين رساله به نام «ترجمة الصلاة» ياد كرده.
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(1) (مرعشى 1/205) .
2-شايد 1121 ق، مجموعۀ ش 3034(6) (همو 8/226) .
3-بىتا، مجموعۀ ش 292(1) ، حسينيّۀ شوشتريها-نجف (نسخههاى خطّى 12/849) .
4-1121 ق، مجموعۀ ش 21055(2) (وزيرى 5/1601) .
5-20 ع 1/1147 ق، ش 758(موزۀ ملّى پاكستان/819) .
6-سدۀ 13 ق، ش 737(همو/819) .
73
7-سدۀ 12 ق، ش 1854/ف (2) (ملّى تهران 4/312) .
8-1107 ق، مجموعۀ ش 937(2) (مسجد اعظم/489) .
9-مجموعۀ ش 1420(2) (همو/516) .
10-1239 ق، مجموعۀ ش 2580(2) (همو/569) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى 5/224، ج 11/725، ج 12/933.
ملك 5/383.
وزيرى 5/1704.
الفبائى آستان قدس/123.
دانشگاه تهران 13/3260.
فهرست مخطوطات خزانة الحيدريّه-نجف/60.
دليل المخطوطات 1/133.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/385.
نسخههاى چاپى:
1. با مقدمه و تعليقات شيخ نصر اللّه شبسترى،1381 ق (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/129) .
2. لكهنئو،1296 ق، سنگى، وزيرى،36 ص (كتابهاى چاپى فارسى 1/868) .
آداب نماز شب (فقه-فارسى)
كشف الحجب/271، مرآة الكتب 3/123، الذريعه 1/22، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/370.
آغاز: الحمد للّه مكرم العابدين و الصلاة على سيّد المجتهدين محمّد و عترته الأكرمين. و بعد اين رسالهايست در آداب نماز شب كه از احاديث معتبره استخراج نموده.
انجام: و تفضيل احكام نماز شب و دعاها در رسالۀ كبيرۀ والد مرحوم قدس اللّه روحه مذكور است به همين اكتفا نمود، مستدعى آن است كه هركه به اين رساله عمل كند اين مجرم را از دعا فراموش نكند و الحمد للّه أوّلا و آخرا و صلّى اللّه على محمّد و آله الطاهرين.
آداب نماز شب ضميمۀ مفاتح الغيب تحقيق سيّد مهدى رجائى، مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى، خرداد 1367.
تاريخ ساخت: نظر به اينكه در انجام كتاب عبارت «والد مرحوم» آمده، تاريخ تأليف بعد از سال 1070 ق بوده است.
نسخههاى خطّى:
1-1 رجب 1177 ق، مجموعۀ ش 1289(7) كتابخانۀ دكتر حسين مفتاح-تهران (نسخههاى خطّى 7/275) .
2-1032 ق، مجموعۀ ش 229(5) حسينيۀ شوشتريها-نجف (همو 12/843) .
3-2 ع 2/1270 ق، مقابله شده، مجموعۀ ش 246(3) دانشگاه اصفهان (همو 12/933) .
75
4-بىتا، تصحيح شده، مجموعۀ ش 1443(2) (مرعشى 4/231) .
5-غرّۀ رجب 1121 ق، مجموعۀ ش 3034(3) (همو 8/225) .
6-بىتا، مجموعۀ ش 20271(4) (وزيرى 5/1526) .
7-1126 ق، مجموعۀ ش 20410(10) (همو 5/1647) .
8-1241 ق، ش 2:92-8291(آستانۀ قم/125) .
9-نسخۀ اصل به خطّ مؤلف، ش 7410(آستان قدس 6/200) .
10-حدود 1229 ق، ش 2918(سپهسالار سابق 3/20) .
نسخۀ چاپى:
1. از روى خطّ مؤلف، تحقيق سيّد مهدى رجائى به همراه مفاتح الغيب، مشهد:
بنياد پژوهشهاى اسلامى. -اوّل، خرداد 1367 ش، سربى، وزيرى، صفحات 73-80.
الفبائى آستان قدس/123.
دانشگاه تهران 13/3260.
فهرست مخطوطات خزانة الحيدريّه-نجف/60.
دليل المخطوطات 1/133.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/385.
نسخههاى چاپى:
1. با مقدمه و تعليقات شيخ نصر اللّه شبسترى،1381 ق (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/129) .
2. لكهنئو،1296 ق، سنگى، وزيرى،36 ص (كتابهاى چاپى فارسى 1/868) .
اجازات الحديث (اجازه-عربى)
ملاحظات: علاّمۀ مجلسى اجازات فراوانى به عالمان معاصر خود داده كه در لابلاى نسخههاى خطّى آمده و مقدار زيادى از اينگونه اجازات را دانشمند محترم آقاى سيّد احمد حسينى در مجموعهاى به نام اجازات الحديث گردآورى كرده است كه ما به تكرار آنها نمىپردازيم و فقط آن دسته از اجازاتى را كه در كتاب مزبور نيامده تذكّر مىدهيم.
نسخههاى خطّى:
1-اجازه به ربيع الدين محمّد حسينى اصفهانى،11 ع 2/1078 ق، مجموعۀ ش؟ (2) .
2-اجازه به. . . در پشت صفحۀ اوّل نسخۀ خطّى كتاب من لا يحضره الفقيه ش 14773(الهيّات مشهد 2/79) .
3-اجازه به محمّد باقر مكّى در حاشيۀ تحقيق جهة القبله، ش 244 د (الهيّات تهران 1/514) .
4-به على قلى بن حاجى حسين حربى نظرى، ش ا ب (همو 1/638) .
5-به محمّد مقيم بن محمّد باقر اصفهانى در 1076 ق، ش 3046(3) (ميكرو فيلمهاى دانشگاه تهران 2/42) .
6-به امير سيّد على در ذ ح 1084 ق، نوشتۀ عبد الباقى بن امير محمّد حسين حسينى در ج 1/1198 ق، از روى خطّ مجلسى ش 3046(11) (همو 2/43) .
7-به محمّد بن محمّد قاسم حسينى در 17 ج 1/1087 ق، به خطّ علاّمۀ مجلسى، ش 8401(سپهسالار سابق 3/49) .
8-به مولانا محمّد طاهر اصفهانى در 27 ع 1/1096 ق، ضميمۀ بحار الانوار ج 18 ش 4400(مجلس 12/103) .
77
بنگريد به: المخطوطات العربيّه في معهد الدراسات الاسلاميّه/127. مسجد اعظم/39.
نسخۀ چاپى:
1. اجازات الحديث، تدوين سيّد احمد حسينى. قم: كتابخانۀ عمومى آية اللّه مرعشى. -اوّل،1410 ق، سربى، وزيرى،310+31 ص.
اجوبة المسائل الهنديّه (پاسخ-عربى)
مرآة الكتب 4/60، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/369.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين، و الصلاة على خير خلقه محمّد و آله المعصومين.
المسألة الاولى: ما معنى الترتيل المطلوب في القراءة؟ الجواب: قال الجوهرى:
الترتيل في قراءة الترسّل فيها و التبيين بغير بغى.
انجام: و ليكن هذا آخر ما كتبناه فى جواب هذه الأسؤلة التى صدرت من معدن الفضل و الكمال رزقه اللّه غاية الامال على سبيل الاستعجال عند توزّع البال و الحمد للّه أوّلا و آخرا و الصلاة على محمّد و آله خير آل و كتب في شهر جمادى الاولى سنة ثلث و ثمانين بعد الألف.
اجوبة المسائل الهنديّه، به كوشش سيّد مهدى رجايى. دار الكتاب الاسلامى-قم.
تاريخ ساخت: ج 1/1083 ق.
موضوع: نه سؤال فقهى است كه ملاّ عبد اللّه مجلسى (1084 ق) برادر علاّمۀ مجلسى از هند ارسال داشته.
نسخههاى خطّى:
1-ضميمۀ نظم اللئالى، ش 6133، كتابخانۀ آيت اللّه مرعشى.
2-تملّك محمّد حسين، ش 6887(مرعشى 18/80) .
نسخههاى چاپى:
1. ضميمۀ زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى جلد 1 نوشتۀ سيّد مصلح الدّين مهدوى،
79
سنگى، وزيرى،22 ص.
2. به كوشش سيّد مهدى رجايى. دار الكتاب الاسلامى-قم،1411 ق.
اختيارات (نجوم-فارسى)
امل الآمل 2/248، اجازات الحديث 108،126،247،286، رياض العلماء 5/39، مرآة الكتب 2/15، كشف الاستار 1/196، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/370.
ملاحظات: از عبارات علاّمۀ مجلسى و معاصرانش چنين برمىآيد كه وى بهطور مسلّم كتابى به نام اختيارات داشته و ليكن تعيين آن به عنوان اختيارات كبير يا صغير با وجود نسخههاى فراوان از هردو مشكل مىنمايد.
ممكن است اختياراتى كه خود علاّمه از آن در اجازات ياد مىكند همان اختيارات صغير باشد زيرا نسخههاى آن كاملتر و خالى از اختلاف است، برخلاف اختيارات كبير كه در نسخههاى آن اختلافات بسيارى مشاهده مىشود.
بايد دانست كه بعضى از دانشوران و فهرستنگاران، اين كتاب را از آن ملاّ محمّد باقر بن محمّد تقى لاهيجى دانستهاند.
بنگريد به: مجلس 14/54. نسخههاى خطّى فارسى 1/218-220.
اختيارات (كبير) (نجوم-فارسى)
الذريعه 5/316،367، كشف الحجب/233.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين و الصّلاة و السّلام على سيّد المرسلين محمّد و آله الطّاهرين. امّا بعد چنين گويد احقر عباد اللّه الغنيّ محمّد باقر بن محمّد تقى عفا اللّه عن جرائمهما كه اين رسالهايست در بيان آنچه از احاديث معتبرۀ اهل بيت رسالت معلوم مىشود از سعادت و نحوست ايام هفته و ماه و روز و ساعات و ساير ضروريات كه از كتب علماى سلف استخراج شده. . . .
انجام: و در جدول ديگر كه نامهاى شريف معصومان آل عبا نوشته همان نام را از بالاى جدول صفحه دوم طلب كند يكى بر غره ماه و يكى بر نام بايد گذاشت و كشيد تا هردو بهم رسند آن خانه غرّۀ ماه است.
اختيارات الايام، چ تبريز 1293 و 1301 ق.
نسخههاى خطّى:
1-1195 ق، مجموعۀ ش 6367(1) (مجلس 19/438) .
2-7 محرّم 1252 ق، مجموعۀ ش 14832(1) (الهيّات مشهد 2/1134) .
3-3 ذ ح 1135 ق، در 36 فصل و يك خاتمه ش 4561(دانشگاه تهران 13/3501) .
4-سدۀ 12 و 13 ق، ش 6987(همو 16/420) .
5-1258 ق، در 36 فصل، ش 9322(همو 17/347) .
6-سدۀ 12 ق، ش 3988(همو 12/2983) .
7-سدۀ 13 ق، ش 6799(2) (همو 16/362) .
8-سدۀ 13 ق، ش 717-1961 . m. n موزۀ ملّى كراچى (مشترك پاكستان 1/234) .
82
9-سدۀ 13 ق، ش 2/297 م ح م ا، كتابخانۀ عمومى خيرپور (همو 1/235) .
10-2 رجب 1296 ق، گرهى ياسين، گوشه ادب-شكارپور (همو 1/235) .
11-1219 ق، خانقاه دوگران رضويه-شيخوپور (همو 1/235) .
12-1256 ق، در 42 فصل ش 631(سپهسالار سابق 3/74) .
بنگريد به:
دانشگاه تهران 10/1864.
مشترك پاكستان 1/234.
مسجد اعظم/13.
نسخههاى خطّى 4/332.
عمومى معارف 2/107-108.
فيضيّۀ استادى 2/10.
تذكّر: در نسخههاى زير هردو قسم اختيارات (كبير و صغير) يافت مىشود:
آشنائى با چند نسخۀ خطّى/45،343.
فيضيّۀ استادى 3/71،128،150،161.
وزيرى 1/148، ج 2/688، ج 3/951، ج 4/1186،1248،1384، ج 5/1579،1695،1827. نوربخش 1/68.
مجلس 7/6،274، ج 9 بخش اوّل/332، ج 14/54.
دانشگاه تهران 10/1639، ج 13/3125، ج 16/515، ج 17/132،242.
ملك 5/158،213،383،426.
مشترك پاكستان 1/234.
دانشگاه فردوسى/6.
چهار كتابخانۀ مشهد/62.
ملّى تهران 2/510، ج 5/300، ج 10/592.
مدرسۀ آخوند/3،285.
كتابخانههاى رشت و همدان/5،126،135،139.
83
ملّى تبريز 1/36، ج 2/713.
گلپايگانى 2/5،6،204،214،224، ج 3/78،112.
ميكروفيلمهاى دانشگاه تهران 3/211.
دليل المخطوطات 1/261،269،275.
مسجد اعظم/13،120،428،495،503،507،516،529،572،579، 583،602،627.
مرعشى 5/5، ج 8/225.
نسخههاى خطّى 5/371،618،710،232، ج 7/769، ج 8/217،253، ج 11/120،672،682،713، ج 12/829،933.
نسخههاى خطّى فارسى 1/218-220.
آستان قدس 9/14، ج 10/142.
سپهسالار سابق 3/74،75.
الفبائى آستان قدس/29،620.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/285 و 308.
نسخههاى چاپى:
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/131، ج 2/2322.
آستان قدس 5/218.
اختيارات (صغير) (نجوم-فارسى)
الذريعه 1/367.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين. . . امّا بعد چنين گويد احقر عباد اللّه محمّد باقر بن محمّد تقى.
انجام: هر سال كه در ماه ذى الحجّه ماه بگيرد مرد بزرگى در مغرب بميرد و مرد فاسق فاجر دعوى پادشاهى كند.
مرعشى 1/214.
موضوع: سعادت و نحوست ايّام.
تاريخ ساخت: ذ ح 1078 ق (الهيّات مشهد 2/284) .
ملاحظات: اين كتاب در سه فصل گرد آمده است.
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(23) (مرعشى 1/213) .
2-1097-1098 ق، مجموعۀ ش 6324(32) (مجلس 19/334) .
3-ماه رمضان 1086 ق، مجموعۀ ش 1967(5) (دانشگاه تهران 8/518) .
4-1083-1086 ق، مجموعۀ ش 1997(11) (همو 8/607) .
5-سدۀ 13 ق، مجموعۀ ش 2406(4) (همو 9/1026) .
6-17 شعبان 1231، مجموعۀ ش 2848(4) (همو 10/1693) .
7-سدۀ 11 و 12، جنگ ش 2950(80) (همو 10/1843) .
8-1200 ق، مجموعۀ ش 4354(5) (همو 13/3310) .
85
9-12 ماه رمضان 1089 ق، ش 9/266-1963 . m. n موزۀ ملّى كراچى (مشترك پاكستان 1/234) .
10-1290 ق، ش 741-1961 . m. n موزۀ ملّى كراچى (همو 1/234) .
11-سدۀ 12 ق، ش 3/297 ت ق س كتابخانۀ عمومى خيرپور (همو 1/234) .
12-1219 ق، كتابخانۀ عمومى خيرپور (همو 1/235) .
بنگريد به:
الهيّات مشهد 2/284.
دانشگاه تهران 14/4049.
ملّى تبريز 1/36.
مسجد اعظم/13،572.
نسخههاى خطّى 3/428،440، ج 7/554.
ميكروفيلمهاى دانشگاه تهران 1/737.
نسخههاى خطّى فارسى 1/218-220.
آستان قدس 5/10.
سپهسالار سابق 3/74.
الاربعين (شرح الاربعين) (حديث-عربى)
رياض العلماء 5/40، اجازات الحديث/108،126،181،188،248،256، 286، الذريعه 1/412، كشف الحجب/36، كشف الاستار 1/194، مرآة الكتب 2/21، لؤلؤة البحرين/57، نظم اللآلى/369.
آغاز: الحمد للّه الّذي جعل من انكر صحاح الحديث احاديث و. . . امّا بعد فيقول. . . محمّد بن محمّد التقى المدعوّ بباقر عفا اللّه عن جرائمهما.
انجام: و دّلت عليه اكثر اخبارهم و ليكن هذا آخر ما اوردت إيراده في شرح الأربعين و الحمد للّه ربّ العالمين و الصّلاة على سيّد المرسلين محمّد و عترته الطيّبين.
كتاب الاربعين، چ قم: المطبعة العلميّه،1358 ش.
موضوع: چهل حديث مورد نياز مردم و شرح آنها.
تاريخ ساخت:3 ماه رمضان 1089 ق (مرعشى 4/348) .
نسخههاى خطّى:
1-25 ج 2/1120 ق، ش 1254(ملك 1/26) .
2-سدۀ 11 و 12 ق، ش 2152(همو 1/26) .
3-نسخ حافظ مير على بن محمّد شريف بروجردى، ش 1291(همو 1/26) .
4-5 رجب 1260 ق، ش 251(مدرسۀ آخوند/56) .
5-سدۀ 11 ق، كتابخانۀ موقوفۀ خانوادۀ ثقة الاسلام شهيد، الف-2(نسخههاى خطّى 4/325) .
6-6 ذ ق 1103 ق، آستانۀ عبد العظيم حسنى ش 173(همو 3/455) .
87
7-سدۀ 11 و 12 ق، انجام در مسلك چهارم خاتمه افتاده، آستانۀ حضرت عبد العظيم حسنى، ش 189(همو 3/455) .
8-بىتا، ش 20349(الهيّات مشهد 2/419) .
9-2 ذ ح 1122 ق، ش 1547(مرعشى 4/348) .
10-خطّ بهاء الدّين حسينى زندۀ 1114 ق، مجموعۀ ش 5921(13) (دانشگاه تهران 16/153) .
11-سدۀ 13 ق، بندى از اين كتاب، مجموعۀ ش 7318(3) (همو 16/511) .
12-بىتا، كتابخانۀ حاج اسماعيل هدايتى-قم (تراثنا ش 3 سال اوّل/60) .
13-1224 ق، ش 1574 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/209) .
بنگريد به:
مشترك پاكستان 2/1039.
دليل المخطوطات 1/261.
آستان قدس 5/219.
الفبائى آستان قدس/621.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/143.
نسخههاى چاپى:
1. قم: دار الكتب العلميّه، اسماعيليان نجفى،1358 ش، سربى، وزيرى، 599 ص.
2. ايران:1284 ق، سنگى (كتابهاى چاپى فارسى 1/150) .
الاوزان (فقه-عربى)
امل الآمل 2/248، رياض العلماء 5/39، اجازات الحديث/108،126، 181، . . . ، و كشف الحجب/241، كشف الاستار 1/195، مرآة الكتب 4/20، الذريعه 23/318، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/367.
آغاز: الحمد للّه الّذي ارتفع عن مطارح الأفهام فلاتوزن صفات عظمته بميزان العقول. . . أمّا بعد فيقول. . . ابن محمّد تقى محمّد باقر. . . إنّي ألفيت كثيرا من مهمّات المسائل الشرعيّة مبتنية على معرفة الأقدار.
انجام: و ليكن هذا آخر ما أردنا إيراده في هذه الرسالة و الحمد للّه أوّلا و آخرا و الصّلاة على سيّد المرسلين. . . معادن الحكمة و الشرف و النبالة و قد تمّ في غرّة ربيع الأوّل من شهور سنة ثلاث و ستين بعد الألف من الهجرة النبويّة على يد مؤلفه ختم اللّه له بالحسنى و السّلام على من اتبع الهدى.
نسخۀ خطى ملى تهران
تاريخ ساخت: ع 1/1063 ق (مرعشى 1/207) .
ملاحظات: در مرعشى 1/84 آورده: اين رسالۀ مختصر را كه در چند مقدّمه و فصل تأليف شده مجلسى از كتاب «روضة المتقين» پدرش گرفته و بعضى مطالب بر آن افزوده است و در كشف الاستار 1/195 و فهرست محمّد حسين خاتونآبادى آمده: اين اوّلين تصنيف علاّمۀ مجلسى است.
نسخههاى خطّى:
1-محرّم 1107 ق، مجموعۀ ش 57(3) ، كتابخانۀ حاج شيخ على علومى-يزد (نسخههاى خطّى 4/445) .
89
2-رجب 1091 ق، مجموعۀ ش 345(2) ، كتابخانۀ خانقاه احمديّه-شيراز (همو 5/224) .
3-24 ذ ق 1074 ق، با مقابله، مجموعۀ ش 1023(ملك 5/224) .
4-10 ج 2/1166 ق، مجموعۀ ش 851(2) (همو 5/210) .
5-1 ج 1/1102 ق، مجموعۀ ش 2048(3) (همو 5/415) .
6-28 صفر 1148 ق، مجموعۀ ش 1363(6) (همو 4/137) .
7-نستعليق ميرزا عبد اللّه افندى با تصحيح و حاشيهنويسى، مجموعۀ ش 6862(18) (همو 18/55) .
8-1097-1098 ق، مجموعۀ ش 6324(22) (مجلس 19/331) .
9-9 رجب 1123 ق، مجموعۀ ش 1660(1) (وزيرى 3/889) .
10-ذ ق 1088 ق، مجموعۀ ش 3950(6) (دانشگاه تهران 12/2942) .
11-2 ع 2/1124 ق، مجموعۀ ش 7013(13) (همو 16/429) .
12-2 محرّم 1107 ق، با مقابله، مجموعۀ ش 7176(3) (همو 16/474) .
13-8 شوال 1145 ق، مجموعۀ ش 1390/ع.
بنگريد به:
نسخههاى خطّى 3/439،457، ج 5/221، ج 7/39،540،542، ج 11/713،715، ج 12/870،949، ج 4/445.
جامع گوهرشاد 1/283.
مدرسۀ آخوند/294.
دو كتابخانۀ مشهد/465.
چهار كتابخانۀ مشهد/223.
ملك 5/360،415.
ادبيّات تهران/37.
دانشگاه تهران 8/620،727، ج 13/3125، ج 14/3548، ج 16/153، 475،577.
90
مجلس 10/901،1384، ج 16/369، ج 19/331.
وزيرى 1/146، ج 3/1070،1099-1100، ج 4/1291-1292، 1313-1314.
تراثنا سال اوّل ش 2/86، ش 3/64.
گلپايگانى 2/220،261، ج 3/183.
دليل المخطوطات 1/261،265،282.
فيضيّه 3/59،132.
مسجد اعظم/111،467،575.
مرعشى 1/84،207، ج 8/368.
ميكروفيلمهاى دانشگاه تهران 1/677.
الهيّات مشهد 2/158.
آستان قدس 5/522.
سپهسالار سابق 3/223.
الفبائى آستان قدس/75،573،676.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/188 و 310.
انشاء حديث شوق به عتبات عاليات (ادبيّات-فارسى)
مرآة الكتب 3/17، كشف الحجب/224، الذريعه 2/391، لؤلؤة البحرين/59، نظم اللآلى/370، كشف الاستار 1/197.
آغاز: محنتزدگان وادى فراق را صلاست كه ديدۀ هجران كشيدهام دامان اندوه را از گلهاى اشك خونين، گلستان مىكند و دست بىطاقتى گريبان غم را كه بيت الاحزان سر پرشور است به سير دامان مىفرستد.
انجام: و از آن رحمت كه اميدگاه عاصيان است بر سرم افشان، آتشين نالۀ معصيت سوزى در سينهام نه و آنچه لطف و احسان تو را سزد آنم ده و يرحم اللّه عبدا قال آمينا. تمّت فى يوم الاثنين خامس عشر شهر رمضان المبارك من شهور سنة سبع و تسعين بعد الالف من الهجرة النبويّة.
در حريم دل، به كوشش سيّد جعفر نبوى، مرصاد.
قم،1376 ش.
تاريخ ساخت:1097 ق.
نسخههاى خطّى:
1-سدۀ 11 ق، مجموعۀ ش 3059(7) (مجلس 10/508)
2-1124 ق، مجموعۀ ش 78(8) (الهيّات تهران 1/713)
نسخۀ چاپى:
ا. در حريم دل ص 51-85، به كوشش سيّد جعفر نبوى. قم: مرصاد،1376 ش.
اوقات نماز (فقه-فارسى)
مرآة الكتب 4/21، كشف الاستار 1/196، الذريعه 2/479، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/373.
آغاز: الحمد للّه الّذي زّين الليالي و الأيّام و الأوقات بما شرع لعباده من الصلوات و الدعوات و سائر القربات.
انجام: و در خاطر قاصر هست كه در رسالۀ صلاتيه فارسى ايراد نمايم انشاء اللّه تعالى.
مرعشى 1/212
موضوع: اوقات نمازهاى پنجگانه و نوافل آنها از نظر فقهى و نجومى.
تاريخ ساخت:14 ذ ح 1097 ق (مرعشى 1/212 و نسخههاى خطّى 2/181) .
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(17) (مرعشى 1/211) .
2-اوايل شعبان 1131 ق، مجموعۀ ش 3050(3) (همو 8/269) .
3-4 ذ ق 1151 ق، مجموعۀ ش 4995(4) (همو 13/189) .
4-بىتا مجموعۀ؟ (11) ، كتابخانۀ محمّد على قاضى طباطبائى-تبريز (نسخههاى خطّى 7/522) .
5-20 ع 1/1267 ق، مجموعۀ ش 364(51) كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (همو 2/181) .
6-1304 ق، مجموعۀ ش 612(3) حسينيّۀ شوشتريها-نجف (نسخههاى خطّى
93
12/869) .
7-بىتا، مجموعۀ ش 20271(3) (وزيرى 5/1526) .
8-1126 ق، مجموعۀ ش 20410(9) (همو 5/1647) .
9-بىتا، مجموعۀ ش 19717(4) (همو 5/1704) .
10-محرّم 1126 ق، مجموعۀ ش 4453(5) (دانشگاه تهران 13/3408) .
11-سدۀ 12، مجموعۀ ش 6851(6) (همو 16/382) .
12-بىتا، مجموعۀ ش 2177(2) (گلپايگانى 3/184) .
بنگريد به:
دليل المخطوطات 1/277.
فيضيّه 3/28.
الهيّات تهران 1/180.
مسجد اعظم/503.
الفبائى آستان قدس/77.
چهار كتابخانۀ مشهد/194.
بحار الانوار (حديث-عربى)
امل الآمل 2/248، رياض العلماء 5/39، اجازات الحديث/37، . . . ، كشف الحجب/76، مرآة الكتب 2/88، لؤلؤة البحرين/57، نظم اللآلى/367.
ملاحظات: اين كتاب بسيار نفيس و گران در 25 جلد ساخته آمده كه در چاپ جديد به 110 جلد تجزيه شده است.
جلدهاى 54-57 فهرست بحار الانوار است كه دانشمند محترم سيّد هداية اللّه مسترحمى ترتيب داده و 107 جلد باقيمانده شامل چند رساله از نويسندگان ديگر است كه عبارتند از:
1. الفيض القدسى فى احوال العلاّمة المجلسى، ميرزا حسين نورى (در ضمن جلد 105) .
2. جنة المأوى فى ذكر من فاز بلقاء الحجّة، ميرزا حسين نورى. (در ضمن جلد 53) .
3. قسمتى از كتاب «تحفة العالم في شرح خطبة المعالم» ، سيّد جعفر آل بحر العلوم طباطبايى (در ضمن جلد 48) .
از براى بحار الانوار گزيده، ترجمه، مستدرك و فهرست ترتيب يافته كه از آنها در اين مجموعه به مناسبت، سخن به ميان آمده است.
گزينهها و تلخيصها:
1. درر البحار، مولى نور الدّين محمّد بن مرتضى بن محمّد مؤمن بن شاه مرتضى كاشانى (نوۀ برادر مولى محسن فيض كاشانى) (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/308) .
2. انوار البحار، محمّد بن محمّد هادى نائينى (نابغۀ فقه و حديث/98) .
3. تلخيص البحار، ميرزا محمّد صادق شيرازى (الذريعه 4/421) .
95
4. حديقة الازهار في تلخيص البحار، ميرزا محمّد بن عبد النبى نيشابورى (الذريعه 4/380) .
5. درر البحار، مولى محمّد تقى بن محمّد خوئى (مجلس 15/214) .
6. تلخيص الانوار، محمّد تقى آقا نجفى اصفهانى (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/305) .
7. تلخيص البحار، ميرزا ابراهيم بن حسين بن غفار دنبلى خوئى (مرعشى 1/306) .
8. بنادر البحار، فيض الاسلام. همراه با ترجمۀ فارسى، تهران: فقيه (رؤيت) .
9. منتخب بحار الانوار، محمّد هادى بن مرتضى بن محمّد مؤمن بن شاه مرتضى كاشانى (الذريعه 22/376، سپهسالار سابق 1/316) .
حاشيهها:
1. سيّد عبد الاعلى بن سيّد عليرضا سبزوارى (گنجينۀ دانشمندان 7/283) .
2. شيخ على نمازى شاهرودى (رؤيت) .
3. محمّد مهدى الحجّار (الذريعه 6/27) .
مستدركها:
1. معالم العبر (مستدرك جلد هفدهم) ، ميرزا حسين نورى (الذريعه 21/200) .
2. مستدرك مزار بحار، ميرزا حسين نورى (الذريعه 21/5) .
3. مستدرك اجازات بحار الانوار، ميرزا محمّد بن رجب على عسكرى تهرانى (6 جلد) (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/299) .
4. مستدرك البحار، همو (همو 2/313) .
5. رياض الابرار (مستدرك اجازات البحار) ، سيّد محمّد على بن سيّد محمّد هاشم (صاحب روضات الجنات) (همو 2/299) .
6. جنّة المأوى فى ذكر من فاز بلقاء الحجّه، ميرزا حسين نورى (در
96
ضمن جلد 53) .
فهرستها:
1. سفينة البحار و مدينة الحكم و الآثار (2 جلد) ، شيخ عبّاس قمّى، تهران:
كتابخانۀ سنائى، سنگى، وزيرى.
2. مستدرك سفينة البحار (10 جلد) ، شيخ على نمازى شاهرودى، تهران: بنياد بعثت، سربى، وزيرى.
3. التطبيق بين السفينة و البحار بالطبعة الجديده، سيّد جواد مصطفوى، مشهد:
آستان قدس رضوى،1361 ش، سربى، وزيرى.
4. المعجم المفهرس لالفاظ عناوين ابواب بحار الانوار، كاظم مرادخانى، تهران:
طور. -اوّل،1365 ش، سربى، وزيرى.
5. هداية الاخيار الى فهرس بحار الانوار، سيّد هداية اللّه مسترحمى اصفهانى مجلّدات 54 و 55 و 56 بحار الانوار چ تهران و 108 و 109 و 110 چ بيروت.
6. مفتاح الابواب لكتب البحار، شيخ جواد اصفهانى به همراه تطبيق طبع جديد، سيّد محمود موسوى دهسرخى، رجب 1403 ق، سنگى، جيبى.
7. فهرست ما فى البحار، سيّد محمّد بن احمد حسينى لاهيجانى، خطّى، ش 635 (مرعشى 18/46) .
8. درر الاخبار در فهرست بحار الانوار، سيّد مهدى بن سيّد فضل اللّه حجازى (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/307) .
9. مصابيح الانوار، ميرزا محمّد بن رجب على عسكرى تهرانى (الذريعه 21/86) .
10. المعجم المفهرس لالفاظ احاديث بحار الانوار، مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى، قم: دفتر تبليغات اسلامى. -اوّل، رحلى (جلد اوّل 808 ص و جلّد دوم 784 ص) .
بحار الانوار (1)
آغاز: الحمد للّه الّذي سمك سماء العلم، و زيّنها ببروجها للناظرين. . . أمّا بعد فيقول. . . ابن المنتقل إلى رياض القدس محمّد تقى. . . محمّد باقر عفا اللّه عن جرائمهما و حشرهما مع أئمّتهما.
انجام: و اللّه إنّي وجدت في التوراة أنّه يكون في آخر الأنبياء نبيّ و هو يفسّر ما يقول الناقوس.
بحار الانوار ج 1 و 2، تهران: دار الكتب الاسلاميّه.
موضوع: عقل و جهل و علم.
نسخههاى خطّى:
1-ذق 1265 ق، جزء يكم ش 8969(وزيرى 1/99) .
2-ذق 1273 ق، ش 16337(همو 3/1064) .
3-سلخ ج 2/1286 ق، ش 708(الهيّات مشهد 1/17) .
4-عصر مؤلّف، با تصحيح، ش 4342(مرعشى 11/331) .
5-25 ج 1/1235 ق، ش 844(همو 3/39) .
6-ج 1/1280 ق، تصحيح شده و مقابله با نسخۀ اصل در 1291 ق، ش 2665 (همو 7/246) .
7-از باب 13 تا باب 30 كتاب العلم، بعضى از صفحهها و تمام اضافات به خطّ علاّمۀ مجلسى، ش 5200(همو 13/406) .
8-جزء يكم، نسخۀ اصل علاّمۀ مجلسى با حاشيههاى منه و عفى عنه، ش 532 (دانشگاه تهران 5/1146) .
9-18 شعبان 1087 ق، همراه حواشى سمعت منه مدّ ظلّه در بعضى از صفحات خطّ مجلسى، ش 527(همو 5/1144) .
98
10-1096 ق، همراه خطّ علاّمۀ مجلسى و گواهى وى در سلخ ذح 1099 ق، ش 534(همو 5/1146) .
11-سدۀ 12 ق، ش 9968(همو 17/517) .
12-1257 و 1258 ق، ش 533(همو 5/1147) .
بنگريد به:
ملّى تهران 7/354.
چهار كتابخانۀ مشهد/226.
مدرسۀ آخوند/66.
ملّى تبريز 1/125.
گلپايگانى 2/19.
دليل المخطوطات 1/95.
فيضيّۀ استادى 1/29.
نسخههاى خطّى 2/138، ج 12/884.
سپهسالار سابق 3/238،239.
الفبائى آستان قدس/82.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/62 و 63.
نسخههاى چاپى:
1. به همراه جلد دوّم، تهران،1305 ق، سنگى، رحلى (مؤلّفين كتب چاپى 2/26) .
2. به همراه جلد دوّم، كمپانى، خطّ محمّد باقر بن ملاّ محمّد حسن اروجنى 169+105 ص (همو 2/26) .
3. به همراه جلد دوّم، تبريز،1301 ق، سنگى، رحلى،320 ص (همو 2/26) .
4. به همراه جلد دوّم، هند،1248 ق، سنگى (همو 2/26) .
99
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
1/1-70-1 تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،230 ص.
1/70-169-2 تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،324 ص.
گزيدههاى عربى:
1. بنادر البحار، فيض الاسلام. همراه با ترجمۀ فارسى، تهران: فقيه، سربى، وزيرى،367 ص.
2. مولى محمّد صادق بن محمّد زمان كاشانى اصفهانى، تأليف 1130، كتابت 1244 ق، ش 2364(مرعشى 6/349) .
ترجمههاى فارسى:
1. عين اليقين، حاج شيخ محمّد تقى بن محمّد باقر مسجد شاهى اصفهانى.
-خطّ عليرضا خوانسارى، تهران،1275 ق، سنگى (كتابهان چاپى فارسى 2/2359) .
-ايران،1297 ق، سنگى (همو 2/2359) .
2. ترجمۀ يكى از عالمان شيعى به نام شاهزاده محمّد بلند اختر (الذريعه 3/18) .
-رجب 1297 ق، ش 6549(مرعشى 17/135) .
3. كشف الاسرار، سيّد اسماعيل بن محمّد تقى موسوى زنجانى (الذريعه 18/13) .
بحار الانوار (2)
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين، و الصلاة على سيّد الموحّدين و فخر العارفين محمّد و أهل بيته الطاهرين الغرّ الميامين.
كتاب التوحيد و هو المجلّد الثانى من كتاب بحار الأنوار تأليف المذنب الخاطئ الخاسر محمّد المدعوّ ب «باقر» ابن مروّج أخبار الأئمّة الطّاهرين و محيى آثار أهل بيت سيّد المرسلين صلّى اللّه عليه و آله أجمعين محمّد الملقب ب «التقى» حشره اللّه تعالى مع مواليه شفعاء يوم الدّين. باب ثواب الموحّدين و العارفين، و بيان وجوب المعرفة و علّته و بيان ما هو حقّ معرفته تعالى.
انجام: قد تمّ المجلّد الثاني من كتاب بحار الأنوار على يد مؤلّفه ختم اللّه له بالحسنى في غرّة شهر ربيع الثانى من شهور سنة سبع و سبعين بعد الألف من الهجرة المقدّسة النبويّة على هاجرها و آله الطّاهرين ألف ألف صلاة و تحيّة.
بحار الانوار ج 3 و 4 تهران: دار الكتب الاسلاميّه.
موضوع: توحيد.
تاريخ ساخت: غرّۀ ع 1/1077 ق.
ملاحظات: در اين جلد تمام كتاب توحيد مفضّل و رسالۀ اهليلجه و شرح هردو آمده است.
نسخههاى خطّى:
1-1257 و 1258 ق، ش 533(دانشگاه تهران 5/1147) .
2-سدۀ 11 ق، ش 2322(همو 8/950) .
3-2 ذح 1275 ق، ش 6750(همو 16/353) .
101
4-شوّال 1077 ق، از روى نسخۀ اصل تصحيح شده و در صفحۀ آخر انهائى است كه علاّمۀ مجلسى به خطّ خود براى كاتب نسخه عبد الرضا كاشانى به تاريخ ع 1/1078 ق نوشته است، ش 295(مرعشى 1/340) .
5-غرّۀ رجب 1084 ق، در حاشيه تصحيح شده و حاشيهنويسى دارد در صفحه آخر انهائى به خطّ مجلسى به جهت فضل على بيك به تاريخ 12 ج 1؟ ، ش 532(همو 2/137) .
6-25 ج 1/1235 ق، ش 844(همو 3/39) .
7-ج 1/1280 ق، تصحيح شده و مقابله با نسخۀ اصل، ش 2665(همو 7/246) .
8-بىتا، ش 4343(همو 11/332) .
9-اوايل ع 1/1196 ق، ناقص الاوّل، ش 217011(الهيّات مشهد 2/570) .
10-بىتا، جملهاى از صفحات معلّق به حواشى مؤلّف، نسخه نزد مؤلّف مقابله و تصحيح شده، ش 31(همو 1/71) .
11-ج 2/1088 ق، علامت مقابله در حواشى به خطّ مؤلّف، ش 4515(مجلس 12/184) .
12-1128 ق، ش 7854(همو 10/1263) .
بنگريد به:
ملّى تهران 8/56، ج 7/339،354.
مجلس 10/1264.
ملك 1/86.
جامع گوهرشاد 1/130،263.
چهار كتابخانۀ مشهد/6.
گلپايگانى 2/19، ج 3/239.
دليل المخطوطات 1/95.
فيضيّۀ استادى 1/29.
102
مسجد اعظم/39.
نسخههاى خطّى 2/138، ج 5/12، ج 6/359، ج 12/884.
سپهسالار سابق 3/239.
آستان قم/82.
الفبائى آستان قدس/82.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/62 و 63.
نسخههاى چاپى:
بنگريد به:
نسخههاى چاپى بحار الانوار (1) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
2/1-105-3 تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى. -چهارم، بهار 1362 ش،339 ص.
2/105-205-4 تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى. -چهارم، 1362 ش،329 ص.
ترجمههاى فارسى:
1. جامع المعارف، شيخ محمّد تقى بن محمّد باقر مسجد شاهى اصفهانى-تبريز، 1300 ق، سنگى، خطّ حسن خوانسارى (كتابهاى چاپى فارسى 1/1000) .
2. ترجمۀ بعضى از عالمان شيعى، براى شاهزاده سلطان محمّد بلند اختر (الذريعه 4/82) .
بحار الانوار (3)
آغاز: الحمد للّه الّذي أمر عباده بالعدل و هو تعالى أولى به من المأمورين، و زجرهم فبيّن أنّه لا يظلم المزجورين. . . أمّا بعد فهذا هو المجلّد الثالث من كتاب بحار الأنوار المشتمل على أخبار العدل و المعاد. . . ممّا ألّفه. . . محمّد باقر بن محمّد تقى رزقه اللّه سلوك سبيل الرشاد و غفر له و لوالديه يوم المعاد.
أبواب العدل، باب نفى الظلم و الجور عنه تعالى، و ابطال الجبر و التفويض و اثبات الأمر بين الأمرين و إثبات الإختيار و الإستطاعة.
انجام: هذا آخر ما أوردنا إيراده فى هذا المجلّد من كتاب بحار الانوار و ختم على يدى مؤلّفه ختم اللّه له و لوالديه بالحسنى في حادى عشر شهر محرّم الحرام من شهور سنة ثمانين بعد الألف من الهجرة و الحمد للّه اوّلا و آخرا و صلّى اللّه على محمّد و أهل بيته الطّاهرين المعصومين، و لعنة اللّه على ظالميهم و قاتليهم و غاصبى حقوقهم و مبغضيهم و مخالفيهم أبد الآبدين.
بحار الانوار ج 5 و 8 تهران: دار الكتب الاسلاميّه.
موضوع: عدل و معاد و علل تكليف عباد.
تاريخ ساخت:11 محرّم الحرام 1080 ق.
نسخههاى خطّى:
1-25 ج 1/1235 ق، ش 844(مرعشى 3/39) .
2-27 ع 1/1280 ق، با دو خطّ تصحيح شده و در صفحۀ آخر گواهى مقابله على ميرزا در تاريخ 1291 ق، ش 2445(همو 7/44) .
3-بىتا، ش 4344(همو 11/332) .
4-بخش اوّل از جلد 3 در اخبار عدل و معاد به خطّ مؤلّف با تصحيح و اضافه به
104
خطّ مؤلّف، ش 4846(همو 13/42) .
5-بخش دوّم از جلد 3، ش 4847(همو 13/43) .
6-بخش سوّم از جلد 3، ش 4848(همو 13/43) .
7-بخش چهارم از جلد سوّم، ش 4849(همو 13/44) .
8-21 محرّم 1277 از روى نسخۀ مؤلّف كه در 1080 ق، نوشته شده بود تحرير شده است، ش 16161(وزيرى 3/1039) .
9-17 محرّم 1090 ق، نزد علاّمۀ مجلسى قرائت شده و او گواهى داده، ش 528 (دانشگاه تهران 5/1147) .
10-سدۀ 12 ق، ابواب العدل، انجام افتاده، بلاغ قرائت دارد (همو 16/337) .
11-ج 1/1095 ق، وقفنامۀ آن به خطّ محمّد باقر بن محمّد تقى در شوّال 1095 ق، (همو 16/343) .
12-محتملا سدۀ 12 ق، ش 1593/س-12349(ملّى تهران 8/57) .
بنگريد به:
ملّى تهران 7/354، ج 10/111.
جامع گوهرشاد 1/186.
دو كتابخانۀ مشهد/484.
گلپايگانى 3/232.
دليل المخطوطات 1/8.
فيضيّۀ استادى 1/28،29.
مسجد اعظم/39.
آستان قدس 5/31.
سپهسالار سابق 1/219، ج 3/238،239،241.
الفبائى آستان قدس/82.
هزار و پانصد نسخۀ خطى/62 و 63.
105
نسخههاى چاپى:
تهران،1305 ق، سنگى، رحلى، چاپ كمپانى،398 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/26) .
تبريز،1301 ق، سنگى، رحلى (همو 2/26) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
3/1-92-5 تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،329 ص.
3/92-187-6 تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،339 ص.
3/187-289-7 تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،343 ص.
3/289-398-8 تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،378 ص.
ترجمۀ فارسى:
1. محمّد باقر كمرهاى، به تصحيح محمّد بهشتى. تهران: اسلاميّه. -اوّل، دى 1365 ش، وزيرى،252 ص (كتابنامۀ وزارت ارشاد، اسفند 65/41) .
بحار الانوار (4)
آغاز: الحمد للّه الّذي خلق الإنسان و علّمه البيان؛ و سلك به سبل الهدى بعلم الدليل و منار البرهان. . . أمّا بعد فهذا هو المجلّد الرّابع من كتاب بحار الأنوار فى بيان ما احتجّ اللّه سبحانه و تعالى و رسوله و حججه صلوات اللّه عليهم أجمعين على المخالفين و المعاندين من أرباب الملل المختلفة و العقائد الزائغة عن الدّين المبين، و ذكر ما لا يخصّ بابا من أبواب الكتاب من جوامع علوم الدّين و إن فرّقت أجزاؤها على الأبواب المناسبة لها تيسيرا للطالبين، من مؤلّفات تراب أقدام المؤمنين محمّد باقر بن محمّد تقى حشرهما اللّه تعالى مع الائمّة الطّاهرين. . . باب احتجاج اللّه تعالى على أرباب الملل المختلفة في القرآن الكريم.
انجام: و قد وقع الفراغ منه على يدي مؤلّفه ختم للّه له بالحسنى في شهر ربيع الثانى من شهور سنة ثمانين بعد الألف من الهجرة، و الحمد للّه أوّلا و آخرا، صلّى اللّه على أشرف المرسلين محمّد و عترته الطّاهرين المنتجبين المكرّمين.
بحار الانوار ج 9 و 10 تهران: دار الكتب الاسلاميه.
موضوع: احتجاجات و مناظرات خداوند و پيامبران و امامان عليهم السّلام.
تاريخ ساخت: ربيع الثانى 1080 ق.
نسخههاى خطّى:
1-25 ج 1/1235 ق، ش 844(مرعشى 3/39) .
2-بىتا، ش 55807(مجلس 10/1261) .
3-1120 ق، ش 10 اخبار مدرسۀ نوّاب (دو كتابخانۀ مشهد/484) .
4-3 ذح 1091 ق، به همراه حاشيۀ منه دام ظلّه السامى و داراى گواهى مجلسى كه اين نسخه نزد وى مقابله گشته است، ش 529(دانشگاه تهران 5/1148) .
107
5-جزء دوّم نسخۀ اصل مجلسى، ش 531(همو 5/1149) .
6-محتملا سدۀ 12 ق، ش 662/س-1919(ملّى تهران 8/58) .
7-1094 ق، ش 187(همو 7/162) .
8-1231 و 1233 ق، ش 511 ف 24/378(فيضيّۀ استادى 1/29) .
9-سدۀ 11 ق، بابلاغ مقابله، ش 254 آستانۀ عبد العظيم حسنى-شهر رى (نسخههاى خطّى 3/457) .
10-16 رجب 1266 ق، ش 2174 دانشگاه اصفهان (همو 12/884) .
11-16 رمضان 1223 ق، ش 833 كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (همو 2/138) .
12-1088 ق، ش 1608(الفبائى آستان قدس/82) .
13-1101 ق، ش 1610(همو/82) .
14-1120 ق، ش 13804(همو/82) .
15-1292-1294 ق، ش 1606(همو/82) .
16-سدۀ 12 ق، ش 256(هزار و پانصد نسخۀ خطى/62) .
17-سدۀ 11 ق، ش 1400 مقابله شده (همو/64) .
نسخههاى چاپى:
1. تهران،1306 ق، سنگى، رحلى،201 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/26) .
2. تبريز،1301 ق، سنگى (همو 2/26) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
4/1-92-9 تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،344 ص.
4/92-201-10 تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،454 ص.
108
ترجمۀ فارسى:
1. سيّد ابو الحسن موسوى همدانى با مقدّمۀ سيّد احمد ميرخانى، تهران: كتابخانۀ مسجد ولى عصر، نشر محمّد. -اوّل، بهمن 1364 ش، وزيرى،420 ص (كتابنامۀ وزارت ارشاد، بهمن 64/57) .
بحار الانوار (5)
آغاز: الحمد للّه الّذي اصطفى من عباده رسلا فبعثهم مبشّرين و منذرين. . . أمّا بعد فهذا هو المجلّد الخامس من كتاب بحار الانوار تأليف. . . محمّد المدعوّ بباقر ابن الشيخ العالم الزاهد البارع الرضىّ محمّد الملقّب بالتقى غفر اللّه لها و حشرهما مع مواليهما.
كتاب النبوّة باب معنى النبوّة و علّة بعثة الأنبياء و بيان عددهم و أصنافهم و جمل أحوالهم و جوامعهم صلوات اللّه عليهم اجمعين.
انجام: إلى هنا انتهى ما أردت إيراده في المجلّد الخامس من بحار الأنوار في شهر اللّه المعظّم المكرّم شهر رمضان من شهور سنة سبع و سبعين و ألف من الهجرة المقدّسة و الحمد للّه اوّلا و آخرا، و صلّى اللّه على محمّد سيّد المرسلين، و أهل بيته الطّاهرين المكرّمين، و لعنة اللّه على أعدائهم أجمعين.
بحار الانوار ج 11 و 14 تهران: دار الكتب الاسلاميّه.
موضوع: نبوّت عامّه و قصص پيامبران.
تاريخ ساخت: ماه رمضان 1077 ق.
نسخههاى خطّى:
1-22 صفر 1228 ق، ش 834 كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (نسخههاى خطّى 2/138) .
2-صفر 1127 ق، معلّق به حواشى با رمز منه دام ظلّه كه گويا بخشى از آن در زمان حيات مؤلّف بوده تصحيح و مقابله گرديده است، ش 21675(الهيّات مشهد 2/544) .
3-1422/1106 ق، ش 22839(همو 3/952) .
110
4-در حاشيه تصحيح شده و حاشيهنويسى دارد و در چند صفحه علامت بلاغ دارد به خطّ علاّمۀ مجلسى و در صفحۀ آخر انهائى است كه مجلسى به جهت مولانا حبيب اللّه به تاريخ 10 ذق 1095 ق، ش 578(مرعشى 2/173) .
5-25 ج 1/1235 ق، تصحيح شده، ش 844(همو 3/39) .
6-1247 ق، به همراه مقابله ش 7048(همو 18/219) .
7-سدۀ 12 ق، ش 6000(وزيرى 3/1007) .
8-بىتا، ش 2185(همو 5/1516) .
9-ماه رمضان 1077 ق، ش 593 آغاز افتاده (مدرسۀ آخوند/66) .
10-سدۀ 12 ق، ش 7848(مجلس 10/1259) .
11-ماه رمضان 1077 ق، ناقص، ش 536(دانشگاه تهران 5/1149) .
12-سدۀ 12 ق، ش 6706(همو 16/337) .
بنگريد به:
نوربخش 1/170-171.
مجلس 10/1259، ج 7/355.
فيضيّۀ استادى 1/29.
مسجد اعظم/39.
سپهسالار سابق 1/217، ج 3/238،239.
الفبائى آستان قدس/82،624.
هزار و پانصد نسخۀ خطى/63 و 64.
نسخۀ چاپى:
1. تهران،1303 ق، سنگى، رحلى، چاپ كمپانى،393 ص (مؤلّفين كتاب چاپى 2/26) .
111
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
5/1-110-11، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،396 ص.
5/111-215-12، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،388 ص.
5/215-332-13، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،457 ص.
5/332-456-14، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،524 ص.
بحار الانوار (6)
آغاز: الحمد للّه الّذي أكرم سيّد أنبيائه محمّدا بالرّسالة و شرّفها به. . . أمّا بعد فيقول الخاطئ القاصر العاثر محمّد بن محمّد التّقى المدعوّ ب «باقر» عفا اللّه عن عثراتهما و حشرهما مع مواليهما و ساداتهما هذا هو المجلّد السادس من كتاب بحار الأنوار المشتمل على تاريخ سيّد الأبرار. . . أبى القاسم محمّد بن عبد اللّه خاتم النبيّين، صلوات اللّه عليه و على أهل بيته الأطهرين، و بيان فضائله و مناقبه و معجزاته و مكارمه و غزواته و سائر أحواله صلّى اللّه عليه و آله.
انجام: يقول مؤلّف الكتاب. . . قد اتّفق الفراغ من هذا المجلّد من كتاب بحار الأنوار في ليلة الجمعة لعشرين مضين من شهر اللّه المعظّم شهر رمضان من شهور سنة أربع و ثمانين بعد الألف من الهجرة المقدّسة النبويّه. . . و الحمد للّه أوّلا و آخرا، و صلّى اللّه على محمّد و أهل بيته الطّاهرين المنتجبين و لعنة اللّه على أعدائهم أبد الآبدين.
بحار الانوار ج 15 و 22 تهران: دار الكتب الاسلاميّه.
موضوع: نبوّت خاصّه و تاريخ پيغمبر و فضايل و معجزات او.
تاريخ ساخت:20 ماه رمضان 1084 ق.
نسخههاى خطّى:
1-زمان مؤلّف، مدرسۀ حاج حسن-مشهد (نسخههاى خطّى 7/763) .
2-16 رمضان 1223 ق، ش 833 كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (همو 2/138) .
3-بخش اوّل، ش 4850(مرعشى 13/44) .
4-بخش دوّم، ش 4851(همو 13/44) .
113
5-بخش سوّم، ش 4852(همو 13/45) .
6-بخش چهارم، ش 4853(همو 13/45) .
7-بخش ششم، ش 4854(همو 13/45) .
8-بخش هفتم، ش 4855(همو 13/45) .
9-بخش هشتم، ش 4856(همو 13/46) .
10-سدۀ 12 ق، ش 3398(مجلس 10/1262) .
11-1226 ق، ش 3403(همو 10/1264) .
12-داراى حاشيۀ منه طاب ثراه و مقابلۀ با اصل، ش 537(دانشگاه تهران 5/1150) .
13-1257 ق، نيمۀ اوّل، ش 541(همو 5/1150) .
14-1258 ق، نيمۀ دوّم، ش 538(همو 5/1151) .
15-سدۀ 12 ق، ش 23708(الهيّات مشهد 3/975) .
16-محتملا سدۀ 12 ق، ش 1067/س-1924(ملّى تهران 8/59) .
17-1246 ق، ش 1235/س-1924(همو 8/60) .
18-1233 ق، ش 665/س-1940(همو 8/60) .
19-محتملا سدۀ 13 ق، ش 1016/س-1926(همو 8/61) .
بنگريد به:
دانشگاه تهران 16/367.
ملك 1/85.
چهار كتابخانۀ مشهد/227.
دليل المخطوطات 1/7،96.
فيضيّۀ استادى 1/28.
نسخههاى خطّى 11/159.
آستان قدس 5/32،33.
سپهسالار سابق 1/217.
114
الهيّات تهران 2/44.
الفبائى آستان قدس/82.
نسخههاى چاپى:
1. تهران،1302 ق، سنگى، رحلى، چاپ كمپانى، بىشمارۀ صفحه (مؤلّفين كتب چاپى 2/26) .
2. تهران،1323 ق، سربى، رحلى، به نفقۀ معتمد الحرم،1052 ص (همو 2/26) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
6/1-99-15، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،415 ص.
6/99-192-16، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،420 ص.
6/192-297-17، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،422 ص.
6/297-423-18، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،423 ص.
6/423-483-19، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،368 ص.
6/483-571-20، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،398 ص.
6/571-670-21، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،414 ص.
6/670-807-22، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،554 ص.
ترجمۀ فارسى:
1. يكى از دانشمندان شيعه (الذريعه 4/107) .
بحار الانوار (7)
آغاز: الحمد للّه الّذي أوضح لنا مناهج الهدى بمفاتيح الكلم. . . أمّا بعد فهذا هو المجلّد السابع من كتاب بحار الأنوار ممّا ألّفه الخاطئ القاصر العاثر محمّد بن محمّد تقى المدعوّ ب «باقر» . . . باب الإضطرار إلى الحجّة و أنّ الأرض لا تخلو من حجّة.
انجام: و قد تمّ هذا المجلّد بعونه تعالى في شهر ذي الحجّة الحرام من شهور سنة ستّ ثمانين بعد الألف الهجريّة، و الحمد للّه أوّلا و آخرا، و الصّلاة على محمّد و آله الطّاهرين.
بحار الأنوار 23 و 27 تهران: دار الكتب الاسلاميّه.
موضوع: امامت.
تاريخ ساخت: ذو الحجّة الحرام 1086 ق.
نسخههاى خطّى:
1-ذو الحجّه 1274 ق، ش 2175 دانشگاه اصفهان (نسخههاى خطّى 12/884) .
2-غرّۀ ذق 1106 ق، تصحيح شوّال 1279 ق، ش 14774(الهيّات مشهد 2/80) .
3-نسخ 1128 ق، ش 26 ب كتابخانۀ جمعيّت نشر فرهنگ رشت (كتابخانههاى رشت و همدان/1093) .
4-با مقابلۀ خود مجلسى و با خطّ او، انجام افتاده، ش 11 اخبار مدرسۀ نوّاب (دو كتابخانۀ مشهد/484) .
5-محرّم 1117 ق، جزء 1، ش 539(دانشگاه تهران 5/1152) .
116
6-1269 ق، جزء 1، ش 540(همو 5/1152) .
7-قبل از 1268 ق، جزء 2، ش 547(همو 5/1153) .
8-نسخۀ اصل مجلسى، از باب 17 تا 66، ش 1144(همو 5/1153) .
9-نسخۀ اصل مجلسى، از باب 121 تا 150، ش 1145(همو 5/1154) .
10-محتملا سدۀ 12 ق، ش 949/س-1925(ملّى تهران 8/62) .
11-سدۀ 11 ق، تصحيح و مقابله شده، ناقص الاوّل، ش 335(جامع گوهرشاد 1/277) .
12-سدۀ 13 ق، آغاز و انجام افتاده، ش 89 مدرسۀ سليمان خان (چهار كتابخانۀ مشهد/6) .
بنگريد به:
گلپايگانى 3/239.
دليل المخطوطات 1/7،96.
سپهسالار سابق 1/218، ج 3/239.
الفبائى آستان قدس/82.
نسخههاى چاپى:
1. تهران،1302 ق، سنگى، رحلى، چاپ كمپانى،423(مؤلّفين كتب چاپى 2/27) .
2. تبريز،1294 ق، سنگى، رحلى، چاپ امينى (همو 2/27) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
7/1-81-23، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى، ماه رمضان 1385 ق،393 ص.
7/81-179-24، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى، ربيع الثانى 1386 ق،407 ص.
117
7/179-274-25، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى، شعبان 1388 ق،364 ص.
7/274-358-26، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى، شوّال 1388 ق،364 ص.
7/358-433-27، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى، دوم، 1363 ش،352 ص.
ترجمههاى فارسى:
1. جامع الانوار فى ترجمة سابع البحار، شيخ محمّد تقى بن محمّد باقر مسجد شاهى اصفهانى. به همراه اخلاق المؤمنين، ايران،1297 ق، سنگى (كتابهاى چاپى فارسى 1/988) .
2. ترجمۀ موسى خسروى، تهران: اسلاميّه. -دوّم، وزيرى،296 ص (كتابنامۀ وزارت ارشاد، آبان 1364/37) .
تلخيص عربى:
1. از حاج ميرزا ابراهيم بن حسين بن غفّار دنبلى خوئى، تأليف 1286 ق، ش 278 (مرعشى 1/306) .
بحار الانوار (8)
آغاز: الحمد للّه الّذي أوضح لنا مسالك الدّين بأعلامه و نوّر لنا بمصابيح اليقين. . . أمّا بعد هذا هو المجلّد الثامن من كتاب بحار الأنوار ممّا ألّفه. . .
ابن محمّد تقى. . . محمّد المدعوّ ب «باقر» . . . باب افتراق الامّة بعد النّبى صلّى اللّه عليه و آله على ثلث و سبعين فرقة.
انجام: بيان الكرى النعاس و السرى بضم السّين باللّيل و المثل معروف قد وفق اللّه تعالى للفراغ من هذا المجلّد من كتاب بحار الأنوار الموسوم بكتاب الفتن على يدى مؤلّفه الفقير الخاسر القاصر ابن محمّد تقى محمّد باقر ختم اللّه له بالحسنى في سلخ شهر ذي الحجّة الحرام من شهور سنة إحدى و سبعين بعد الألف الهجريّة و الحمد للّه أوّلا و آخرا و صلّى اللّه على سيّد المرسلين محمّد و عترته الأكرمين و لعنة اللّه على أعدائهم أجمعين الى يوم الدّين.
بحار الانوار چ كمپانى.
موضوع: فتنهها و حوادث پس از پيامبر و احوال خلفاى ثلاثه و جنگ جمل و صفين و نهروان.
تاريخ ساخت: آخر ذح 1091 ق.
نسخههاى خطّى:
1-سدۀ 13 ق، ش 2177 دانشگاه اصفهان (نسخههاى خطّى 12/884) .
2-دهۀ دوّم شعبان 1099 ق، تصحيح شده و علامت بلاغ دارد به خطّ مجلسى و خطّى ديگر در صفحۀ آخر انهائى است كه مجلسى به جهت ملاّ محمّد جعفر اصفهانى به تاريخ 14 شعبان 1099 ق نوشته است، ش 1867(مرعشى 5/249) .
119
3-به خطّ مؤلّف و بعضى قطعهها يا صفحهها نسخ به خطّ كسى ديگر، ش 3971(همو 10/354) .
4-پيش از 1268 ق، نيمۀ يكم، ش 542(دانشگاه تهران 5/1154) .
5-ج 2/1231 ق، نيمۀ دوّم، ش 543(همو 5/1155) .
6-ماه رمضان 1111 ق، نيمۀ سوّم، با حاشيۀ منه رفع اللّه درجته، ش 544(همو 5/115) .
7-سدۀ 12 ق، ش 6626(همو 16/319) .
8-محتملا سدۀ 13 ق، ناتمام، ش 919/س-1913(ملّى تهران 8/55-56) .
9-1191 ق، مكتبة الامام البروجردى-نجف (دليل المخطوطات 1/7) .
10-1225 ق، تا باب 35 دارد، تصحيح و مقابله شده ش 1773(سپهسالار سابق 1/218) .
11-بىتا، از باب افعال عايشه بعد الجمل تا آخر كتاب ش 1776(همو 1/218) .
12-بىتا، از باب اوّل تا قسمتى از باب 21 ش 1772(همو 1/218) .
بنگريد به:
سپهسالار سابق 3/239.
جامع گوهرشاد/226.
الفبائى آستان قدس/82.
هزار و پانصد نسخۀ خطى/62.
نسخههاى چاپى:
1. تهران،1311 ق، سنگى، رحلى، چاپ كمپانى،759 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/27) .
2. تبريز،1275 ق، سنگى (همو 2/27) .
120
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
8/1-79-28، تهران: دار الكتب الاسلاميّه، سربى، وزيرى،412 ص.
8/79-390-چاپ جديد ندارد.
8/390-522-32، تهران: وزارت ارشاد اسلامى. -اوّل،1365 ش، سربى، وزيرى،619 ص.
8/522-669-33، تهران: وزارت ارشاد اسلامى. -اوّل،1368 ش، سربى، وزيرى،640 ص.
8/669-759-چاپ جديد ندارد.
ترجمههاى فارسى:
1. ترجمۀ محمّد نصير بن عبد اللّه بن محمّد تقى مجلسى (كشف الحجب/112) .
2. مجارى الانهار، ترجمۀ محمّد مهدى استرآبادى (همو/113، الذريعه 3/27) .
3. ترجمۀ ناشناس، سدۀ 13 ق، تا باب ورود امير مؤمنان به بصره و واقعۀ جنگ جمل ش 499(گلپايگانى 2/30) .
4. ترجمۀ ميرزا محمّد على بن آقا سيّد محمّد موسوى شمسآبادى اصفهانى (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/278) .
بحار الانوار (9)
آغاز: الحمد للّه الّذي شيّد أساس الدّين و نوّر مناهج اليقين أمّا بعد فيقول. . .
محمّد باقر بن محمّد تقى. . . هذا هو المجلّد التاسع من كتاب بحار الأنوار فى بيان فضائل سيّد الاخيار و. . .
باب تاريخ ولادته و حليته و شمائله صلوات اللّه عليه.
انجام: هذا آخر المجلّد التاسع من كتاب بحار الأنوار ختم على يدى مؤلفه، ختم اللّه له بالحسنى و حشره مع مواليه ائمّة الهدى في سادس شهر ربيع الثاني من شهور سنة تسع و سبعين بعد الألف من الهجرة المقدّسة النبويّه عليه و آله ألف ألف ألف صلاة و تحيّه.
بحار الانوار ج 35 و 42 تهران: دار الكتب الاسلاميّه.
موضوع: تاريخ زندگانى امام على عليه السّلام.
تاريخ ساخت:6 ربيع الثانى 1079 ق.
نسخههاى خطّى:
1-بىتا، صفحات آخر نسخه افتاده، كتابخانۀ عبد المجيد مولوى-مشهد (نسخههاى خطّى 5/12) .
2-سدۀ 13 ق، ش 085 M دانشگاه لس آنجلس (همو 11/159) .
3-1080 ق، از روى نسخ اصل كه بارها از زير نظر مؤلف (استادنا) گذشته بود ش 691 كتابخانۀ حسينيۀ شوشتريها-نجف (همو 12/791) .
4-شعبان 1272 ق، ش 2178 دانشگاه اصفهان (همو 12/884) .
5-25 ماه رمضان 1230 ق، ش 835 كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (همو 2/138) .
122
6-سدۀ 11 و 12 ق، ناقص الآخر، ش 32(الهيّات مشهد 1/18) .
7-1081 ق، ممهور به مهر مؤلّف، ش 21693(همو 2/561) .
8-سدۀ 13 ق، نيمۀ اوّل، با تصحيح و علامت بلاغ، ش 4567(مرعشى 12/142) .
9-بىتا، بخشى از جلد 9، مجموعۀ ش 3395(1) (مجلس 10/1259) .
10-سدۀ 12 ق، ش 3400(همو 10/1263) .
11-سدۀ 12 ق، بخش آخر ج 9، ش 5814(همو 17/236) .
12-ذح 1261 ق، ش 21086(وزيرى 4/1467) .
13-1102 ق، آغاز افتاده، ش 148 اخبار، مدرسۀ نواب مشهد (دو كتابخانۀ مشهد/484) .
14-11 محرّم 1091 ق، ش 545(دانشگاه تهران 5/1156) .
15-جزء هفتم باب 87-96 به خطّ علاّمۀ مجلسى، ش 530(همو 5/1156) .
16-محتملا سدۀ 12 ق، ش 937/س-1927(ملّى تهران 8/171) .
17-20 محرّم 1257 ق، ش 6326(دانشگاه تهران 16/242) .
بنگريد به:
ملّى تهران 7/355.
ملك 1/86.
جامع گوهرشاد 1/130.
دليل المخطوطات 1/95.
مسجد اعظم/39.
سپهسالار سابق 1/219.
ادبيات تهران (مجموعۀ امام جمعۀ كرمان) /77.
الفبائى آستان قدس/82.
123
نسخههاى چاپى:
1. تهران،1301 ق، سنگى، رحلى،686 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/27) .
2. تبريز،1297 ق، سنگى، رحلى،772 ص (همو 2/27) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
9/1-83-35، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوم،1363 ش، سربى، وزيرى، 439 ص.
9/83-171-36، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوم،1363 ش، سربى، وزيرى،420 ص.
9/171-260-37، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوم،1363 ش، سربى، وزيرى،348 ص.
9/260-347-38، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوم،1363 ش، سربى، وزيرى،363 ص.
9/347-426-39، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوم،1363 ش، سربى، وزيرى،355 ص.
9/426-508-40، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوم،1363 ش، سربى، وزيرى،359 ص.
9/508-595-41، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوم،1363 ش، سربى، وزيرى،363 ص.
9/595-686-42، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوم،1363 ش، سربى، وزيرى،343 ص.
ترجمههاى فارسى:
1. ترجمۀ سيّد محمّد عباس (كشف الحجب/113) .
2. محمّد تقى بن محمّد باقر، اسناد و بيانات علاّمۀ مجلسى افتاده است، 9 ع 2/1297 ق، ش 7077(مرعشى 18/238) .
124
3. كشف الأنوار في فضائل سيّد الأبرار، شيخ محمّد تقى بن محمّد باقر مسجد شاهى اصفهانى، تهران،1295 ق، سنگى (كتابهاى چاپى فارسى 2/2636) .
4. ترجمۀ آقا رضى بن مولى محمّد نصير بن مولى عبد اللّه (نوۀ برادر علاّمۀ مجلسى) (الذريعه 4/88) .
بحار الانوار (10)
آغاز: الحمد للّه الّذي خصّ بالبلاء من عباده المحبّين النجباء. . . أمّا بعد فهذا هو المجلّد العاشر من كتاب بحار الأنوار ممّا ألفه. . . محمّد باقر بن محمّد تقى حشرهما اللّه مع مواليهما الأخيار صلوات اللّه عليهم ما اختلف اللّيل و النّهار.
انجام: فلمّا وضع الثوب على الأرض جلس الرّجل و مشى و كأنّما نشط من عقال. لقد تمّ هذا المجلّد بفضل اللّه و عونه في شهر ربيع الأوّل من شهور سنة تسع و سبعين بعد الألف من الهجرة و الحمد للّه أوّلا و آخرا و صلّى اللّه على محمّد و أهل بيته الطّاهرين المقدّسين.
بحار الانوار ج 43 و 45 تهران: المكتبة الاسلاميّه.
موضوع: تاريخ زندگانى حضرت زهرا و امام حسن و امام حسين عليهم السّلام و ماجراى كربلا.
تاريخ ساخت: ع 1/1079 ق.
نسخههاى خطّى:
1-شوّال 1229 ق، ش 836 كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (نسخههاى خطّى 2/138) .
2-بىتا، مجموعۀ ش 18234(2) (وزيرى 4/1455) .
3-1257 ق، از روى نسخهاى كه علاّمۀ مجلسى ديده بود نوشته شده، ش 546 (دانشگاه تهران 5/1157) .
4-1245 ق، ش 1143/س-1929(ملّى تهران 8/62) .
5-1127 ق، حالات حضرت سيّد الشهدا، ش ع-ب-156(ملّى فارس 1/134) .
126
6-1266 ق، ش 1400 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/227) .
7-سدۀ 12 ق، ش 5320(سپهسالار سابق 3/240) .
8-1187 ق، ش 1618(الفبائى آستان قدس/82) .
9-1292-1294 ق، ش 16012(همو/82) .
10-جزء 1-3، خطّ مؤلّف، ش 112-114(مسجد اعظم/39) .
11-جزء آخر، خطّ مؤلّف، ش 115(همو/39) .
12-سدۀ 12 ق، فقط چند برگ، ش 3105(همو/614) .
نسخههاى چاپى:
1. تهران، چاپ كمپانى،1304 ق، سنگى، رحلى تا ص 316 شمارهگذارى و بقيه بىشمارۀ صفحه (مؤلّفين كتب چاپى 2/27) .
2. تهران،1271 ق، سنگى، رحلى، بىشمارۀ صفحه (همو 2/27) .
3. تهران،1287 ق، سنگى، رحلى،412 ص (همو 2/27) .
4. ايران،1270 ق، سنگى، رحلى، بىشمارۀ صفحه (همو 2/27) .
5. تهران،1301 ق، سنگى، رحلى،300 ص (همو 2/27) .
6. تهران،1378 ق، سنگى، وزيرى،454 ص (همو 2/27) .
7. تبريز،1332 ق، سنگى، رحلى، خطّ صمد بن احمد تبريزى،300 ص (همو 2/27) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
10/1-100-43، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1362 ش، سربى، وزيرى، 366 ص.
10/100-192-44، تهران: المكتبة الاسلاميّه، سربى، وزيرى،396 ص.
10/192-300-45، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -سوّم،1398 ق، سربى، وزيرى،411 ص.
127
ترجمههاى فارسى:
1. محن الابرار (ترجمۀ جزء دوّم مجلّد دهم بحار الأنوار) ، شيخ محمّد حسن بن عبد اللّه هشترودى تبريزى، تاريخ فراغت از ترجمه 1292 ق.
-2 جلد، خطّ محمّد رسول و غلامعلى اسكوئى، تبريز،1312 ق، سنگى، رحلى، 257 ص. (كتابهاى چاپى فارسى 2/2945) .
-ناشر حاج سيّد محمّد حسن تبريزى، ايران،1296 ق، سنگى. (همو) .
-تهران: مؤسّسۀ مطبوعاتى علمى 2 جلد. سنگى، رحلى 314+340 ص.
2. در زندگانى امام حسن مجتبى عليه السّلام، تهران: اسلاميّه،1355 ش، 455 ص. (كتابشناسى ملّى ايران، بهار و تابستان 1355/42) .
3. در زندگانى حضرت امام حسين عليه السّلام، محمّد جواد نجفى، تهران:
اسلاميّه،1355،402 ص، (همو) .
4. در زندگانى حضرت فاطمه سلام اللّه عليها، محمّد جواد نجفى، تهران: اسلاميّه، 415 ص. (همو، زمستان 1354/38) .
5. انوار حسينى، ملاّ محمّد حسين غلام، در 15 ع 1/1124 ق، جلد يكم آن را به پايان رسانيده است، با تصحيح و مقابلۀ خود مترجم (نسخههاى خطّى 4/417) .
6. ترجمۀ مير محمّد عبّاس تسترى لكهنئوى (الذريعه 4/15) .
7. ترجمۀ ميرزا محمّد على مازندرانى شاهاندشتى (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/281) .
8. فصلى از آن دربارۀ امام حسين عليه السّلام، ترجمۀ يكى از شاگردان علاّمۀ مجلسى (مجلس 10(1) /511) .
9. منظور الائمّه، شرح و ترجمۀ جلد دهم به نظم و نثر، ميرزا احمد بن ملاّ محمّد رضا خوانسارى اصفهانى (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/282) .
128
حاشيۀ عربى:
1. الحاشيه على عاشر بحار الأنوار، محمّد مهدى الحجّار (الذريعه 6/27) .
ترجمههاى اردو:
1. مجالس الابرار (حضرت زهرا عليها السّلام) ، سيّد حامد حسين بن سيّد حسن فيض آبادى جنفورى. (الذريعه 19/357) .
2. محاسن الابرار (حضرت مجتبى عليه السّلام) ، همو، (الذريعه 20/125) .
3. مصائب الابرار (حضرت سيّد الشهداء عليه السّلام) ، همو (الذريعه 21/73) .
4. مصائب الابرار، حكيم سيّد حسين بن سيّد محمّد صاحب لكهنئوى (الذريعه 21/74) .
بحار الانوار (11)
آغاز: الحمد للّه الّذي أكرمنا بسيّد أنبيائه و أشرف أصفيائه. . . أمّا بعد فهذا هو المجلّد الحادي عشر من كتاب بحار الأنوار تأليف. . . محمّد المدعوّ ب «باقر» عصمه اللّه في المعاثر.
انجام: و سيأتى بعض أحوال عبد اللّه بن موسى في باب مكارم أخلاق أبي جعفر الجواد عليه السّلام. تمّ المجلّد الحادي عشر من كتاب بحار الأنوار على يد مؤلّفه أدام اللّه ظلّه العالي في شهر شوّال المكرّم من شهور سنة سبع و سبعين بعد الألف من الهجرة النبويّة و الحمد للّه اوّلا و آخرا و صلّى اللّه على محمّد و أهل بيته الطاهرين.
بحار الانوار ج 46 و 48 تهران: المكتبة الاسلاميّه.
موضوع: تاريخ زندگانى امام سجّاد، امام باقر، امام صادق، امام كاظم عليهم السّلام.
تاريخ ساخت: شوّال 1077 ق.
نسخههاى خطّى:
1-1267 ق، ش 839 كتابخانۀ حسينيۀ شوشتريها-نجف (نسخههاى خطّى 12/791) .
2-ذق 1233 ق، ش 837 كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (همو 2/139) .
3-بعضى قطعات به خطّ مجلسى داراى صفحههاى سفيد و بسيارى از جاها خطّ خورده و در حاشيه تصحيح شده است، ش 251(مرعشى 1/278) .
4-وقف شوّال 1282 ق، ش 2713(همو 7/282) .
5-5 ماه رمضان 1264 ق، ش 2703(مجلس 9/6) .
130
6-اواخر سدۀ 12 ق، ش 17(وزيرى 2/570) .
7-ش 548(دانشگاه تهران 5/1157) .
8-ج 1/1096 ق، ش 551(همو 5/1157) .
9-نسخۀ اصل مجلسى، نيمۀ اوّل، ش 1146(همو 5/1158) .
10-محتملا سدۀ 12 ق، ش 1032/س-1933(ملّى تهران 8/170) .
11-1132 ق، ش 1147/س-1930(همو 7/335) .
12-1226 ق، ش 1549 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/227) .
بنگريد به:
مسجد اعظم/39.
آصفيّه 1/454.
الفبائى آستان قدس/82.
نسخههاى چاپى:
1. تهران،1303 ق، كمپانى، سنگى، رحلى،317 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/28) .
2. تبريز،1298 ق، سنگى، رحلى،232 ص (همو 2/28) .
3. تبريز،1290 ق، سنگى، رحلى،232 ص (همو 2/28) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
11/1-105-46، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -سوّم،1398 ق، سربى، وزيرى، 371 ص.
11/105-230-47، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1362 ش، سربى، وزيرى،416 ص.
11/230-317-48، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1396 ق، سربى، وزيرى، 331 ص.
131
ترجمههاى فارسى:
1. قسمت دوّم زندگانى امام صادق عليه السّلام، موسى خسروى، تهران:
كتابفروشى اسلاميّه،1396 ق،352 ص.
2. زندگانى امام كاظم عليه اسلام، موسى خسروى، تهران: اسلاميّه 1355 ش، 300 ص. (كتابشناسى ملّى ايران پاييز و زمستان 1355/68) .
3. زندگانى امام على بن الحسين و امام محمّد باقر عليهما السّلام، موسى خسروى، تهران: اسلاميّه،1355 ش،270 ص (همو/68) .
بحار الانوار (12)
آغاز: الحمد للّه الّذي زيّن سماء الدين بالشمس و القمر محمّد و علىّ خير البشر و. . . أمّا بعد فهذا هو المجلّد الثاني عشر من كتاب بحار الأنوار ممّا ألّفه. . . المدعوّ ب «باقر» ابن النحرير الماهر محمّد التقى حشرهما اللّه مع مواليهما في اليوم الآخر.
انجام: تمّ المجلّد الثاني عشر من كتاب بحار الأنوار على يدى مؤلّفه. . .
محمّد باقر بن محمّد تقي. . . في يوم الجمعة سابع عشر شهر ذى الحجّة الحرام من شهور سنة سبع و سبعين بعد الألف من الهجرة المقدّسة و الحمد للّه اوّلا و آخرا و صلّى اللّه على محمّد و أهل بيته الطاهرين.
بحار الانوار ج 49 و 50 تهران: المكتبة الاسلاميه.
موضوع: تاريخ زندگانى امام رضا، امام جواد، امام هادى، امام عسگرى عليهم السّلام.
تاريخ ساخت:17 ذح 1077 ق.
نسخههاى خطّى:
1-14 صفر 1192 ق، ش 97 آستانۀ عبد العظيم حسنى (نسخههاى خطّى 3/457) .
2-1267 ق، ش 839 كتابخانۀ حسينيۀ شوشتريها-نجف (همو 12/791) .
3-18 صفر 1083 ق، ش 549(دانشگاه تهران 5/1158) .
4-محتملا سدۀ 12 ق، ش 788/س-1935(ملّى تهران 8/63) .
5-1249 ق، ش 1169/س-1931(همو 8/63-64) .
6-1093 ق، ش 664/س-1932(همو 8/64) .
133
7-رجب 1108 ق، ش 638-11. ب (ملّى فارس 2/224) .
8-خطّ محمّد قاسم بن محمّد سعيد، ش 3518(مسجد اعظم/39) .
9-ش 1926 موريانه خورده، (آستان قدس 5/33) .
10-3 ذق 1296 ق، ش 5321(سپهسالار سابق 3/240) .
11-بىتا، ش 1924 ق، ش 16014(الفبائى آستان قدس/82) .
12-ش 12293(همو/82) .
بنگريد به:
دليل المخطوطات 1/8،9.
الفبائى آستان قدس/82.
هزار و پانصد نسخۀ خطى/64.
نسخههاى چاپى:
1. تهران، چاپ كمپانى،1302 ق، سنگى، رحلى،180 ص (مؤلفين كتب چاپى 2/28) .
2. تبريز،1290 ق، سنگى، رحلى،141 ص (همو 2/28) .
3. تبريز،1298 ق، سنگى، رحلى،141 ص (همو 2/28) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
12/1-99-49، تهران: المكتبة الاسلاميّه، ج 2/1385 ق، سربى، وزيرى، 337 ص.
12/99-180-50، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1362 ش، سربى، وزيرى، 343 ص.
ترجمههاى فارسى:
1. در زندگانى حضرت على بن موسى الرضا، موسى خسروى تهران: اسلاميّه،
134
1356 ش،304 ص (كتابشناسى ملّى ايران، پاييز و زمستان 1356 ش/65) .
2. بخش سرگذشت امام رضا عليه السّلام، اسماعيل بن سيّد محمّد تقى موسوى زنجانى در تاريخ 1308 ق، ش 537(مجلس 2/317) .
بحار الانوار (13)
آغاز: الحمد للّه الّذي وصل لعباده القول بإمام بعد إمام لعلّهم يتذكّرون. . . أمّا بعد فهذا هو المجلّد الثالث عشر من كتاب بحار الانوار في تاريخ الإمام الثانى عشر. . . الحجّة بن الحسن امام الزّمان صلوات اللّه عليه و على آبائه المعصومين. . .
من مؤلّفات. . . محمّد باقر بن محمّد تقى حشرهما اللّه تعالى مع مواليهما الأطهار.
انجام: و كتب بيمناه الجانية مؤلّفه أحقر عباد اللّه الغنىّ محمّد باقر بن محمّد تقى عفى عنهما بالنبىّ و آله الأكرمين، في شهر رجب الأصبّ من شهور سنة ثمان و سبعين بعد الألف من الهجرة النبوّية.
بحار الانوار ج 51 و 53 تهران: المكتبة الاسلاميّه.
موضوع: تاريخ زندگانى امام مهدى عليه السّلام و احوال نايبان او.
تاريخ ساخت: رجب 1078 ق.
نسخههاى خطّى:
1-خطّ محمّد قاسم بن محمّد سعيد، ش 3517(مسجد اعظم/39) .
2-ش 401 ف ع 2/379(فيضيّۀ استادى 1/28) .
3-1088 ق، تصحيح شده، در صفحۀ آخر علاّمۀ مجلسى به تاريخ ع 2/1096 ق مىنويسد كه با نسخۀ اصل مقابله شده است، ش 3577(مرعشى 9/362) .
4-1084 ق، آغاز و انجام افتاده، ش 1084(مدرسۀ آخوند/66) .
5-اواخر سدۀ 12 ق، ش 17(وزيرى 2/570) .
6-25 شعبان 1080 ق، ش 550(دانشگاه تهران 5/1159) .
7-محتملا سدۀ 12 ق، ش 1662/س-1934(ملّى تهران 8/65) .
136
8-1292-1294 ق، ش 16015(الفبائى آستان قدس/82) .
9-ج 1/1226 ق، ش 95-3. ب (ملّى فارس 1/83) .
10-1205 ق، بخشى از مجلّد 13، ش 1078(ملك 1/85) .
نسخههاى چاپى:
1. تهران، چاپ كمپانى،1305 ق، سنگى، رحلى،291 ص (مؤلفين كتب چاپى 2/28) .
2. تهران،1356 ق،380 ص (همو 2/28) .
3. تبريز،1332 ق، سنگى، رحلى (همو 2/28) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
13/1-104-51، تهران: المكتبة الاسلاميه. -سوّم،1398 ق، سربى، وزيرى، 383 ص.
13/104-200-52، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -سوّم،1398 ق، سربى، وزيرى،392 ص.
13/200-249-53، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -1398 ق، سربى، وزيرى، 198 ص.
گزيدۀ فارسى:
1. ش 3268(وزيرى 5/1593) .
ترجمههاى فارسى:
1. ملاّ محمّد حسن بن محمّد ولى اروميهاى.
-سدۀ 13 ق، ش 5166(مرعشى 13/372) .
-1262 ق، ش 158(هزار و پانصد نسخۀ خطى/72) .
137
بنگريد به:
نسخههاى خطّى فارسى 6/4432.
كتابهاى چاپى فارسى 1/853.
كتابنامۀ وزارت ارشاد، مهر 1364/35.
2. مهدى موعود، على دوانى. تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -بيست و چهارم، اسفند 1368 ش، سربى، وزيرى،1292 ص.
3. به امر زوجۀ سلطان نصير الدين حيدر پادشاه بيگم (كشف الحجب/113، الذريعه 4/92)
مستدرك عربى:
1. جنّة المأوى فى ذكر من فاز بلقاء الحجّه، ميرزا حسين نورى (در ضمن بحار الانوار جلد 53 جديد) .
بحار الانوار (14)
آغاز: الحمد للّه خالق الأرضين و السماوات و سامك المسموكات. . . أمّا بعد فيقول. . . محمّد بن محمّد تقى المدعوّ ب «باقر» . . . هذا هو المجلّد الرّابع عشر من كتاب بحار الأنوار المسمّى ب «كتاب السماء و العالم» . . . أبواب كليّات أحوال العالم و ما يتعلّق بالسّماوات.
انجام: قد تمّ كتاب السماء و العالم من بحار الأنوار على يد مؤلّفه محمّد باقر بن محمّد تقى. . . في أواسط شهر جمادى الثانية من شهور سنة أربع و مأة بعد الألف من الهجرة النبويّة. . .
بحار الانوار ج 57 و 66 تهران: دار الكتب الاسلاميّه.
موضوع: كلّيات احوال عوالم و حدوث عالم و مخلوقات قبل از آدم و حقيقت عرش و كرسى و نور ولايت و مباحثى از هيئت و حقيقت سحر و شرح عناصر و حوادث جوّى و جوامع احوال ملائكه و انسان و طبّ امامان عليهم السّلام.
تاريخ ساخت: ج 2/1104 ق.
ملاحظات: رسالۀ ذهبيّۀ امام رضا عليه السّلام در اين جلد آمده است.
نسخههاى خطّى:
1-ناقص، اغلب نسخه به خطّ علاّمۀ مجلسى و بسيارى از جاها خطّ خورده و بعضى از صفحهها سفيد، ش 250(مرعشى 1/277) .
2-10 ج 1/1266 ق، تصحيح شده، ناقص (همو 6/207) .
3-خطّ مؤلّف، از باب النحل و النمل، ش 5125(مجلس 15/117) .
4-نسخۀ اصل مسودّۀ مجلسى، از ابواب الملائكه، ش 526(دانشگاه تهران
139
5/1133) .
5-ش 552(همو 5/1159) .
6-باب اوّل تا سى و سوّم با مقابله، ش 553(همو 5/1160) .
7-جزء 3 و 4 از باب الرؤيا تا باب الجراد، به همراه علامت بلاغ، ش 555(همو 5/1160) .
8-جزء 3 و 4 از باب الجنّ، ش 554(همو 5/1160) .
9-سدۀ 11 ق، داراى بلاغ قرائت در هامش به خطّ علاّمۀ مجلسى، ش 2078 (همو 8/703) .
10-سدۀ 12 و 13 ق، ش 6315(همو 16/240) .
11-15 ذق،1229 ق، جزء 2(همو 16/319) .
12-1127 ق، ش 3663(وزيرى 3/1007) .
بنگريد به:
دو كتابخانۀ مشهد/484.
نوربخش 1/171،172.
ملّى فارس 1/169، ج 2/55.
ملّى تهران 7/316.
ملك 1/85.
چهار كتابخانۀ مشهد/226،227.
دليل المخطوطات 1/95.
فيضيّۀ استادى 1/28.
نسخههاى خطّى 2/139، ج 6/338، ج 12/884.
آستان قدس 5/33،34.
سپهسالار سابق 1/219، ج 3/240.
ادبيّات تهران (مجموعۀ امام جمعۀ كرمان) /77.
الفبائى آستان قدس/82.
140
گلپايگانى 3/226.
وزيرى 3/829.
هزار و پانصد نسخۀ خطى/62 و 63.
نسخههاى چاپى:
1. تهران، چاپ كمپانى،1305 ق، سنگى، رحلى،229 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/28) .
2. تهران، بىتاريخ، خطّ محمّد صادق بن ابو القاسم حسينى، به تصحيح ملاّ احمد بن ملاّ على خوانسارى، بىشمارۀ صفحه (همو 2/29) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
14/1-92-57، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوّم،1364 ش، سربى، وزيرى، 378 ص.
14/92-186-58، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. رجب 1385 ق، سربى، وزيرى،384 ص.
14/186-282-59، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوّم،1364 ش، سربى، وزيرى،400 ص.
14/282-388-60، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوّم،1364 ش، سربى، وزيرى،392 ص.
14/388-484-61، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوّم،1365 ش، سربى، وزيرى،332 ص.
14/484-567-62، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوّم،1365 ش، سربى، وزيرى،360 ص.
14/567-652-63، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوّم،1365 ش، سربى، وزيرى،347 ص.
141
14/652-733-64، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوّم،1365 ش، سربى، وزيرى،333 ص.
14/733-811-65، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوّم،1365 ش، سربى، وزيرى،331 ص.
14/811-929-66، تهران: دار الكتب الاسلاميّه. -دوّم،1365 ش، سربى، وزيرى،560 ص.
ترجمۀ فارسى:
1. آسمان و جهان، ترجمۀ محمّد باقر كمرهاى، به تصحيح محمّد باقر بهبودى، تهران: اسلاميّه، سربى، وزيرى (10 جلد) .
گزيدۀ عربى:
1. از شيخ محمّد باقر شريعت دهاقانى اصفهانى (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/286) .
بحار الانوار (15)
آغاز: الحمد للّه الّذي فضّل نوع الإنسان على سائر الحيوان بالإسلام و الإيمان. . .
أمّا بعد فهذا هو المجلّد الخامس عشر من كتاب بحار الأنوار. . . أبواب الأيمان و الإسلام و التشيّع و معانيها و فضلها و صفاتها.
انجام: بيان: «حصد ما بذر» في الصحاح بذرت البذر زرعته أى العداوة مع النّاس كالبذر يحصد منه مثله، و هو عداوة النّاس له.
بحار الانوار ج 67 و 73 تهران: دار الكتب الاسلاميّه.
موضوع: اسلام و ايمان، مكارم اخلاق، كفر و اخلاق رذيله.
ملاحظات: مؤلّف در آغاز، اين جلد را به چهار جزء تقسيم مىكند و سپس مىگويد جزء چهارم (ابواب عشرت) را كتابى مستقل قرار دادم زيرا شايستگى آن را داشت، بنابراين تعداد مجلّدات بحار الأنوار به 26 جلد بالغ مىشود و اين به آن معنى نيست كه شمارۀ مجلّدات بحار الانوار تغيير يابد بلكه شمارۀ آن به عدد 25 پايان مىيابد و لكن ابواب عشرت كه جزء اوّل جلد 16 را تشكيل مىدهد، حكم جلد مستقل را دارد چنانكه فهرستنگاران بحار الانوار همچون مرحوم قمّى و نمازى از اين جلد به كتاب العشرة ياد كردهاند.
نسخههاى خطّى:
1-جزء سوم از كتاب الايمان و الكفر و اكثر نسخه به خطّ مجلسى، ش 264 (مرعشى 1/295) .
2-وقف شوّال 1282 ق، ش 2710(همو 7/279) .
3-بىتا، ش 4857(همو 13/47) .
4-1313 ق، ش 556(دانشگاه تهران 5/1161) .
143
5-جزء 2، ش 535(همو 5/1161) .
6-جزء 2 داراى 60 باب تا باب حزن، ذق 1292 ق، ش 557(همو 5/1162) .
7-جزء 3، الكفر و مساوى الاخلاق تا باب القوّه، ج 1/1296 ق، ش 558(همو 5/1162) .
8-1124 ق، ش 828/س-1916(ملّى تهران 7/356) .
9-ج 1/1184 ق، ش 524 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/226) .
10-1292-1294 ق، ش 16017(الفبائى آستان قدس/82) .
11-14 شعبان 1286 ق، قسمت سوّم از اين مجلّد، ش 1655(گلپايگانى 3/6 و ج 2/197) .
12-سدۀ 11 ق، ش 17771(سنا 2/178) .
بنگريد به:
نور علم ش 10 سال 64/95.
آستانۀ قم/82.
جامع گوهرشاد 1/47.
نسخۀ چاپى:
1. تهران، چاپ كمپانى،1303 ق، سنگى، رحلى 305+237+173 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/29) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
كتاب الايمان 1-103-67، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم، ذق 1396 ق، سربى، وزيرى،388 ص.
كتاب الايمان 104-213-68، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1405 ق، سربى، وزيرى،398 ص.
كتاب الايمان 214-305-69(تا 330) ، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،
144
1367 ق.
كتاب الاخلاق 1-24-69، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1397 ق، سربى، وزيرى،414 ص.
كتاب الاخلاق 25-123-70، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم، سربى، وزيرى، 404 ص.
كتاب الاخلاق 124-219-71، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1397 ق، سربى، وزيرى،431 ص.
كتاب الاخلاق 220-237-72(تا 71) ، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم، 1397 ق.
كتاب الكفر 1-63-72، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1397 ق، سربى، وزيرى،344 ص.
كتاب الكفر 64-169-73، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1397 ق، سربى، وزيرى،412 ص.
ترجمههاى فارسى:
1. اخلاق اسلامى، تهران: كتابخانۀ مسجد ولى عصر 1355 ش،312 ص.
(كتابشناسى ملّى ايران، بهار و تابستان 1355 ش/42) .
2. قسمت سوّم، سيّد ابو الحسن موسوى همدانى، تهران: انتشارات گنجينه، بىتا، 411 ص.
3. بحر المعارف و الانوار، ترجمۀ شيخ محمّد تقى بن محمّد باقر مسجد شاهى اصفهانى، تهران،1297 ق، سنگى (كتابهاى چاپى فارسى 1/462) .
بحار الانوار (16/1) -كتاب العشرة
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين و الصّلاة و السّلام على خير خلقه و خليفته على بريّته بحقّه ثمّ على أهل بيته و عترته و آله و ذرّيّته. . . أمّا بعد فهذا هو المجلّد السادس عشر من جملة مجلّدات بحار الأنوار تأليف المستغرق في تيّار بحار رحمة اللّه الملك الولىّ محمّد باقر بن محمّد تقي المجلسى. . . باب جوامع الحقوق.
انجام: و قوله «بين يديه» متعلّقا ب «سجد» و قبّلنا معا لكنّه بعيد و على أىّ حال لا يمكن مقايسة غيرهم عليهم السّلام بهم في ذلك.
بحار الانوار 74 و 76 ص 64 تهران: المكتبة الاسلاميّه.
موضوع: آداب معاشرت و اقسام حقوق.
ملاحظات: همانطور كه پيشتر گذشت فهرستنگاران بحار الانوار از اين جزء به عنوان كتاب العشره ياد مىكنند و هرگاه نامى از جلد شانزدهم بردهاند مقصودشان جزء دوّم جلد شانزدهم مىباشد.
نسخههاى خطّى:
1-شعبان 1263 ق، ش 6131M دانشگاه لس آنجلس (نسخههاى خطّى 11/159) .
2-تصحيح شده، بسيارى از صفحهها و اضافات به خطّ علاّمۀ مجلسى، ش 1880(مرعشى 8/85) .
3-1285 ق، ش 2333(گلپايگانى 3/230) .
4-1292-1294 ق، ش 16017(الفبائى آستان قدس/82) .
146
نسخۀ چاپى:
1. تهران، چاپ كمپانى،1315 ق، سنگى، رحلى،270 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/29) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
كتاب العشرة 1-119-74، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم، سربى، وزيرى، 423 ص.
كتاب العشرة 120-244-75، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم،1397 ق، سربى، وزيرى،474 ص.
كتاب العشرة 245-260-76(تا 64) ، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم، 1397 ق.
ترجمۀ فارسى:
1. ترجمۀ سيّد ابو الحسن موسوى همدانى، تهران: كتابخانۀ مسجد ولى عصر.
-اوّل، زمستان 1364 ش،406 ص.
گزيدۀ عربى:
1. جوامع الحقوق (كتاب العشره) ، شيخ محمّد تقى مسجد شاهى اصفهانى، فراغت از تأليف شوّال 1297 ق (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/288) .
147
بحار الانوار (16/2)
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين و العاقبة للمتّقين و لا عدوان إلاّ على الظالمين. . .
أمّا بعد فهذا هو المجلّد السّادس عشر من مجلّدات كتاب بحار الأنوار تأليف الغريق في بحار رحمة ربّه الوفيّ مولانا محمّد باقر بن محمّد تقى المجلسى.
انجام: قال: لا بأس بما يبسط منها و يفرش و يوطأ، إنّما يكره منها ما نصب على الحائط و السرير.
بحار الانوار ج 76 ص 66 و ج 79 تهران: المكتبة الاسلاميّه.
موضوع: آداب و سنن.
ملاحظات: شايان ذكر است كه اين جلد كمبودى داشت كه به همّت مرحوم حاج شيخ عبّاس قمّى قدّس سرّه جبران شده، و به آن الحاق گرديد. و در جلد 79 جديد به چاپ رسيّد. از اينرو جلدهاى 76 و 79 طبع جديد مطابق با شانزدهم طبع كمپانى خواهند بود.
نسخههاى خطّى:
1-27 ج 1/1186 ق، ش 840 كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (نسخههاى خطّى 2/139) .
2-ماه رمضان 1204 ق، ش 841 كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (همو 2/139) .
3-تصحيح شده، بسيارى از صفحهها و اضافات در حاشيه به خطّ علاّمۀ مجلسى است، ش 1880(مرعشى 8/85) .
4-19 ماه رمضان 1294، ش 559، نورى در اوّل آن نوشته: كذا فى اوّل نسخة
148
الاصل من كتاب العشره (دانشگاه تهران 5/1162) .
5-1292-1294 ق، ش 16018(الفبائى آستان قدس/82) .
نسخههاى چاپى:
1. تهران، چاپ كمپانى،1310 ق، سنگى، رحلى،377 ص. (مؤلّفين كتب چاپى 2/29) .
2. تهران، (كمبود مجلد شانزدهم)1362 ق، سنگى، رحلى، مطبعۀ محمّد على تبريزى 44+10 ص (همو 2/29) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
16/1-113-76، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1397 ق، سربى، وزيرى، 381 ص.
16/114-157-79، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1398 ق، سربى، وزيرى، 329 ص.
ترجمۀ فارسى:
1. ترجمۀ محمّد باقر كمرهاى، به تصحيح محمّد بهشتى. تهران: اسلاميّه. -اوّل، دى 1365 ش، وزيرى،308 ص (كتابنامۀ وزارت ارشاد، دى 65/29) .
بحار الانوار (17) -كتاب الروضه
روحهما و نوّر ضريحهما. . . أبواب المواعظ و الحكم باب مواعظ اللّه عزّ و جلّ في القرآن المجيد.
انجام: . . . و لا صلاح للجسد بغير نفس و لا للصّيد بغير ماء و لا للحكمة بغير طاعة. قد تمّ كتاب الرّوضة من كتاب بحار الأنوار و يتلوه آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين، و الصلاة و السّلام على خير خلقه و خليفته في خليقته محمّد و آله الطّاهرين. أمّا بعد فهذا هو المجلّد السابع عشر من كتاب بحار الأنوار تأليف المولى الاستاد الاستناد مولينا محمّد باقر بن محمّد تقى المجلسي قدّس اللّه كتاب الطهارة و الصّلاة إن شاء اللّه تعالى و الحمد للّه وحده.
بحار الانوار ج 77 و 78 تهران: المكتبة الاسلاميّه.
موضوع: حكم و مواعظ و خطب.
نسخههاى خطّى:
1-13 ذق 1294 ق، ش 250-ج (حقوق تهران/259) .
2-بسيارى از صفحات به خطّ مجلسى، ش 270(مرعشى 1/300) .
3-صفر 1244 با مقايسۀ حاجى نورى با نسخۀ كم غلط و تصحيحات در حاشيه ش 560(دانشگاه تهران 5/1163) .
4-1243/1236 ق، مجموعۀ ش 358/د (ملّى تهران 8/207) .
5-1235 ق، ش 10014(الفبائى آستان قدس/82) .
6-1292-1294 ق، ش 16019(همو/82) .
نسخههاى چاپى:
1. تهران، چاپ كمپانى،1304 ق، سنگى، رحلى،425 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/30) .
150
2. تبريز،1297 ق، سنگى، رحلى، خطّ محمّد بن على محمّد تا ص 339 شماره گذارى شده و بقيه بىشمارۀ صفحه (همو 2/30) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
17/1-115-77، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم، سربى، وزيرى،442 ص.
17/116-249-78، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم،1405 ق، سربى، وزيرى،458 ص.
مستدرك عربى:
1. معالم العبر، ميرزا حسين نورى (تأليف 1296 ق) تبريز،1297 ق، ضميمۀ بحار الانوار (الذريعه 3/24، ج 21/200) .
ترجمههاى فارسى:
1. ترجمۀ فارسى، تهران: [ادبيه]،1340 ش، سربى، وزيرى،376 ص (كتابهاى چاپى فارسى 1/455) .
2. حقايق الاسرار، حاج شيخ محمّد تقى بن باقر اصفهانى مسجد شاهى به تصحيح سيّد محمّد جعفر اصفهانى.
-بمبئى،1299 ق، سنگى، خط داود بن حاج محمّد رحيم شيرازى، وزيرى، 375 ص. (كتابهاى چاپى فارسى 1/1180) .
-تهران: ادبيّه،1353 ش،376 ص. (كتابشناسى ملّى ايران، پائيز 1353/205) .
3. كتب الروضه در مبانى اخلاق، سيّد عبد الحسين رضائى، تصحيح حبيب اللّه بياتى، تهران: كتابفروشى اسلاميّه،1358 ش،444 ص.
4. جواهر المواعظ (ترجمه و خلاصه) ، سيّد محمّد هاشم بن سيّد عبد الحى طباطبائى يزدى (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/290) .
بحار الانوار (18) -كتاب الطهارة و الصلاة
آغاز: الحمد للّه الّذي هدانا إلى الصلاة لتنهانا عن الفحشاء و المنكر. . . أمّا بعد فيقول الخاطئ العاثر محمّد بن محمّد المدعوّ ب «باقر» . . . هذا هو المجلد الثامن عشر من كتاب بحار الأنوار. . .
كتاب الطهارة أبواب المياه و احكامها.
انجام: و صلوات النكاح و الزّفاف في أبوابه، و صلوات الزيارات في أبوابها و قد مرّت صلاة السفر و قد ختم هذا المجلّد مؤلّفه القاصر العاثر محمّد بن محمّد المدعوّ ب «باقر» . . . في الحادي و العشرين من شهر شعبان المعظّم المكرّم من شهور سنة تسع و تسعين بعد الألف الهجريّة و الحمد للّه أوّلا و آخرا و الصّلاة على سيّد المرسلين و خاتم النبيّين محمّد و عترته الأكرمين الأطهرين الأقدسين.
بحار الانوار ج 80 و 91 تهران: المكتبة الاسلاميّه.
ملاحظات: رسالۀ ازاحة العلّه في معرفة القبله از شيخ شاذان بن جبرئيل قمّى در اين جلد آمده است.
نسخههاى خطّى:
1-تملّك 1196 ق، قسمتى از كتاب الصلاه، ش 21683(الهيّات مشهد 2/549) .
2-عصر مؤلّف، با تصحيح، ش 4341(مرعشى 11/331) .
3-26 ع 2/1096 ق، نسخه نزد مؤلّف خوانده شده و مجلسى در 25 جاى كتاب جملۀ بلغ سماعا اعزّه اللّه را به خطّ خود نوشته و نيز اصلاحاتى به خطّ خود نموده، قسمت طهارت، ش 363(مدرسۀ آخوند/65) .
4-3 شعبان 1228 ق، ش 694(همو/66) .
152
5-سدۀ 11 ق، داراى اجازۀ مؤلّف به مولانا محمّد طاهر اصفهانى بتاريخ 27 ع 1/1096 ق، ش 4400(مجلس 12/102) .
6-سدۀ 12 ق، كتاب الصلاه، افتادگى دارد، ش 3498(همو 10/1456) .
7-قبل از 1274 ق، كتاب الصلاه، ش 561(دانشگاه تهران 5/1169) .
8-خريدارى 1336 ق، كتاب الصلاه، ش 562(همو 5/1169) .
9-نسخ مؤلّف، بخش آخر جلد 18، ش 5226(همو 15/4164) .
10-از فضل الصلاه، ش 3635(همو 16/374) .
11-سدۀ 11 و 12 ق، كتاب الصلاة باب فضل الجماعه تا باب نوادر الصلاة ش 6704(همو 16/374) .
12-1246 ق، ش 999/س-1936(ملّى تهران 8/67-68) .
13-1243/1236 ق، ناقص، مجموعۀ ش 358/د (همو 8/207) .
بنگريد به:
دو كتابخانۀ مشهد/484.
نسخههاى خطّى 2/139، ج 3/155، ج 12/790،884.
آستانۀ قم/82.
نوربخش 1/172،173.
ملّى تهران 7/244، ج 8/66.
دانشگاه تهران 5/1169.
جامع گوهرشاد 1/270.
چهار كتابخانۀ مشهد/226.
گلپايگانى 2/18.
دليل المخطوطات 1/95،219.
فيضيّۀ استادى 1/29.
مسجد اعظم/39.
نسخههاى خطّى 2/138، ج 11/791.
153
آصفيّه 1/454.
سپهسالار سابق 1/220، ج 3/240،241.
آستان قدس 5/34.
الفبائى آستان قدس/82.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/62 و 63.
نسخههاى چاپى:
1. تهران،1311 ق، سنگى، رحلى،969 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/30) .
تبصره: قسمتى از مطالب ميانۀ باب فضل يوم الجمعه و فضل ليلتها و باب اعمال يوم الجمعه و آدابه و وظائفه از جزء دوم اين كتاب (چاپ كمپانى) از صفحۀ 701 تا صفحۀ 711 نقص داشته. اين 11 صفحه از نسخۀ كاملى كه بدست آمده در نجف چاپ شده است (آستان قدس 5/239) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
كتاب الطهارة/1-89-80، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم،1398 ق، سربى، وزيرى،379 ص.
كتاب الطهارة/90-189-81، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم،1398 ق، سربى، وزيرى،400 ص.
كتاب الطهارة/190-236-82(تا 186) ، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم، 1398 ق.
كتاب الصلاة/1-46-82، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم،1398 ق، سربى، وزيرى،373 ص.
كتاب الصلاة/47-237-83، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم،1398 ق، سربى، وزيرى،392 ص.
كتاب الصلاة/238-331-84، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم،1398 ق،
154
سربى، وزيرى،382 ص.
كتاب الصلاة/332-417-85، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم،1398 ق، سربى، وزيرى،341 ص.
كتاب الصلاة/418-521-86، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -ذق 1390 ق، سربى، وزيرى،371 ص.
كتاب الصلاة/522-611-87، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -ذق 1405 ق، سربى، وزيرى،358 ص.
كتاب الصلاة/612-684-88، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -ذق 1405 ق، سربى، وزيرى،333 ص.
كتاب الصلاة/685-767-89، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -ذق 1405 ق، سربى، وزيرى،384 ص.
كتاب الصلاة/768-865-90، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -ذق 1405 ق، سربى، وزيرى،381 ص.
كتاب الصلاة/866-969-91، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -ذق 1405 ق، سربى، وزيرى،391 ص.
تلخيص عربى:
1. خلاصۀ ربع چهارم، مولى محمّد حسين بن يحيى نورى از شاگردان علاّمۀ مجلسى، فراغت از تأليف 1127 ق (الذريعه 22/206) .
گزيدۀ عربى:
1. شرح دعاء الصباح (بحار الانوار 87/339-353 و ج 94/242-263) .
-3 ذح 1125 ق، مجموعۀ ش 1130(مرعشى 3/303) .
-تحقيق محمّد تقى ذاكرى، بيروت: دار العلوم. -اوّل،1401 ق، سربى، رقعى، 63 ص.
بحار الانوار (19)
آغاز: الحمد للّه الّذي أكمل على عباده الإمتنان بتنزيل القرآن. . . أمّا بعد فهذا هو المجلّد التاسع عشر من كتاب بحار الأنوار. . . من مؤلّفات أحقر العباد محمّد باقر بن محمّد تقي. . . كتاب القرآن باب فضل القرآن و إعجازه و أنّه لا يتبدّل بتغيّر الأزمان. . .
انجام: و البوق الباطل البائقة الداهية باقتهم الداهية و انباقت عليهم بائقة شرّ و بوائق الرّجل غوائله، و الدّمار الهلاك.
بحار الانوار ج 92 و 95 تهران: المكتبة الاسلاميّه.
موضوع: فضيلت و آداب قرآن و انواع ذكر و دعا.
نسخههاى خطّى:
1-13 رجب 1285، ش 2181 دانشگاه اصفهان (نسخههاى خطّى 12/884) .
2-ش 563(دانشگاه تهران 5/1170) .
3-رجب 1301 ق، كتاب الدعاء، ش 564(همو 5/1170) .
4-كتاب الدعاء، از 131 باب تنها 38 باب دارد، ش 566(همو 5/1174) .
5-سدۀ 12 ق، باب 70 كتاب الدعاء (همو 16/463) .
6-1292-1294 ق، ش 16020(الفبائى آستان قدس/82) .
7-1 ع 1/1239 ق، نصف دوم، كتابخانۀ امام جمعه-زنجان (دليل المخطوطات 1/95) .
8-6 صفر 1238 ق، همانجا (همو 1/96) .
9-بىتا، مجموعۀ ش 3395(1) (مجلس 10/1259) .
156
نسخۀ چاپى:
1. تهران،1315 ق، چاپ امين الضرب، سنگى، رحلى،131+326 ص. (مؤلّفين كتب چاپى 2/30) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
كتاب القرآن/1-94-92، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1398 ق، سربى، وزيرى،392 ص.
كتاب القرآن/95-131-93(تا 145) ، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم، 1398 ق.
كتاب الدعاء/1-62-93، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1398 ق، سربى، وزيرى،398 ص.
كتاب الدعاء/63-184-94، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1398 ق، سربى، وزيرى،408 ص.
كتاب الدعاء/185-326-95، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1398 ق، سربى، وزيرى،479 ص.
گزيدۀ عربى:
1. از مولى محمّد تقى گلپايگانى (م 1293 ق) (الذريعه 20/109) .
بحار الانوار (20)
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين، و العاقبة للمتّقين، و الصّلاة و السّلام على محمّد و آله السّادة الأقدسين.
أمّا بعد فهذا هو المجلّد العشرون من مجلّدات كتاب بحار الأنوار تأليف. . . مولانا محمّد باقر ابن المولى المرحوم مولانا محمّد تقى المجلسى. . .
أبواب الزكاة و بعض ما يتعلّق بها، باب وجوب الزكاة و فضلها و عقاب تركها و عللها.
انجام: و يصلّي على النّبى و آله عليه و عليهم السّلام كلّ واحدة منها سبعين مرّة.
بحار الانوار ج 96 و 98 تهران: المكتبة الاسلاميّه.
موضوع: زكات و صدقه و خمس و صوم و اعتكاف و اعمال سال قمرى.
نسخههاى خطّى:
1-ش 565(دانشگاه تهران 5/1174) .
2-محتملا سدۀ 13 ق، ش 1179/س-1915(ملّى تهران 8/68) .
3-1292-1294 ق، ش 16022(الفبائى آستان قدس/82) .
4-بىتا، كتابخانۀ امام جمعه-زنجان (دليل المخطوطات 1/96) .
5-1223 ق، مقابله شده، ش 2757(ملك 1/86) .
6-1242 ق، ش 67(جامع گوهرشاد 1/62) .
نسخۀ چاپى:
1. تهران،1315 ق، سنگى، رحلى،352 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/30) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
20/1-99-96، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1398 ق، سربى، وزيرى،
158
391 ص.
20/100-223-97، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1398 ق، سربى، وزيرى، 388 ص.
20/224-353-98، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1398 ق، سربى، وزيرى، 424 ص.
بحار الانوار (21)
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين، و الصّلاة و السّلام على محمّد و آله الطّاهرين. أمّا بعد فهذا هو المجلّد الحادى و العشرون من كتاب بحار الأنوار تأليف. . .
محمّد باقر بن المولى محمّد تقى المجلسي. . .
أبواب الحجّ و العمرة، باب أنّه لم سمّى الحجّ حجّا.
انجام: إنّما المهاجرون الّذين يهجرون السّيئات و لم يأتوابها.
بحار الانوار ج 99 و 100 ص 99 تهران: المكتبة الاسلاميّه.
موضوع: حجّ و عمره، جهاد، احكام ارضين، امر به معروف و نهى از منكر.
نسخههاى خطّى:
1-ع 1/1298 با حاشيۀ منه در آغاز كتاب ش 567(دانشگاه تهران 5/1175) .
2-ف 2156 جامع گوهرشاد ش 569، حجّ و جهاد (ميكروفيلمهاى دانشگاه تهران 1/289) .
3-1292-1294 ق، ش 16023(الفبائى آستان قدس/82) .
4-سدۀ 12 ق، حجّ و عمره و جهاد، ش 569 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/226) .
5-1223 ق، ش 2757(ملك 1/86) .
6-سدۀ 12 و 13 ق، ش 1046(هزار و پانصد نسخۀ خطّى/63) .
نسخههاى چاپى:
1. تهران، چاپ كمپانى،1305 ق، سنگى، رحلى،117 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/30) .
160
2. تهران،1308 ق، سنگى، رحلى،117 ص (همو 2/30) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
21/1-91-99، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1398 ق، سربى، وزيرى، 393 ص.
21/92-117-100(تا 99) تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم 1398 ق.
بحار الانوار (22)
آغاز: الحمد للّه الّذي هدانا لزيارة أحبائه و أصفيائه، فجعلها ذريعة للوصول إلى أعلى منازل الفوز و الفلاح. . . أمّا بعد فهذا هو المجلّد الثانى و العشرون من كتاب بحار الأنوار. . . ممّا ألّفه محمّد باقر بن محمّد تقى. . . باب مقدّمات السفر و آدابه.
انجام: و الحمد للّه الّذي وفقنى لإتمام هذا المجلّد من كتاب بحار الأنوار في المشهد المقدّس المنوّر. . . بعد انصرافي عن حجّ بيت اللّه الحرام. . . و كان ذلك في ليلة مبعث النبيّ صلّى اللّه عليه و آله، السابع و العشرين من شهر رجب من شهور إحدى و ثمانين بعد الألف من الهجرة المقدّسة النبويّة. . . و هل الدّعاء إلاّ لمثلي، لكثرة زلاّتي و هفواتي، غفر اللّه لي و لوالدىّ و سائر المؤمنين بحقّ أئمّتي و سادتي.
بحار الانوار ج 100 ص 101 و ج 102 تهران:
المكتبة الاسلاميّه.
موضوع: مزار و فضائل زيارت پيامبر و امامان و اولاد آنان عليهم السّلام.
تاريخ ساخت:27 رجب 1081 ق.
نسخههاى خطّى:
1-28 ع 2/1271 ق، ش 288 كتابخانۀ حسين مفتاح (نسخههاى خطّى 7/106) .
2-بىتا، ش 686 كتابخانۀ حسينيۀ شوشتريها-نجف (همو 12/790) .
3-بىتا، ش 719 كتابخانۀ حسينيۀ شوشتريها-نجف (همو 12/791) .
4-بىتا، ش 900 كتابخانۀ حسينيۀ شوشتريها-نجف (همو 12/791) .
5-با مقابلۀ محدّث نورى، ش 571(دانشگاه تهران 5/1175) .
162
6-22 صفر 1125 فضل زيارت امام موسى و محمّد بن على عليهم السّلام با حواشى ش 1872(همو 8/477) .
7-بىتا، ش 16233(وزيرى 4/1430) .
8-محتملا سدۀ 13 ق، ش 1050/س-1939(ملّى تهران 8/69) .
9-سدۀ 12 ق، ش 917/س-1938(همو 8/69) .
10-ش 87(مرعشى 1/107) .
11-پارهاى از كتاب المزار، بىتا، مجموعۀ ش 4554(4) (مدرسۀ آخوند/348) .
12-جلد مزار، سدۀ 13 ق، ش 5732(سپهسالار سابق 3/240) .
بنگريد به:
مسجد اعظم/39.
دليل المخطوطات 1/219.
جامع گوهرشاد/66.
ملّى تهران 8/171.
چهار كتابخانۀ مشهد/6.
آستان قدس 5/34.
الفبائى آستان قدس/82.
نسخههاى چاپى:
1. تهران، چاپ كمپانى،1303 ق، سنگى، رحلى،303 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/31) .
2. ايران،1310 ق، خطّ عبد اللّه سربى به اهتمام آقا على، سنگى، وزيرى 297+329 ص (همو 2/31) .
3. تبريز،1301 ق، سنگى، وزيرى،329 ص، اين چاپ كاملا مغلوط است (همو 2/31) .
163
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
22/1-107-100، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1398 ق، سربى، وزيرى، 459 ص.
22/108-215-101، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم،1398 ق، سربى، وزيرى،380 ص.
22/216-303-102، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوّم، سربى، وزيرى، 324 ص.
تلخيص عربى:
1. مختصر مزار، برخى از فضلاى استرآباد (الذريعه 20/208) .
مستدرك عربى:
1. مستدرك مزار بحار (الذريعه 21/5) .
بحار الانوار (23)
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين، و الصّلاة على سيّد المرسلين محمّد و عترته الطّاهرين، أمّا بعد فهذا هو المجلّد الثالث و العشرون من كتاب بحار الأنوار. . . من مؤلّفات. . . محمّد باقر بن محمّد تقي. . . أبواب المكاسب، باب الحثّ على طلب الحلال و معنى الحلال.
انجام: فإنّ الكثير ثمانون فما زاد لقول اللّه تعالى «لَقَدْ نَصَرَكُمُ اَللّٰهُ فِي مَوٰاطِنَ كَثِيرَةٍ» و كانت ثمانين موطنا.
بحار الانوار ج 103 و 104 ص 246 تهران: المكتبة الاسلاميّه.
موضوع: عقود و ايقاعات و يمين و نذر و عهد.
نسخههاى خطّى:
1-11 صفر 1245 مقابله شده، ش 2183 دانشگاه اصفهان (نسخههاى خطّى 12/884) .
2-17 صفر 1292 ق، ش 568(دانشگاه تهران 5/1176) .
3-1248 ق، ش 1175/س-1917(ملّى تهران 8/69) .
4-1292-1294 ق، ش 16025(الفبائى آستان قدس/82) .
5-سدۀ 13 ق، ش 799 مهر سيّد بحر العلوم و پسرش سيّد محمّد رضا و نوادهاش سيّد محمّد تقى. (هزار و پانصد نسخۀ خطّى/63) .
نسخههاى چاپى:
1. تهران،1308 ق، سنگى، رحلى (مؤلّفين كتب چاپى 2/31) .
2. تهران،1311 ق، چاپ امين الضرب، سنگى، رحلى، به اهتمام سيّد
165
محمّد خليل بن حسين اصفهانى تهرانى،152+53 ص (همو 2/31) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
23/1-92-103، تهران: المكتبة الاسلاميّه، سربى، وزيرى،392 ص.
23/93-152-104(تا 246) ، تهران: المكتبة الاسلاميّه.
آغاز: الحمد للّه و سلام على عباده الّذين اصطفى محمّد و آله خيرة الورى أمّا بعد فهذا هو المجلّد الرابع و العشرون من كتاب بحار الأنوار في الأحكام الشرعيّة ممّا ألّفه الخاطئ الخاسر ابن محمّد تقى، محمّد باقر. . . باب اللقطة و الضالّة.
انجام: شى: عن الرّضا عليه السّلام مثله.
بحار الانوار ج 104/248،430.
موضوع: ابواب معاملات و قضا و شهادات و ميراث و جنايات و ديات.
نسخههاى خطّى:
1-1292-1294 ق، ش 16026(الفبائى آستان قدس/82) .
2-نسخۀ اصل به خطّ مؤلّف نزد شيخ فضل اللّه زنجانى موجود بوده (الذريعه 3/25) .
3-1235 ق، ش 1065(هزار و پانصد نسخۀ خطّى/63) .
نسخۀ چاپى:
1. تهران:1315 ق، چاپ امين الضرب، خطّ محمّد حسن بن على گلپايگانى، سنگى، رحلى،53 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/31) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
24/1-53-104 از 248، تهران: المكتبة الاسلاميّه. -دوم،1399 ق، سربى، وزيرى،430 ص.
بحار الانوار (25)
آغاز: الحمد للّه رافع درجات العالمين و المفضّل لمداد العلماء على دماء الشهداء المؤمنين. . . أمّا بعد فهذا هو المجلّد الخامس و العشرون من جملة مجلّدات كتاب بحار الأنوار تأليف. . . محمّد باقر بن المولى محمّد تقي المجلسي. . . و هذا المجلّد آخر مجلّدات البحار.
انجام: و أن تعفوا و تصفحوا و تغفروا لي ما صدر عنّى فيه من الجفاء و البعد عن الحقّ و الآداب لكي يفعل بكم هكذا ربّ الأرباب، ألا تحبّون أن يغفر اللّه لكم.
بحار الانوار ج 105 ص 192 و 110 تهران: المكتبة الاسلاميّه.
موضوع: اجازات.
ملاحظات: تمام فهرست شيخ منتجب الدين قمّى و منتخبى از سلافة العصر در باب علماى شيعه در اين جلد آمده است.
نسخههاى خطّى:
1-پايان شوّال 1186 ق، ش 850 كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (نسخههاى خطّى 2/139) .
2-سدۀ 12 ق، ش 4513(مجلس 12/183) .
3-1186 ق، ش 569(دانشگاه تهران 5/1176) .
4-بخش اوّل اجازات تا اجازۀ شيخ حسين بن عبد الصمد به خطّ مجلسى ش 1774(همو 8/315) .
5-بخش دوّم از اجازۀ شيخ حسن به نجم الدّين تا نامۀ شاگرد مجلسى به او و اندكى افتادگى دارد به خطّ مجلسى، ش 1775(همو 8/315) .
168
6-1292-1294 ق، ش 16027(الفبائى آستان قدس/82) .
7-1248 ق، مجموعۀ ش 78(1) (جامع گوهرشاد 1/69) .
8-سدۀ 13 ق، جزء دوم، ش 3541(ملك 1/86) .
9-عكس نسخۀ دانشگاه تهران (نسخههاى عكس مرعشى 1/45،46،63، 64) .
نسخۀ چاپى:
1. تهران،1315 ق، چاپ امين الضرب، رحلى، خطّ احمد تفرشى 175 ص (مؤلّفين كتب چاپى 2/31) .
تطبيق چاپ كمپانى با چاپ جديد:
25/1-14-105، تهران: المكتبة الاسلاميّه، ماه رمضان 1391 ق، سربى، وزيرى. ص 192-298.
25/14-47-107، تهران: المكتبة الاسلاميّه، ذق 1391 ق، سربى، وزيرى، 232 ص.
25/47-95-108، تهران: المكتبة الاسلاميّه، ذق 1391 ق، سربى، وزيرى، 195 ص.
25/95-134-109، تهران: المكتبة الاسلاميّه، محرّم 1392 ق، سربى، وزيرى، 182 ص.
25/134-175-110، تهران: المكتبة الاسلاميّه،1392 ق، سربى، وزيرى، 196 ص.
بداء (عقايد-فارسى)
الذريعه 3/54، كشف الحجب/243، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/370.
آغاز: الحمد للّه و سلام على عباده الذين اصطفى محمّد و آله خيرة الورى و بعد چون در مسألۀ بداء نزاع عظيمى ميان علماى خاصّه و عامّه به هم رسيده.
انجام: و تفصيل كلام در اين مسأله مستدعى نقل مذاهب و ايراد اخبار بسيار است كه اين رساله گنجايش ايراد آنها ندارد و در كتاب بحار الانوار و شرح صحيفۀ كامله فى الجمله بسطى داده شده. . . و صلّى اللّه على سيّد المرسلين. . . محمّد و اهل بيته الطاهرين المعصومين المقدّسين.
مجموعۀ رسائل اعتقادى علاّمه محمّد باقر مجلسى، تحقيق سيّد مهدى رجائى.
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(مرعشى 1/208) .
2-بىتا، مجموعۀ ش 3923(1) (همو 10/303) .
3-1260 ق، مجموعۀ ش 4155(7) (دانشگاه تهران 13/3125) .
4-محرّم 1126 ق، مجموعۀ ش 4453(6) (همو 13/3409) .
5-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 6851(4) (همو 16/382) .
6-شعبان 1132 ق، مجموعۀ ش 19317(3) (الهيّات مشهد 2/381) .
7-1260 ق، مجموعۀ ش 20181(5) (همو 2/488) .
8-6 ذح 1114 ق، مجموعۀ ش 21705(3) (همو 2/572) .
9-1126 ق، مجموعۀ ش 20410(7) (وزيرى 5/1647) .
10-ج 2/1127 ق، كشكول ش 811 د (10) (الهيّات تهران 1/107) .
11-1208 ق، ش 3/3181(ملّى تبريز 2/731) .
170
12-بىتا، مجموعۀ ش 2895/ف (2) (ملّى تهران 6/592) .
بنگريد به:
الهيّات مشهد 2/515.
نسخههاى خطّى 2/97 و ج 5/225، و ج 7/232،276،522، و ج 12/941.
گلپايگانى 2/236.
مجلّۀ نور علم ش 4 سال 65/115.
فهرست مشترك پاكستان 2/943.
نسخههاى خطّى فارسى 2/744.
سپهسالار سابق 3/243.
آستان قدس 4/112، ج 11/143.
الفبائى آستان قدس/84.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/385.
نسخههاى چاپى:
1. بنارس،1265 ق، سنگى، وزيرى،16 ص به همراه جبر و تفويض (كتابهاى چاپى فارسى 2/1688) .
2. مجموعۀ رسائل اعتقادى، تحقيق سيّد مهدى رجائى، مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى. -اوّل،1368 ش، سربى، وزيرى، صفحات 23-34.
3. نظم اللآلى، تحقيق سيّد مهدى رجائى، قم: دار الكتاب الاسلامى. -اوّل، 1411 ق، سربى، وزيرى صفحات 30-41.
171
تاريخ كشته شدن عمر بن الخطاب (تاريخ-فارسى)
آغاز: الحمد للّه الّذي انار قلوب المؤمنين ببوار الكافرين و المنافقين. . . أمّا بعد چنين گويد. . . محمّد باقر بن محمّد تقى. . . كه چون در تاريخ كشته شدن.
انجام: و بعضى مىگويند كه عمر بن سعد عليه اللعنه در اين روز به جهنّم واصل شده است اگر چنين باشد اين شرافت نيز براى او كافيست. تمّت الرّسالة و الحمد للّه وحده و صلّى اللّه على محمّد و آله الطّاهرين و لعنة اللّه على اعدائهم اجمعين الى يوم الدّين.
نسخۀ خطى الهيّات تهران
ملاحظات: مطالب اين رساله همان مطالب موجود در كتاب زاد المعاد اعمال روز نهم ربيع الاوّل است كه مرحوم علاّمۀ مجلسى آغاز و انجام بدان افزوده و رسالهاى مستقل قرار داده است.
نسخههاى خطّى:
1-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 78(6) (الهيّات تهران 1/712) .
2-1103 ق، مجموعۀ ش 1223(3) (گلپايگانى 2/236) .
3-1241 ق، ضميمۀ ش 10899(الفبائى آستان قدس/442) .
172
تحديد درهم (فقه-عربى)
الذريعه 11/137.
نسخههاى خطّى:
1-محرّم 1126 ق، گويا از علاّمۀ مجلسى و حاشيه ماننديست به فارسى به رسالۀ تحديد صاع مجموعۀ ش 4453(4) (دانشگاه تهران 13/3408) .
2-ضمن مجموعهاى نزد حاج شيخ محمّد سلطان المتكلمين تهرانى (الذريعه 11/137) .
3-حدود 1240 ق، مجموعۀ ش 295 د (الهيّات تهران 1/292) .
173
تحديد صاع (فقه-فارسى)
مرآة الكتب 4/21، الذريعه 11/137.
آغاز: الحمد للّه و سلام على عباده الذين اصطفى، أمّا بعد بايد دانست كه احاديث در تحديد صاع مختلف وارد شده است.
انجام: و بعضى دوازده يك نيز گفتهاند و تفاصيل هريك در رسالۀ الاوزان مذكور است. و اللّه تعالى يعلم حقائق الامور و حججه الكرام عليهم الصّلاة و السّلام.
نظم اللآلى، تحقيق سيّد مهدى رجائى، قم: دار الكتاب الإسلامى. -اوّل،1411 ق، ص 205 و 207.
تاريخ ساخت: نظر به اينكه نام رسالۀ الاوزان در اين رساله آمده تاريخ ساخت پس از ع 1/1063 ق بوده است.
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(5) (مرعشى 1/207) .
2-نستعليق ميرزا عبد اللّه افندى با تصحيح و حاشيهنويسى مجموعۀ ش 6862(20) (مرعشى 18/56) .
3-سدۀ 11 و 12 ق، مجموعۀ ش 2048(ملك 5/414) .
4-بىتا، مجموعۀ ش 720(همو 5/158) .
5-محرّم 1126 ق، مجموعۀ ش 4453(2) (دانشگاه تهران 13/3408) .
6-10 ع 1/1165 ق، مجموعۀ ش 4614(4) (همو 14/3548) .
7-بىتا، مجموعۀ ش 7176(2) (همو 16/474) .
8-محرّم 1126 ق، مجموعۀ ش 4453(3) (همو 13/3408) .
9-آغاز سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 245 د (الهيّات تهران 1/265) .
174
10-بىتا، مجموعۀ ش 90(8) خانقاه احمديه-شيراز (نسخههاى خطّى 5/221) .
11-بىتا، مجموعۀ ش 57(2) كتابخانۀ شيخ على علومى-يزد (همو 4/445) .
12-بىتا، مجموعۀ ش 7525(2) (سپهسالار سابق 5/271) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى فارسى 1/183.
فيضيّۀ استادى 3/71.
مجلس 4/75.
سنا 2/74.
نسخههاى خطّى 7/258.
مسجد اعظم/519.
نسخۀ چاپى:
1. نظم اللآلى، تحقيق سيّد مهدى رجائى، قم: دار الكتاب الإسلامى. -اوّل، 1411 ق، سربى، وزيرى، صفحات 205-207.
175
تحديد كرّ (فقه-فارسى)
مرآة الكتب 3/128، الذريعه 17/287.
آغاز: بسمله، تحقيق در كميّت كرّ خلاف عظيمى است ميان علما، اعتقاد اكثر آنست كه هزار و دويست رطل است به رطل عراقى.
انجام: امّا ظاهرا اشتباهى شده كه چهار هزار و پانصد قدم نقل شده.
كلمات المحقّقين/523، قم: مكتبة المفيد 1402 ق.
ملاحظات: در اين رساله از تحديد مسافت فرسخ و مقدار صاع و وزن كافور حنوط نيز سخن رفته است.
نسخۀ خطّى:
1-محرّم 1126 ق، گويا از مجلسى دوّم، مجموعۀ ش 4453(3) (دانشگاه تهران 13/3408) .
نسخههاى چاپى:
1. تهران،1318 ق، سنگى، وزيرى،372 ص، ضميمۀ درر الفوائد في شرح الفرائد (كتابهاى چاپى فارسى 1/790) .
2. ضمن كلمات المحقّقين/523، سنگى، وزيرى، قم: مكتبة المفيد،1402 ق.
بنگريد به:
الذريعه 17/287.
176
تحفة الزائر (دعا-فارسى)
امل الآمل 2/248، رياض العلماء 5/39، اجازات الحديث/108،126 و. . . ، الذريعه 3/438، كشف الحجب/105، مرآة الكتب 2/135، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/370.
آغاز: بسمله، كبوتر ستايشى كه از بروج مشيّدۀ افواه حامدان آهنگ در و بام صوامع مسامع قدسيان را شايد. . . أمّا بعد حمامۀ خامۀ. . . محمّد باقر بن محمّد تقى. . . تصوير مينمايد.
انجام: البته رحمت الهى به او فرو گيرد و گناهانش آمرزيده شود به اينجا ختم مىنمائيم كتاب را. . . و كان ذلك في شهر صفر من شهور سنة خمس و ثمانين بعد الألف من الهجرة و الحمد للّه أوّلا و آخرا و صلّى اللّه على محمّد و آله الطاهرين و لعنة اللّه على أعدائهم أجمعين أبد الآبدين.
تحفة الزائر چ سنگى،1261 ق.
موضوع: آداب زيارت امامان و امامزادگان.
تاريخ ساخت: صفر 1085 ق.
نسخههاى خطّى:
1-صفر 1085 ق، ش 14450(وزيرى 1/398) .
2-رجب 1119 ق، ش 12287(همو 3/882) .
3-1122 ق، ش 11063(همو 3/1049) .
4-2 ماه رمضان 1120 ق، ش 64900(مجلس 13/253) .
5-1088 ق، ش 149(ملك 2/109) .
177
6-1104 ق، ش 875(گلپايگانى 2/26) .
7-مقابله شده در 5 شوّال 1109 ق، ش 256 مجموعۀ امام جمعۀ كرمان (ادبيات تهران/12) .
8-شعبان 1124 ق، تصحيح و مقابله شده، ش 195(جامع گوهرشاد 1/289) .
9-شعبان 1109 ق، ش 2067(دانشگاه تهران 8/695) .
10-سدۀ 12 ق، با ترجمۀ فارسى دعاها، ش 5113(همو 15/4116) .
11-2 ذح 1203 ق، ش 7049(همو 16/438) .
12-1238 ق، ش 60(الهيّات مشهد 1/34) .
بنگريد به:
آستان قم/86.
فيضيّه 1/141،143،144.
وزيرى 1/10،237،314،398، ج 2/567،589، ج 3/882،1024، 1036،1049،1095، ج 4/1160،1169،1262،1279،1335،1336، ج 5/1509،1574،1606،1626.
الهيّات مشهد 1/34،35،65،66.
آستان شاهچراغ 1/205،206.
مجلس 2/6، ج 12/64.
ملّى فارس 1/170.
ملّى تهران 4/316، ج 10/632.
الهيّات تهران 2/5.
دانشگاه تهران 11/2141،2479، ج 14/3839،3849، ج 16/265.
ادبيّات تهران (مجموعۀ امام جمعۀ كرمان) /12،85.
ملك 2/108،109.
عمومى اصفهان 1/50.
178
فرهنگ و هنر مشهد/42.
جامع گوهرشاد 1/147،166.
چهار كتابخانۀ مشهد/3،80،81.
دو كتابخانۀ مشهد/550.
ملّى تبريز 1/216.
تراثنا سال اوّل ش 2/68.
گلپايگانى 1/137، ج 2/26، ج 3/113،175.
فهرس المخطوطات الفارسيّه 1/58.
دليل المخطوطات 1/221.
فيضيّۀ استادى 2/21.
مسجد اعظم/67.
نسخههاى خطّى 5/14،15،705، ج 7/725، ج 8/268، ج 11/15، ج 12/775،817.
آستان قدس 6/217،218.
سپهسالار سابق 1/16، ج 3/360.
الفبائى آستان قدس/113،628.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/69.
نسخههاى چاپى:
1. به دستور حاج ميرزا حسين نورى، به اهتمام شيخ فضل اللّه نورى، تهران:
1314 ق.
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/800.
179
گزينههاى خطّى:
1. سدۀ 13 و 14 ق، ش 4801(دانشگاه تهران 14/3839) .
2. در كتابخانۀ حاج سيّد محمّد جزائرى-اهواز (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/150) .
ترجمۀ عربى:
ترجمۀ سيّد عبد اللّه شبّر، رجب 1217 ق، ش 8408(سپهسالار سابق 3/362) .
ترجمۀ لغات در هامش كتاب از ميرزا احمد بن محسن فيض كاشانى (الكرام البرره 1/105) .
180
تحفة المصلّين (فقه-فارسى)
آغاز: حمد مبرا از شك و ريب و ثناى معرا از نقص و عيب مر عالم الغيبى را سزد كه به انوار مصابيح دلايل ساطعه.
انجام: از روى حضور قلب مكرر اين آيه را بخواند ربّ اشرح لي صدرى و يسر لي امرى. . . .
مرعشى 17/223
موضوع: احكام سهو و شك در ركعات و افعال نماز و آداب نماز احتياط و دو سجدۀ سهو.
تاريخ ساخت: ماه رمضان 1108 ق (مرعشى 17/223) .
ملاحظات: مؤلّف اين كتاب سيّد محمّد بن احمد حسينى لاهيجانى و مطالب آن، مطابق با فتواى علاّمه محمّد باقر مجلسى است.
نسخۀ خطّى:
1-عصر مؤلّف، ش 6659(مرعشى 17/223) .
181
تحقيق در حديث عدم احتساب
عمر زائران امام حسين عليه السّلام (حديث-فارسى)
آغاز: الحمد للّه العلى الاعلى، و سلام على عباده الذين اصطفى محمّد و اهل بيته خيرة الورى و بعد: بدانكه در كتب معتبرۀ حديث به سندهاى معتبر بسيار از حضرت امام محمّد باقر و امام جعفر صادق صلوات اللّه و سلامه عليهما روايت كردهاند.
انجام: و معتمد معنى را مىدانستهاند كه شاهدى و قرينهاى بر آن معنا در احاديث يافته باشند. و اللّه تعالى اعلم بحقيقة الحال و حقيقة المعان و بما يزيل عن احاديث نبيّه و اهل بيت نبيّه سلام اللّه عليهم الشبهة و الاشكال.
بيست و پنج رسالۀ فارسى، تحقيق سيّد مهدى رجائى، قم:1412 ق.
موضوع: پاسخ اشكالى كه بر حديث عدم احتساب عمر زائران امام حسين عليه السّلام متوجّه است.
نسخۀ چاپى:
1. به كوشش سيّد مهدى رجائى، رسالۀ سوم از بيست و پنج رسالۀ فارسى. قم:
كتابخانۀ آية اللّه العظمى نجفى مرعشى نجفى،1412 ق.
182
تذكرة الائمّه (تاريخ-فارسى)
كشف الحجب/108، الذريعه 3/26، لؤلؤة البحرين/59.
آغاز: الحمد للّه الّذي جعل النبيين لسان صدق في الآخرين. . . بعد چنين گويد بندۀ خاكسار گنهكار محمّد باقر بن محمّد تقى.
انجام: و تا حال الحمد للّه جمعى از ايشان شيعه شدند و اللّه يهدى من يشاء إلى صراط مستقيم الحمد للّه الّذى. . . و صلّى اللّه على محمّد و آله الطّيبين الطّاهرين.
تذكرة الائمّه، تهران: نشر مولانا
تاريخ ساخت:1085 ق (كتابخانههاى رشت و همدان/1100) .
ملاحظات: بسيارى از دانشوران فهرستنگار و بعضى از معاصران علاّمۀ مجلسى اين كتاب را از آن محمّد باقر بن محمّد تقى لاهيجى مىدانند ولى بعضى از محقّقان معاصر همچون سيّد احمد حسينى و سيّد مهدى رجائى برآنند كه كتاب فوق از تأليفات علاّمۀ مجلسى است زيرا حضرت ايشان در اوايل كتاب چنين آورده: «و چگونگى تولّد و باقى احوالات آنحضرت را در بحار الانوار و ساير كتب بسط تمام دادهام هركه خواهد رجوع به آن كتب نمايد و اللّه يعلم» .
بنگريد به: تلامذة العلاّمة المجلسى/157. تذكرة الائمّه (خطّى) ، الذريعه 3/26.
نسخههاى خطّى:
1-6 ع 1/1265 ق، مجموعۀ ش 865(6) (مرعشى 3/56) .
2-1258 ق، ش 1619(همو 5/24) .
3-1258-1265 ق، مجموعۀ ش 4155(5) (همو 11/171) .
4-1273 ق، ش 34 ت (كتابخانههاى رشت و همدان/1100) .
183
5-18 ذق/1234 ق، ش 1774(مدرسۀ آخوند همدان/12) .
6-ع 1/1327-1331 ق، مجموعۀ ش 14720(14) (وزيرى 1/147) .
7-1187 ق، ش 17675(همو 4/1266) .
8-1131-1132 ق، مجموعۀ ش 21453(1) (همو 5/1672) .
9-1248 ق، ش 631 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/85) .
10-1245 ق، ش 1443 جامع گوهرشاد (همو/85) .
11-ذح 1085، ش 1361 جامع گوهرشاد (همو/85) .
12-1259 ق، ش 207 كتابخانۀ چهلستون تهران (آشنايى با چند نسخۀ خطّى/348) .
13-1252 ق، كتابخانۀ شخصى سيّد مهدى رجائى-قم (رؤيت) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى 2/103، ج 3/389، ج 7/115.
المخطوطات الفارسيّه 1/73.
كتابخانههاى رشت و همدان/1688.
ملّى فارس 1/259.
مرآة العلوم هند 1/9.
آستان قدس 7(1) /50.
سپهسالار سابق 3/385،386.
الفبائى آستان قدس/120،628.
نسخههاى خطّى فارسى 6/4429-4431.
نسخههاى چاپى:
1. تهران، نشر مولانا، سربى، وزيرى،149 ص. اين چاپ ناقص است.
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/823.
184
ترجمۀ اعمال رضا (ع) در راه خراسان (فقه-فارسى)
اجازات الحديث/126،247، الذريعه 4/96، ج 19/28، مرآة الكتب 2/143، كشف الحجب/114، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/370.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين و الصّلاة على اشرف المرسلين محمّد و عترته المعصومين و بعد بدرستيكه رئيس المحدّثين محمّد بن بابويه قمّى. . . .
انجام: حسب الالتماس برادر ايمانى و مؤيّد بتائيدات ربّانى حاجى محمّد على وفّقه اللّه تعالى و كتب المذنب الخاسر ابن محمّد تقى محمّد باقر في شهر ربيع الاوّل من شهور سنة ثمان و سبعين و ألف من الهجرة و الحمد للّه اوّلا و آخرا و صلّى اللّه على محمّد و آله الطّاهرين المقدّسين.
نسخۀ خطّى محفوظ در كتابخانۀ دانشكدۀ الهيّات تهران.
تاريخ ساخت: ع 1/1078 ق.
ملاحظات: حديث مورد ترجمه در اين رساله از عيون اخبار الرضا عليه السّلام ج 2 ص 180 حديث 5 نقل شده و اسم رساله نيز در اجازۀ روايتى مؤلّف به مولى محمّد اردبيلى نگارندۀ جامع الرواة آمده است.
بنگريد به: اجازات الحديث/126.
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 78(2) (الهيّات تهران 1/712) .
2-ذق 1134 ق، مجموعۀ ش 1905(3) (ملك 5/396) .
3-به خطّ علاّمۀ مجلسى، جنگ 4333(10) (دانشگاه تهران 13/3292) .
185
بنگريد به:
نسخههاى خطّى فارسى 6/4527.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/385.
186
ترجمۀ توحيد مفضّل (عقائد-فارسى)
رياض العلماء 5/40، اجازات الحديث/126،247، الذريعه 4/91، كشف الحجب/120، مرآة الكتب 2/161، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/370.
آغاز: الحمد للّه الّذي هدانا إلى توحيده بصفوته. . .
أمّا بعد. . . محمّد باقر بن محمّد تقى. . . مىنگارد.
انجام: مفضّل گفت پس برگشتم از نزد مولاى خود با نعمتى و كرامتى كه هيچكس با چنين حالى برنگشته بود و باينجا منتهى شد رسالۀ توحيد.
ترجمۀ توحيد مفضّل، تبريز: كتابفروشى صابرى 1357 ش.
تاريخ ساخت: رجب 1094 ق (نسخههاى خطّى 3/34) .1104 ق (مرعشى 1/210) .
ملاحظات: بنا به نظر محدّث ارموى، نثر كتاب تحفۀ عبّاسى ساختۀ مولى محمّد طاهر قمّى، در ترجمۀ توحيد مفضّل تأثير داشته و علاّمۀ مجلسى از تعبيرات آن كتاب بهره جسته است.
بنگريد به: مقدّمۀ شش رسالۀ فارسى مولى محمّد طاهر قمّى تحقيق محدّث ارموى، تهران:
1339 ش.
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(مرعشى 1/210) .
2-26 شوّال 1216 ق، ش 6051(همو 16/53) .
187
3-1263 ق، مجموعۀ ش 7116(1) (همو 18/269) .
4-1134 ق، مجموعۀ ش 1905(ملك 5/396) .
5-1126 ق، مجموعۀ ش 20410(11) (وزيرى 5/1647) .
6-1131-1132 مجموعۀ ش 21453(3) (همو 5/1672) .
7-شعبان 1125 ق، ش 7114(دانشگاه تهران 16/458) .
8-ج 2/1112 ق، مجموعۀ ش 4291(همو 13/3259) .
9-1097 ق، مجموعۀ ش 22(1) سازمان لغتنامۀ دهخدا (نسخههاى خطّى 3/34) .
10-6 ذح 1142 ق، آغاز نونويس ش 49 كتابخانۀ دكتر حسين مفتاح-تهران (همو 7/118) .
11-14 محرّم 1259 ق، مجموعۀ ش 260(3) كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (همو 2/99) .
12-بىتا، ش 6815(آستان قدس 5/42) .
بنگريد به:
آستان قم/89.
وزيرى 4/1375، ج 5/1674-1675.
فهرست مشترك پاكستان 2/948.
عمومى اصفهان 1/57.
چهار كتابخانۀ مشهد/87.
گلپايگانى 2/30،262.
دليل المخطوطات 1/21.
فيضيّه 2/34.
مسجد اعظم/75،474،609،644.
نسخههاى خطّى 2/68، ج 3/8، ج 5/367، ج 11/672،682.
سپهسالار سابق 3/404.
188
الفبائى آستان قدس/150.
نسخههاى خطّى فارسى 2/916.
نسخههاى چاپى:
1. با مقدّمۀ محمّد تقى شيخ شوشترى، فقيه. -مكرر، مهر 1366 ش، رقعى 256 ص (كتابنامۀ وزارت ارشاد، مهر 66/61) .
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/858،965.
كتابشناسى ملّى ايران سال 1361 ش، /77.
189
ترجمۀ حديث ستة أشياء (حديث-فارسى)
مرآة الكتب 2/143، ج 3/61، كشف الحجب/114، الذريعه 4/96، ج 13/199، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/370.
آغاز: الحمد للّه و سلام على عباده الّذين اصطفى محمّد و آله خيرة الورى شيخ جليل محمّد بن يعقوب كلينى از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده است. . . .
انجام: و از ائمّه هدى عليهم السّلام نهى از تفكر در فروع مسألۀ قضا و قدر كه اين از جملۀ آنها است وارد شده، لهذا به همين قدر اكتفا نمود.
مجموعۀ رسائل اعتقادى علاّمه محمّد باقر مجلسى تحقيق سيّد مهدى رجائى، مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى،1368 ش.
موضوع: ترجمه و شرح حديث معروف به جهل و معرفت.
نسخههاى خطّى:
1-احتمالا 1125 ق، مجموعۀ ش 187(11) (مرعشى 1/209) .
2-محرّم 1126 ق، مجموعۀ ش 4453(8) (دانشگاه تهران 13/3409) .
3-سدۀ 12 ق، ش 7755 گنجبخش-اسلامآباد (مشترك پاكستان 2/1124) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى فارسى 2/1227.
ترجمۀ خطبة التوحيد رضا (ع) (عقايد-فارسى)
رياض العلماء 5/40، اجازات الحديث/126،247، الذريعه 4/99، ج 13/220، ج 7/202، مرآة الكتب 2/142، كشف الحجب/113، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/370.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين و الصّلاة على سيّد الموحّدين محمّد و عترته المقدّسين. أمّا بعد تراب اقدام سالكان مسالك يقين محمّد باقر بن محمّد تقى حشرهما اللّه مع الائمّة الطاهرين بموقف عرض طالبان معارف ربّانى و متعطشان زلال حقايق ايمانى مىرساند.
انجام: و بيان بعضى از دقايق و اسرار اين خطبه و ساير خطبهها كه مضامين آنها مشاركتى با اين خطبه دارد در كتاب بحار الانوار ذكر شده است. و الحمد للّه اوّلا و آخرا و صلّى اللّه على محمّد و آله الطّاهرين المقدّسين.
شرح خطبۀ توحيديّه، به كوشش عبد الحسين طالعى، ميقات-تهران،1370 ش.
ملاحظات: رسالۀ مذكور ترجمۀ توضيحاتى است كه خود مؤلّف در الأربعين، حديث سيزدهم آورده.
نسخههاى خطّى:
1-شعبان 1262 ق، مجموعۀ ش 23706() (الهيّات مشهد 2/56) .
2-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(33) (مرعشى 1/217) .
3-13 ذح 1257 ق، مجموعۀ ش 9577(24) (دانشگاه تهران 17/412) .
4-(ملّى تهران 10/250) .
5-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 2375(1) كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى
191
(نسخههاى خطّى 5/161) .
6-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 2375(10) كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى (همو 5/161) .
7-1258 ق، مجموعۀ ش 260(4) كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (همو 2/99) .
8-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 219(2) كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (همو 2/97) .
9-حدود 1124 ق، مجموعۀ ش 78(4) (الهيّات تهران 1/712) .
10-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 593(19) (ملك 5/97) .
11-1236 و 1217 ق، مجموعۀ ش 10647(1) (آستان قدس 11/329) .
12-تملّك 6 ماه رمضان 1277 ق، مجموعۀ ش 249(4) (گلپايگانى 1/216) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى 7/232، ج 8/286، ج 11/17.
مسجد اعظم/524،589،604.
سپهسالار سابق 3/408،410.
زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/151.
نسخههاى خطّى فارسى 2/807،917،918.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/385.
نسخههاى چاپى:
1. تهران،1288 ق، سنگى (كتابهاى چاپى فارسى 1/858) .
2. به كوشش سيّد مهدى رجائى (در ضمن بيست و پنج رسالۀ فارسى) ، قم:
كتابخانۀ آية اللّه العظمى مرعشى نجفى،1412 ق.
3. به كوشش عبد الحسين طالعى، تهران: شركت انتشارات ميقات،1370 ش.
192
ترجمۀ دعاى سمات (دعا-فارسى)
كشف الحجب/115، مرآة الكتب 2/143، الذريعه 4/101، ج 13/249، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371.
نسخۀ خطّى:
1-حدود 1298 ق، مجموعۀ ش 2611(12) (دانشگاه تهران 9/1471) .
193
ترجمۀ دعاى كميل بن زياد (دعا-فارسى)
اجازات الحديث/126،247، الذريعه 4/102، كشف الحجب/115، مرآة الكتب 2/143، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371.
آغاز: الحمد للّه و سلام على عباده الّذين اصطفى محمّد و آله خير الورى.
كتابخانۀ سلطنتى/451
ملاحظات: نام اين رساله در اجازۀ مؤلّف به مولى محمّد اردبيلى نگارندۀ جامع الرواة آمده است.
بنگريد به:
اجازات الحديث گردآورى سيّد احمد حسينى/126.
نسخههاى خطّى:
1-1152 ق، ش 44(كتابخانۀ سلطنتى/451) .
2-بىتا، جنگ ش 7385(سپهسالار سابق 4/98) .
3-1104 ق، خطّ محمّد مؤمن بن آقا طالب اصفهانى، مجموعۀ ش 1162، آستان قدس رضوى (هزار و پانصد نسخۀ خطّى/352) .
بنگريد به:
نور علم ش 4 سال 1365 ش/105.
194
ترجمۀ رسالۀ ذهبيّه (طبّ-فارسى)
كشف الحجب/115، الذريعه 4/103.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين و الصلاة و السّلام على محمّد و آله اجمعين، ظاهر باشد كه روزى مأمون از حضرت امام الانس و الجنّ. . . .
انجام: و آنچه زيادتى عمر است و آنچه عمر را كم مىكند مسطور است.
وزيرى 1/174، كشف الحجب/115
نسخههاى خطّى:
1-حدود ع 1/1082 ق، مجموعۀ ش. . . (3) كتابخانۀ سيّد نجومى-كرمانشاه (دليل المخطوطات 1/261) .
2-صفر 1261-صفر 1262 ق، مجموعۀ ش 10528(4) (وزيرى 1/174) .
195
ترجمۀ زيارت جامعۀ كبيره (حديث-فارسى)
رياض العلماء 5/40، الذريعه 4/107، كشف الحجب/116، مرآة الكتب 2/143، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371.
آغاز: الحمد للّه و سلام على عباده الّذين اصطفى محمّد و آله خيرة الورى چنين گويد. . . محمّد باقر بن محمّد تقى. . . كه چون زيارت جامعۀ مأثوره. . . .
انجام: و سلام فرستد بر ايشان سلام بسيار و بس است ما را خدا و نيكو وكيلى است براى ما.
نسخۀ چاپى
نسخۀ خطّى:
1-بىتا، ش 15 سازمان لغتنامۀ دهخدا (نسخههاى خطّى 3/136) .
نسخۀ چاپى:
1. به ضميمۀ الانوار اللاّمعه فى مباحث المعاد، ساختۀ محمّد بن مقيم مازندرانى، قم: ذوالفقار. -اوّل، ارديبهشت 1367 ش، سنگى، وزيرى، بىشمارۀ صفحه.
196
ترجمۀ فرحة الغرى (تاريخ-فارسى)
الذريعه 4/121، ج 16/159، كشف الحجب/115،118، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371.
آغاز: الحمد للّه منزل النجف في الشرف اعلى الدرجات و جاعل مشرفه بعد رسوله المصطفى اكرم البريات.
انجام: گر بگويم وصف او بيحدّ است، مثنوى هفتاد من كاغذ شود.
مرعشى 1/216
موضوع: تعيين مرقد امام على عليه السّلام.
ملاحظات: فرحة الغرى بصرحة الغرى، ساختۀ ابن طاوس (عبد الكريم بن احمد بن موسى) است كه در سال 692 ق، وفات يافته.
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(30) (مرعشى 1/216) .
2-11 ع 2/1270 ق، مجموعۀ ش 5878(5) (دانشگاه تهران 16/119) .
3-4 محرّم 1168 ق، ش 3079(مسجد اعظم/79) .
4-حدود 1124 ق، مجموعۀ ش 78(1) حواشى با نشانۀ «م ق رحمه اللّه» (الهيّات تهران 1/712) .
5-29 شعبان 1129 ق، ش 230(حجتيّۀ قم/7) .
197
ترجمۀ قصيدۀ دعبل (ادب-فارسى)
كشف الحجب/119، مرآة الكتب 2/143، ج 3/68، لؤلؤة البحرين/59، نظم اللآلى/371، الذريعه 4/128، ج 14/11.
آغاز: الحمد للّه الّذي اكرمنا بولاء سيّد المرسلين محمّد و أهل بيته الأقدسين الأكرمين صلوات اللّه عليه و عليهم. . . أمّا بعد فقير خاكسار خادم اخبار ائمّۀ اخيار محمّد باقر بن محمّد تقى. . . .
انجام: تمام شد قصيدۀ غرّاى دعبل رضى اللّه عنه بر سبيل اختصار و المتوكّل على اللّه العزيز الغفّار و ارجو شفاعة ائمّتى في دار القرار صلوات اللّه عليهم ما افصل الليل بالنهار.
زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/160
نسخههاى خطّى:
1-9 ع 2/1113 ق، مجموعۀ ش 20(2) كتابخانۀ سيّد ابو الفضل سعيدى-يزد (نسخههاى خطّى 4/462) .
2-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(24) (مرعشى 1/214) .
3-1223 ق، مجموعۀ ش 4255(4) (مجلس 11/272) .
4-1231 ق، مجموعۀ ش 21068(2) (وزيرى 5/1579) .
5-9 ع 2/1113 ق، ش 12987(همو 3/959) .
6-بىتا، ش 19385(همو 5/1610) .
7-شوّال 1261 ق، مجموعۀ 21957(1) (همو 5/1729-) .
8-16 رجب 1268 ق، ناقص، مجموعۀ ش 3594(دانشگاه تهران 12/2605) .
9-ج 1/1247 ق، مجموعۀ ش 6799(5) (همو 16/363) .
198
10-8 صفر 1240 ق، مقابله شده، ش 7132(همو 16/462) .
11-1125 ق، مجموعۀ ش 593(21) (ملك 5/97) .
12-1113 ق، مجموعۀ ش 1398(3) (گلپايگانى 2/255) .
13-رجب 1350 ق، مجموعۀ ش 17780(3) (سنا 2/182) .
14-سدۀ 13 ق، ش 4853(آستان قدس 7(2) /623) .
بنگريد به:
الفبائى آستان قدس/447.
الذريعه 4/128، ج 14/11.
زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/160.
نسخههاى خطّى فارسى 5/3486.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/385.
نسخههاى چاپى:
1. به اهتمام تقى بينشنامۀ آستان قدس سال 1347 ش، ش 4 صفحات 32-53.
2. تهران، تصحيح على محدّث،1359 ش،84 ص (كتابشناسى ملّى ايران، سال 1360/159) .
3. تحقيق سيّد مهدى رجائى، رسالۀ دوم از بيست و پنج رسالۀ فارسى، قم:
كتابخانۀ عمومى حضرت آية اللّه العظمى مرعشى نجفى،1412 ق.
199
ترجمۀ وصيّت امير المؤمنين (ع) به اشتر (حديث-فارسى)
رياض العلماء 5/40، اجازات الحديث/126،247، الذريعه 4/119، ج 12/227، ج 13/373، ج 14/116، مرآة الكتب 2/144، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371.
آغاز: الحمد للّه و سلام على عباده الّذين اصطفى محمّد و آله خيرة الورى. أمّا بعد اين رسالهايست در ترجمۀ بعضى از احاديث شريفه كه در كيفيّت سلوك. . .
مرقوم قلم. . . محمّد باقر بن محمّد تقى گرديد.
انجام: گمان بردند كه او حضرت خضر عليه السّلام بوده كه براى هدايت و اتمام حجّت بر آن سرگشتۀ باديۀ كفر و ضلالت آمده بود كه شايد او هدايت يابد يا حجّت بر او تمامتر گردد و اللّه تعالى يعلم حقايق الامور و هو الهادى الى سواء السبيل.
نسخۀ الهيّات تهران
ملاحظات: اين كتاب در دو فصل است:
اوّل: در ترجمۀ عهدنامۀ حضرت امير عليه السّلام كه به مالك اشتر نوشته است.
دوّم: ترجمۀ سه حديث ديگر كه با عهدنامه مناسبت دارند. (مرعشى 1/215)
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(29) (مرعشى 1/215) .
2-احتمالا زمان مؤلّف، ش 670(دانشگاه تهران 5/1219) .
3-رجب 1207 ق، مجموعۀ ش 5878(4) (همو 16/119) .
4-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 78(2) (الهيّات تهران 1/712) .
5-سدۀ 12 و 13 ق، ش 3/1010 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/89) .
200
6-1281ق، مجموعۀ ش 1541/ف (4) (ملّى تهران 4/34) .
7-سدۀ 11 ق، ش 5418(سپهسالار سابق 3/421) .
8-بىتا، مجموعۀ ش 290(4) ، كتابخانۀ دكتر حسين مفتاح-تهران (نسخههاى خطّى 7/232) .
9-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 2375(11) كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى (همو 5/161) .
10-بىتا، ناقص، مجموعۀ ش 3877(2) (مسجد اعظم/644) .
11-1275 ق، ش 515 موزۀ ملّى (مشترك پاكستان 4/2209) .
12-1305 ق، مجموعۀ 20/912(همو 4/2209) .
13-1102 يا 1112 ق، مجموعۀ ش 896(4) (فيضيّۀ استادى 3/34) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى فارسى 2/1516.
201
تعبير خواب (فارسى)
الذريعه 4/206.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين، و الصلاة و السّلام على خير خلقه محمّد و آله الطّاهرين.
أمّا بعد چنين گويد اقل خلق اللّه محمّد باقر بن محمّد تقى حشرهما اللّه مع الائمّة الاطهار. . . بدانكه اين چند كلمهاى است در بيان معرفت خواب آنچه از آيات و احاديث معتبره ظاهر مىشود.
انجام: از آن خواب محروم است بيست و نهم سىام ماه صحيح است و درست زود تأثير مىكند و نيكست.
تعبير خواب، قم: كتابفروشى صحفى.
ملاحظات: نسبت اين كتاب به علاّمه مجلسى ثابت نيست و برخى از دانشوران آن را نوشتۀ محمّد باقر بن محمّد تقى لاهيجى دانستهاند.
بنگريد به: الذريعه 4/206، الفيض القدسى (بحار الأنوار 105/53) ، زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/226.
نسخههاى خطّى:
1-1293 ق، مجموعۀ ش 10(9) كتابخانۀ عبد العظيم خان قريب گركانى (نسخههاى خطّى 5/637) .
2-ذق 1328 ق، ش 155 كتابخانۀ دكتر حسين مفتاح-تهران همو 7/150) .
3-29 ع 2/1270 ق، مجموعۀ ش 9702(7) (دانشگاه تهران 17/455) .
4-حدود سدۀ 13 ق، مجموعۀ ش 2207/ف (2) (ملّى تهران 5/301) .
202
5-1260ق، ضميمۀ ش 12198(الفبائى آستان قدس/130) .
6-1264 ق، ش 6858(همو/130) .
7-1307 ق، ش 9221(همو/130) .
نسخههاى چاپى:
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/911،1291.
كتابنامۀ وزارت ارشاد، آبان 65/5، خرداد 66/112، فروردين 69/5، مهر 68/18،19.
كتابشناسى ملّى ايران سال 1345 ش 4/19، سال 1361/17.
203
تفسير آيۀ نور (تفسير-فارسى)
الذريعه 4/333.
آغاز: منقولست به سند معتبر از حضرت جعفر صادق عليه السّلام
انجام: در روز قيامت او را امامى و پيشوايى نخواهد بود كه شفيع او باشد و او را به بهشت راه نمايد.
(مرعشى 1/212)
موضوع: تفسير آيۀ «اَللّٰهُ نُورُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ» .
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(19) (مرعشى 1/212) .
2-محرّم 1126 ق، مجموعۀ ش 4453(7) (دانشگاه تهران 13/3409) .
3-كتابخانۀ محمّد سلطان المتكلّمين-تهران (الذريعه 4/333) .
204
تفسير آيۀ «وَ اَلسّٰابِقُونَ اَلْأَوَّلُونَ» (تفسير-فارسى)
كشف الحجب/128، مرآة الكتب 2/154، الذريعه 4/327، ج 11/152، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372.
آغاز: حق تعالى مىفرمايد: «وَ اَلسّٰابِقُونَ اَلْأَوَّلُونَ مِنَ اَلْمُهٰاجِرِينَ وَ اَلْأَنْصٰارِ وَ اَلَّذِينَ اِتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسٰانٍ رَضِيَ اَللّٰهُ عَنْهُمْ. . .»(التوبة/100) .
انجام: سخن در اين باب بسيار است و در كتب مبسوطۀ فارسى و عربى بيان كردهام به فضل اللّه تعالى به نحوى كه براى منصف راه شبهه نمانده، اگر خواهند به آنها رجوع كنند، و اللّه يهدى من يشاء إلى صراط مستقيم، و الحمد للّه أوّلا و آخرا و صلّى اللّه على محمّد و أهل بيته الطّاهرين.
نظم اللآلى، تحقيق سيّد مهدى رجائى قم: دار الكتاب الاسلامى. -اوّل،1411 ق، ص 50 و 56.
موضوع: ردّ استدلال مكتب خلفا به آيۀ كريمۀ «وَ اَلسّٰابِقُونَ اَلْأَوَّلُونَ» بر نيكى و بزرگى ابو بكر و عمر و عثمان و طلحه و زبير و اشباه ايشان.
نسخههاى خطّى:
1-1125 ق، مجموعۀ ش 187(20) (مرعشى 1/212) .
2-1126 ق، مجموعۀ ش 20410(6) (وزيرى 5/1647) .
3-15 ع 2/1229 ق، بدون ذكر مؤلّف، ش 2918(سپهسالار سابق 3/20) .
نسخۀ چاپى:
1. نظم اللآلى، تحقيق سيّد مهدى رجائى. قم: دار الكتاب الاسلامى. -اوّل، سربى، وزيرى،1411 ق، صفحات 50-56.
205
جبر و اختيار (عقايد-فارسى)
كشف الحجب/252، مرآة الكتب 2/178، الذريعه 4/96، ج 5/84، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371.
آغاز: الحمد للّه و سلام على عباده الّذين اصطفى امّا بعد شيخ صدوق. . . در كتاب توحيد و كتاب عيون اخبار الرضا عليه السّلام به سند صحيح روايت كرده است.
انجام: و به غضب الهى گرفتار مىشود و جاى او جهنّم است به اينجا ختم كرديم سخن را، و الحمد للّه اوّلا و آخرا، و صلّى اللّه على سيّد المرسلين محمّد و آله الاطهرين.
مجموعۀ رسائل اعتقادى، علاّمه محمّد باقر مجلسى، تحقيق سيّد مهدى رجائى مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى،1368 ق.
موضوع: جبر و اختيار.
تاريخ ساخت:10 رجب 1089 ق (مرعشى 1/209) .
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(10) (مرعشى 1/209) .
2-اوايل شعبان 1131 ق، مجموعۀ ش 3050(4) (همو 8/269) .
3-1260 ق، مجموعۀ ش 20181() (الهيّات مشهد 2/488) .
4-1103 ق، مجموعۀ ش 1223(2) (گلپايگانى 2/236) .
5-سدۀ 12 ق، ش 7755 گنجبخش-اسلام آباد (مشترك پاكستان 2/950) .
206
6-2 ع 2/1265 ق، ش 825 موزۀ ملّى (همو 2/950) .
7-بىتا، ش 2895/ف (2) (ملّى تهران 6/592) .
8-بىتا، مجموعۀ؟ (12) ، كتابخانۀ طباطبائى تبريزى-تبريز (نسخههاى خطّى 7/522) .
9-بىتا، مجموعۀ ش 5704(3) (آستان قدس 5/424) .
10-1289 ق، ش 7439(الفبائى آستان قدس/163) .
11-1229 ق، مجموعۀ ش 4338(6) كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى (نسخههاى خطّى فارسى 2/771) .
12-مجموعۀ ش 7540(2) (سپهسالار سابق 4/25) .
نسخههاى چاپى:
1. بنارس،1265 ق، سنگى، وزيرى،16 ص (كتابهاى چاپى فارسى 2/1688) .
2. مجموعۀ رسائل اعتقادى، تحقيق سيّد مهدى رجائى، مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى. -اوّل،1368 ش، سربى، وزيرى، صفحات 35-42.
3. نظم اللآلى، تحقيق سيّد مهدى رجائى، قم: دار الكتاب الاسلامى. -اوّل، 1411 ق، سربى، وزيرى، صفحات 41-49.
207
جلاء العيون (تاريخ-فارسى)
امل الآمل 2/248، كشف الحجب/157، رياض العلماء 5/39، اجازات الحديث/108،126،247،286، مرآة الكتب 2/180، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371، الذريعه 5/124.
آغاز: ستايش بىمثل و انباز سزاوار خداوند بىنيازيست كه تذكّر مصائب و استماع نوائب سربازان مسالك قرب و وصال و جانفشانان معارك اطاعت و امتثال خود را موجب جلاى عيون ارباب ايمان و يقين گردانيد. . .
امّا بعد: تشنه لب زلال فيوض ربّانى و آرزومند ادراك سعادت جاودانى، محمّد باقر بن محمّد تقى. . . .
انجام: و محافظت مىنمايم تا هنگامى كه او را ظاهر نمايم و حقّ را به او برپا دارم و باطل را به او سرنگون سازم و دين حق براى من خالص باشد. به اينجا ختم كردم اين عجالۀ كثير الفايده را و از حق تعالى اميدوارم كه روز جزا وسيلۀ نجات اين غريق بحر خطا گردد.
جلاء العيون، به كوشش و نشر انتشارات سرور، قم:
1373 ش.
تاريخ ساخت:6 محرّم 1089 ق (الهيّات مشهد 2/273) .
نسخههاى خطّى:
1-16 ع 2/1099 ق، ش 12-ج (حقوق تهران/72) .
2-1093 ق، ش 1471/ف (ملّى تهران 3/502) .
3-8 شعبان 1128 ق، ش 2354(دانشگاه تهران 9/961) .
4-ج 2/1262، ش 2205(ملك 2/185) .
208
5-1128 ق، ش 62(مجلسى 7/61) .
6-رجب 1226 ق، ش 4977(همو 14/270) .
7-1218 ق، ش 111(الهيّات مشهد 1/66) .
8-وقف 1104 ق، ش 213(چهلستون تهران/349) .
9-6 محرّم 1089، ش 5692(وزيرى 2/653) .
10-18 ذح 1211، ش 15281(همو 2/446) .
11-8 ذق 1216 ق، ش 12938(همو 1/234) .
12-سدۀ 11 ق، ش 1152(همو 1/230) .
بنگريد به:
آستان قم/101.
آشنايى با چند نسخۀ خطّى/349،350.
وزيرى 1/180،229،230،231،232،233،234،746،754، ج 3/898،1052، ج 4/1366،1459، ج 5/1517،1533،1617، 1687،1728،1828،1840.
نوربخش 2/89.
الهيّات مشهد 1/65، ج 2/273.
مجلس 7/61، ج 12/85، ج 14/270.
ملّى تهران 1/83، ج 3/166،182، ج 6/578.
دانشگاه تهران 15/4065، ج 16/678، ج 17/40،478.
موزۀ ملّى پاكستان/775.
گنجبخش 4/1962.
عمومى اصفهان 1/84.
جامع گوهرشاد 1/59،67،79.
چهار كتابخانۀ مشهد/27،98.
مدرسۀ آخوند/17،376.
209
كتابخانههاى رشت و همدان/27.
نسخههاى خطّى فارسى 6/4445.
گلپايگانى 2/42،43، ج 3/11،94،142،155،174.
مرآة العلوم 1/10.
ميكروفيلمهاى دانشگاه تهران 1/69.
دليل المخطوطات 1/13.
فيضيّه 2/42،43.
مسجد اعظم/106.
نسخههاى خطّى 1/53، ج 2/70، ج 4/3،67،431،655، ج 5/20،107، 366،672،702، ج 7/129،545،727، ج 8/194، ج 9/390، ج 11/24، ج 12/718،781.
آستان قدس 5/68،69.
سپهسالار سابق 4/35،36.
الفبائى آستان قدس/167،633.
نسخههاى خطّى فارسى 6/4445-4450.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/90.
گزينۀ خطّى:
1. سدۀ 13 ش 6358(5) (دانشگاه تهران 16/249) .
نسخههاى چاپى:
1. تهران: علميّۀ اسلاميّه، بىتا، وزيرى، سربى،591 ص.
2. قم: سرور،1373 ش، وزيرى،1012 ص.
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/1045، كتابشناسى ملّى ايران، تير 1349/6.
210
ترجمه به زبان اردو:
1. ترجمۀ سيّد محمّد باقر هندى (الذريعه 4/94) .
2. الدمع الهتون از عبد الحسين بارهوى به سال 1302 ق، لكنهئو: مطبع جعفرى 1302 ق (ترجمههاى متون فارسى به زبانهاى پاكستانى/150) . لكنهئو: مطبع شاهى (بار چهارم:1337 ق) .
با حواشى سيّد ظهور الحسن بهريلوى، لاهور-شيعه جنرال بك ايجنسى (س-ن) .
(همو/392) .
3. منظوم، ميرزا محمّد حسن مذنب، نسخۀ خطّى (مقدّمه تذكرۀ خوش معركه زيبا) (دانش ش 22 تابستان 1369 ش، /85) .
ترجمه به عربى:
1. سيّد عبد اللّه شبّر (3 جلد) ، تصحيح سيّد احمد حسينى قم: بصيرتى 378+350+198 ص.
گزينهها:
1. سدۀ 12 ق، ش 15097(وزيرى 3/1103) .
2. فراغت 8 ماه رمضان 1123 از آقا على اكبر خواهرزادۀ علاّمۀ مجلسى، مدرسۀ بروجردى-نجف (الذريعه 20/193) .
3. انتخاب از سيّد عبد اللّه شبّر (همو 22/393) .
4. مختصر المختصر از سيّد عبد اللّه شبّر (همو 5/125) .
5. جلاء الابصار، گلشن على انصارى، ش 3380(دانشگاه تهران 11/2377) .
6. سدۀ 13 ق، ش 6358(5) (همو 16/249) .
7. نظم جلاء العيون موسوم به «سبعة ابحر» ، ميرزا ابراهيم شاعر اصفهانى متخلص به ساغر (دانشمندان و بزرگان اصفهان/42 به نقل از زندگينامۀ علامۀ مجلسى 2/170) .
211
8. از يحيى بن زكريّا، سدۀ 13 ق،3821(مسجد اعظم/390) .
9. ضياء الجلاء يا مختصر جلاء العيون، ش 3719(وزيرى 5/1761) .
212
جنّت و نار (عقايد-فارسى)
كشف الحجب/253،259،276، اجازات الحديث/247، مرآة الكتب 3/19، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371، الذريعه 5/163، ج 13/209.
آغاز: الحمد للّه الّذي أعدّ لاوليائه جنّات النعيم. . . أمّا بعد خامۀ تقصير آثار مجرم خطاكار محمّد باقر بن محمّد تقى حشرهم اللّه مع الائمّة الابرار.
انجام: و از عقوبات ابدى نجات بخشيده به درجات عاليۀ باقيۀ بهشت جاويد فايز گرداند به محمّد و آله الطّاهرين. و الحمد للّه اوّلا و آخرا، و صلّى اللّه على سيّد المرسلين محمّد و عترته الأكرمين و لعنة اللّه على أعدائهم أجمعين.
مجموعۀ رسائل اعتقادى علاّمه محمّد باقر مجلسى تحقيق سيّد مهدى رجائى مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى 1368 ش.
ملاحظات: آقا بزرگ تهرانى (الذريعه 5/163) از دو رساله به نام جنّت و نار نوشتۀ علاّمۀ مجلسى ياد كرده كه آغاز دوّمى چنين است: الحمد للّه ربّ العالمين اين رسالهايست در بيان صفت دوزخ و بهشت، و ليكن خود علاّمه در اجازات، تنها از يك رساله به نام «جنّت و نار» ياد مىكند.
نسخههاى خطّى:
1-15 ذق 1134 ق، مجموعۀ ش 1905(ملك 5/396) .
2-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 5590(1) با حواشى به علامت «منه» (دانشگاه تهران 16/40) .
3-1125 ق، مجموعۀ ش 187(مرعشى 1/210) .
4-1103 ق، مجموعۀ ش 1223(1) (گلپايگانى-قم 2/236) .
213
5-7 ذق 1277 ق،151-ج (2) (حقوق تهران/51) .
6-1 شوّال 1235 ق، ش 1/704، جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/61) .
7-ع 1/1232 ق، ش 8302 گنجبخش-اسلام آباد (مشترك پاكستان 2/1080) .
8-بىتا، مجموعۀ ش 19565(5) (الهيّات مشهد 2/413) .
9-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 15190(4) (وزيرى 3/943) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى فارسى 2/929.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/282.
نسخۀ چاپى:
1. مجموعه رسائل اعتقادى، تحقيق سيّد مهدى رجائى، مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى. -اوّل،1368 ش، سربى، وزيرى، صفحات 127-184.
214
جوابات السيّد حامد البدلاء (پاسخ-فارسى)
الذريعه 5/179.
ملاحظات: اين رساله را سيّد حامد بن سيّد محمّد البدلاء الحسينى در دوازده فصل و يك خاتمه گرد آورده. (دانشگاه تهران 16/150)
نسخههاى خطّى:
1-بىتا، مجموعۀ ش 5914(4) (دانشگاه تهران 16/150) .
2-29 ذق 1231 ق، مجموعۀ ش 5914(5) (همو 16/150) .
3-مجموعۀ ش 1199(3) (مسجد اعظم/500) .
215
جواب المسائل الثلاث (پاسخ-فارسى)
الذريعه 5/187.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين و سلامه على عباده الّذين اصطفى و بعد حق تعالى آن برادر ايمانى و خليل روحانى و طالب دقايق معانى را از وساوس شيطانى و تسويلات نفسانى در امان خود بدارد چون در نامۀ نامى منطوى. . . به اين داعى ملتجى الى اللّه محمّد باقر بن محمّد تقى كه در اين مراتب به اعتبار كثرت تتبّع به اخبار ائمّه اطهار سلام اللّه عليهم وثوقى دارند.
انجام: و اگر در آنچه گفتيم تفكّر نماييد از هرجهت حقّ بر شما ظاهر مىشود و اللّه يهدى من يشاء الى صراط مستقيم.
موضوع: طريقۀ حكماء و حقّيت و بطلان آن، طريقۀ مجتهدين و اخباريّين، حقّيت و بطلان طريقۀ صوفيّه.
تاريخ ساخت: از تعبير مؤلّف به والد مرحوم ظاهر مىشود كه اين رساله بعد از سال 1070 ق (سال درگذشت محمّد تقى مجلسى) ساخته آمده.
ملاحظات: در آغاز بعضى از نسخهها اختلاف ديده مىشود بهطور مثال در نسخهاى ديگر چنين دارد: بسمله. . . چنين گويد. . . محمّد باقر بن محمّد تقى. . . كه اين دو كلمهايست در جواب سؤال مرد عزيزى كه از اين فقير نموده بود.
بنگريد به: وزيرى 3/879.
نسخههاى خطّى:
1-1292 ق، مجموعۀ ش 351(2) (وزيرى 3/879) .
216
2-1294 ق، مجموعۀ ش 487(2) (الهيّات مشهد 1/397) .
3-1263 ق، مجموعۀ ش 3119(1) (مرعشى 8/346) .
4-1263 ق، مجموعۀ ش 6419(2) (همو 17/28) .
5-سدۀ 12 و 13 ش 13260(7) سنا (نسخههاى خطّى 7/604) .
6-خطّ احمد رشتى، ش 25(مجلس 9/586) .
7-سدۀ 13 ق، مجموعۀ ش 1978/ف (5) (ملّى تهران 4/476) .
8-سامره، ميرزا محمّد تهرانى، بىتا، (الذريعه 5/187) .
9-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 4232(2) (دانشگاه تهران 13/3206) .
10-سدۀ 12 ق، ش 112-ب (ادبيّات تهران/51) .
11-1239 ق، مجموعۀ ش 470 د (4) (الهيّات تهران 1/306) .
12-سدۀ 13 ق، مجموعۀ ش 1916(26) (مجلس 9/586) .
نسخههاى چاپى:
1. به همراه تشويق السالكين محمّد تقى مجلسى، شهر رى: فطرت، سنگى، جيبى، 18 صفحه. نسخ 1311 ق.
2. به كوشش رسول جعفريان قم: كيهان انديشه ش 33(آذر و دى 1369 ش) صفحات 121-125.
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/1070، ج 2/2910،2030.
217
جواهر العقول (عقايد-فارسى)
الذريعه 3/199، ج 5/272.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين و الصّلاة و السّلام على خير خلقه محمّد و آله الطّاهرين و لا سيّما وصيّه و خليفته بلا فصل سيّد الوصيين و لعنة اللّه على اعدائهم اجمعين. . . أمّا بعد بر ضمير ارباب عقل پوشيده نماند كه اين فقير بىبضاعت مدّت. . . چون چرخ سر گذرانيدم تا عاقبت الامر شبى از شبها.
انجام: پس لازم بود كه به نام موش و گربه بيان كنم تا خواننده را ديده روشن و باطن به نور حقيقت منوّر گردد بمحمّد (ص) و آله الاطهار الابرار.
موضوع: مناظرۀ دانشمند (گربه) با صوفى (موش) دربارۀ عقايد.
ملاحظات: اين كتاب به علاّمۀ مجلسى، شيخ بهايى و ميرداماد نيز نسبت داده شده است و نوع نگارش و نثر آن با ديگر نگاشتههاى علاّمه مجلسى در تباين است.
بعضى از دانشوران، اين كتاب را از آن جمال الدّين محمّد بن محمّد فراهانى دانستهاند.
بنگريد به: مرعشى 8/61، نسخههاى خطّى فارسى 2/1726 مجلّۀ يغما سال 8 ش 8/49-50.
نسخههاى خطّى:
1-سدۀ 13 ق، آغاز و انجام افتاده، ش 599 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/105) .
2-سدۀ 11 ق، ش 5681(مجلس 17/136) .
218
3-ماه رمضان 1254 ق، ش 2858(مرعشى 8/61) .
4-25 ع 2/1256 ق، ش 503(ملك 2/194) .
5-1260 ق، ش 187-ج (ادبيّات تهران/190) .
6-2 ع 1/1262 ق، ش 243(ادبيّات تهران، مجموعۀ وقفى على اصغر حكمت/70) .
7-5 ع 1/1208، ش 3174(ملّى تبريز 1/388) .
8-بىتا، ذكرى از نام مؤلّف نشده، عبد المجيد مولوى-مشهد (نسخههاى خطّى 5/21) .
9-1168 ق، ذكرى از نام مؤلّف نشده، ش 10998 . ro موزۀ بريتانيا (همو 4/672) .
نسخههاى چاپى:
1. تهران،1363 ق، سربى، رقعى،135 ص (كتابهاى چاپى فارسى 1/1077) .
2. تهران،1373 ق،135 ص (همو 1/1077) .
3. بمبئى،1324 ق، سنگى، وزيرى،160 ص (همو 1/1077) .
4. اصفهان،1333 ش،135 ص. (همو 1/1077) .
219
حدود و ديات و قصاص (فقه-فارسى)
كشف الحجب/257، مرآة الكتب 3/117، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372، الذريعه 6/297، ج 23/219.
آغاز: الحمد للّه الّذي شرع الديات و القصاص و الحدود، لرفع الفساد من بين العباد، و نظام عالم الوجود. . . و بعد. . . محمّد باقر بن محمّد تقى. . . بنگارد كه چون حق تعالى نوع بشر را مدنى بالطبع، و محتاج به يكديگر آفريده. . . .
انجام: و گفتهاند: صاحب حيوان اگر در حفظ حيوان تقصير كرده است ضامن است، خواه در شب، و خواه در روز، و اگر تقصيرى نكرده است ضامن نيست.
ختم شد رساله بر دست احقر عباد محمّد باقر بن محمّد تقى، در پنجم ماه جمادى الاولى سنة اثنتى و مائة بعد الالف. . . و الحمد للّه اولا و آخرا و الصلاة على سيّد المرسلين محمّد و عترته الاقدسين.
تاريخ ساخت:5 ج 1/1102 ق.
نسخههاى خطّى:
1-سدۀ 12 ق، ش 217(وزيرى 3/968) .
2-1131 و 1132 ق، مجموعۀ ش 21453(2) (همو 5/1672) .
3-1198 ق، ش 5647(مجلس 17/102) .
4-14 صفر 1250 ق، مجموعۀ ش 17534(الهيّات مشهد 2/33) .
5-1235 ق، ش 773(دانشگاه تهران 5/1872) .
6-1219 ق، مجموعۀ ش 1998(4) (همو 8/620) .
7-1120 ق، ش 3229(همو 11/2187) .
8-1190 ق، مجموعۀ ش 2202(3) (ملك 5/445) .
220
9-ج 2/1107 ق، ش 496(مرعشى 2/105) .
10-شوّال 1115 ق، مجموعۀ ش 2513(3) (همو 7/99) .
11-خطّ مؤلّف، تصحيح شده، ش 2831(همو 8/36) .
12-وقف ع 1/1110 ق، ممهور به مهر علاّمۀ مجلسى، تصحيح شده، ش 3631(مرعشى 10/31) .
بنگريد به:
آشنائى با چند نسخۀ خطّى/63.
مجلس 15/215.
ملّى تهران 4/317.
دانشگاه تهران 16/502.
ملك 5/419،337.
چهار كتابخانۀ مشهد/107.
مدرسۀ آخوند/18.
گلپايگانى 2/63،64،202.
فهرس المخطوطات الفارسيه 1/236.
دليل المخطوطات 1/282.
فيضيّۀ استادى 3/8.
مسجد اعظم/151،451،636.
مرعشى 2/249.
نسخههاى خطّى 4/382، ج 5/367، ج 7/145، ج 12/923.
سپهسالار سابق 4/302،303.
الفبائى آستان قدس/219.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/125.
221
نسخههاى چاپى:
1. لكهنئو، نول كشور،1262 ق، سنگى (كتابهاى چاپى فارسى 1/1155) .
2. تحقيق و بررسى على فاضل قائنى نجفى، قم: نشر آثار اسلامى. -اوّل، بهمن 1363 ش، وزيرى،167 ص. (كتابنامۀ وزارت ارشاد، بهمن 1363 ش/113) .
222
شرح حديث طول آدم و حواء (حديث-عربى)
كشف الحجب/257، الذريعه 13/201.
تاريخ ساخت:1076 ق.
نسخۀ خطّى:
1-1206 ق، ش 1674(الفبائى آستان قدس/219) .
223
حق اليقين (عقايد-فارسى)
كشف الحجب/197، مرآة الكتب 2/198، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371، الذريعه 7/40.
آغاز: الحمد للّه الواحد الأحد. . . أمّا بعد چنين گويد: محمّد باقر بن محمّد تقى. . .
و مسمّى به حقّ اليقين گرديد.
انجام: تمام شد كتاب حق اليقين در آخر شهر شعبان المعظم سال هزار و صد نه از هجرت مقدّسه. . . الحمد للّه ربّ العالمين و الصّلاة و الّسلام على خير خلقه محمّد و آله أجمعين الطيبين الطّاهرين.
حق اليقين، تهران: جاويدان
تاريخ ساخت: آخر شعبان 1109 ق.
ملاحظات: امير محمّد حسين خاتونآبادى و محمّد بن احمد حسينى لاهيجانى آوردهاند كه اين كتاب آخرين تصنيف علاّمۀ مجلسى است و ليكن در رسالۀ جنّت و نار آمده است: «و تفصيل عقايد حقّه را در كتاب حقّ اليقين بيان نمودهام» . بنابراين مىتوان گفت كه مرحوم علاّمه بعد از حقّ اليقين نوشتهاى داشته منتهى رساله بوده است نه كتاب.
بنگريد به: نظم اللآلى/371؛ فهرست تأليفات علاّمۀ مجلسى؛ ساختۀ محمّد حسين خاتون آبادى (خطّى) ؛ مجموعۀ رسائل اعتقادى علاّمۀ مجلسى، تحقيق سيّد مهدى رجائى/130.
224
نسخههاى خطّى:
1-12 محرّم 1120 ق، ش 22648(الهيّات مشهد 3/809) .
2-28 شوّال 1117 ق، ش 22695(همو 3/841) .
3-خطّ مؤلّف، ش 158(همو 1/99) .
4-28 شوّال 1117 ق، ش 701(همو 1/99) .
5-14 ع 1/1116 ق،21674(همو 2/544) .
6-صفر 1120 ق، تصحيح شده، ش 1005(مرعشى 3/201) .
7-1129 ق، ش 1942(همو 5/307) .
8-اوّل رجب 1127 ق، ش 4892(مجلس 14/39) .
9-14 ج 2/1130 ق، ش 2067(همو 6/61) .
10-آخر شعبان 1127 ق، ش 22917(وزيرى 2/608) .
11-1126 ق، ش 4980(همو 3/1014) .
12-1133 ق، ش 1380(همو 2/608) .
بنگريد به:
آستان قم/112.
آشنائى با چند نسخۀ خطّى/5،6،353.
وزيرى 1/235،236،403، ج 2/607،608،760، ج 3/980، 1013-1014،1047، ج 4/1261،1469-1470،1472، ج 5/1528، 1628،1752.
نوربخش 1/184-185.
الهيّات مشهد 1/98.
مجلس 11/283، ج 14/39، ج 6/60.
ملّى تهران 1/31،76، ج 5/40،464.
دانشگاه تهران 16/249، ج 17/187.
ادبيّات تهران (مجموعۀ امام جمعۀ كرمان) /16.
225
فهرست مشترك پاكستان 2/1092.
جامع گوهرشاد 1/84،282.
چهار كتابخانۀ مشهد/28،109.
دو كتابخانۀ مشهد/487.
كتابخانههاى رشت و همدان/34،35،124.
گلپايگانى 2/66، ج 3/26،32.
مرآة العلوم 1/208.
كتابخانۀ سلطنتى/299.
ميكروفيلمهاى دانشگاه تهران 2/98، ج 1/77.
دليل المخطوطات 1/15،230.
فيضيّه 2/47، ج 3/2،9.
مسجد اعظم/156.
نسخههاى خطّى فارسى 2/937-938.
نسخههاى خطّى 1/54، ج 2/73، ج 3/67، ج 5/24،25،162،366،438، 704، ج 7/729، ج 10/338، ج 11/32، ج 12/781،819،895.
آستان قدس 5/77،78.
سپهسالار سابق 4/322،323.
الفبائى آستان قدس/224.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/116.
نسخههاى چاپى:
1. تهران: علميّۀ اسلاميّه، بىتا، وزيرى، سربى،636 ص.
2. تهران: انتشارات قائم، بىتا، وزيرى، سربى،632 ص.
3. تهران: انتشارات جاويدان، بىتا، وزيرى، سربى،658 ص (كتابشناسى ملّى ايران، تابستان 1353/199) .
226
4. تهران: چاپ معتمدى،1241 ق، سربى، وزيرى،272 ص (كتابهاى چاپى فارسى 1/1196) .
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/1196.
ترجمههاى اردو:
1. تحقيق المتين از سيّد مجتبى حسين جائسى. لاهور-مطبع هندوستان (س. ن) اماميه بك ايجنسى (س-ن) (ترجمههاى متون فارسى به زبانهاى پاكستانى/395) .
2. از زاهد حسين كاظمى چاپ: شيخوپور. -مجلس كتب خانه. (همو/395) .
3. التحقيق المتين از آقا سيّد محمّد باقر هندى (الذريعه 4/94) .
4. ترجمه حقّ اليقين (همو 4/98) .
ترجمههاى عربى:
1. حقّ اليقين از سيّد عبد اللّه شبّر (الذريعه 7/41) .
2. شهادة الخصوم از مولى مقيم بن درويش محمّد حامدى خزاعى، تاريخ فراغت 1159 ق، (الذريعه 4/110) .
227
حكمت شهادت سيّد الشهداء (ع) (عقايد-فارسى)
آغاز: الحمد للّه الّذي خصّ البلاء بالانبياء ثمّ الاوصياء ثمّ الأمثل فالأمثل من الاولياء. . . و بعد چنين گويد احقر عباد اللّه محمّد باقر بن محمّد تقى عفى اللّه عنهما كه اين رسالهايست. . . .
انجام: و اخبار بسيار در اين باب در كتاب جلاء العيون ذكر كردهايم و هركه در آن كتاب رجوع نمايد او را در هيچ باب شبههاى نمىماند و اللّه الموفّق للخير و الصواب و الحمد للّه أوّلا و آخرا، و الصّلاة على سيّد المرسلين محمّد و عترته الأطهرين و لعنة اللّه على أعدائهم أجمعين أبد الابدين.
مجموعۀ رسائل اعتقادى علاّمه محمّد باقر مجلسى، تحقيق سيّد مهدى رجائى، مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى،1368 ش.
نسخۀ خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(27) (مرعشى 1/215) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى فارسى 6/4454.
نسخۀ چاپى:
1. مجموعۀ رسائل اعتقادى، تحقيق سيّد مهدى رجائى، مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى. -اوّل،1368 ش، سربى، وزيرى، صفحات 185-212.
228
حلية المتّقين (آداب-فارسى)
امل الآمل 2/248، كشف الحجب/201، رياض العلماء 5/39، اجازات الحديث/108،126، . . . ، مرآة الكتب 2/202، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372، الذريعه 7/83.
آغاز: الحمد للّه الّذي حلى انبيائه المرسلين بأحسن حلية المتقين. . . أمّا بعد چنين گويد. . . محمّد باقر بن محمّد تقى حشره اللّه مع مواليه المطهرين صلوات اللّه عليهم أجمعين. . . و به كتاب حلية المتّقين مسمّى گردانيد.
انجام: و بهترين مردم كسى است كه مردم از او منتفع شوند.
حلية المتّقين، تهران: انتشارات امين و رشيدى.
تاريخ ساخت:5 رجب 1079 ق. (مرعشى 2/404، مجلس 10/1171) .
نسخههاى خطّى:
1-محرّم 1097 ق، مقابله شده، مجموعۀ ش 290(9) كتابخانۀ دكتر حسين مفتاح-تهران (نسخههاى خطّى 7/232) .
2-سلخ ماه رمضان 1902 ق، ش 2096(ملك 2/220) .
3-19 رجب 1116 ق، تصحيح شده، ش 798(مرعشى 2/404) .
4-1254 ق، ش 222 چهلستون تهران (آشنائى با چند نسخۀ خطّى/353) .
5-1258 ق، ش 4490(مجلس 12/168) .
6-سدۀ 12 ق، از نسخۀ مؤلّف استنساخ شده، ش 4677(همو 13/60) .
7-1 شعبان 1079 ق، ش 150 ح كتابخانۀ جمعيّت نشر فرهنگ رشت (كتابخانههاى رشت و همدان/1115) .
8-4 رجب 1096 ش 5453(وزيرى 1/404) .
229
9-2 محرّم 1092 ش 17541(همو 3/989) .
10-محرّم 1084 ش 21835(همو 5/1636) .
11-محرّم 1126 ش 15165(همو 2/641) .
12-سدۀ 11 ق، ش 13896(همو 1/405) .
بنگريد به:
وزيرى 1/86،87،296،403،404،405، ج 2/641، ج 3/858-860، 913،974،977،1014،1116، ج 4/1208،1460، ج 5/1505،1533، 1534.
الهيّات مشهد 1/272،682.
مجلس 10/1171.
ملّى تهران 1/171، ج 4/162، ج 5/93.
حقوق تهران/98.
دانشگاه تهران 14/3848، ج 16/120، ج 17/219،292.
ملك 2/220.
فهرست مشترك پاكستان 4/2314.
فرهنگ و هنر مشهد/47.
جامع گوهرشاد 1/75.
چهار كتابخانۀ مشهد/110.
دو كتابخانۀ مشهد/488.
كتابخانههاى رشت و همدان/35.
گلپايگانى 2/67،68، ج 3/162.
مرآة العلوم 1/208.
كتابخانۀ سلطنتى/301،303.
دليل المخطوطات 1/230.
فيضيّۀ استادى 3/8.
230
مسجد اعظم/157.
نسخههاى خطّى 5/84،162،212،275،308، ج 7/147،769، ج 8/195، ج 11/33،698، ج 12/819،896.
آستان قدس 5/78.
سپهسالار سابق 1/251،252، ج 4/343.
الفبائى آستان قدس/229.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/118.
نسخههاى چاپى:
1. تهران: نشر لقمان. -اوّل،1409 ق، سربى، وزيرى،575 ص.
2. به همراه مجمع المعارف و مكالمات حسنيّه، تهران: رشيدى، سربى، وزيرى، 333 ص.
3. به همراه مجمع المعارف و مكالمات حسنيّه، تهران: باقر العلوم، بهار 1369 ش، سربى، وزيرى،312+164+63 ص.
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/863،1220.
كتابنامۀ وزارت ارشاد، اسفند 63/331، شهريور 64/75، دى 63/134، مهر 68/45، ارديبهشت 69/74، ارديبهشت 68/120،119،118، بهمن 64/135، آبان 66/55، بهمن 66/55.
كتابشناسى موضوعى ايران 1/248.
ترجمههاى اردو:
1. تهذيب اسلام معروف به تهذيب مؤمنين از سيّد مقبول احمد در سال 1338 ق به اردو درآورده شده، لاهور-افتخار بك دپو (1400 ق) (ترجمههاى متون فارسى به زبانهاى پاكستانى/396) .
231
2. ترجمۀ ديگر از غلام حسين (همو/396) .
ترجمۀ عربى:
1. ترجمه و تحقيق خليل رزق العاملى. بيروت: دار الامير،1414 ق.
گزينهها:
1. مختصر الابواب فى السنن و الاداب، شيخ عبّاس قمّى.
-تهران 1372 ق، سربى، جيبى،256 ص. (كتابهاى چاپى فارسى 1/1279) .
-تهران، كتابفروشى مصطفوى،1333 ش، سنگى، بغلى،255 ص (همو 1/1279) .
-چاپ شيخ احمد شيرازى، تهران، سنگى، جيبى،332 ص. (همو 2/2953) .
2. منتخب حلية المتّقين، تهران: المجمع العلمى الاسلامى، سربى، وزيرى، 68 ص (رؤيت) .
232
حياة القلوب (تاريخ-فارسى)
امل الآمل 2/248، كشف الحجب/203، رياض العلماء 5/39، اجازات الحديث/108،181، . . . ، مرآة الكتب 2/202، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372.
ترجمههاى اردو:
1. رياض القلوب ترجمۀ حيات القلوب، محمّد واجد على شاه، پادشاه اختر (دانش ش 22 تابستان 1369 ش/91) .
2. روح الحيات، على حسن اختر، محفوظ بك ايجنسى، كراچى. (دانش ش 14، تابستان 1367/111) .
3. به نظم از سعادت خان ناصر در 1271 ق (كشف حيات القلوب) (ترجمههاى متون فارسى به زبانهاى پاكستانى/151) .
233
حيات القلوب (1) (تاريخ-فارسى)
آغاز: حيات قلوب مردهدلان به وادى ضلالت و حرمان به حمد خداوند بىماننديست كه مقرّبان درگاه احديتش. . . أمّا بعد خامۀ تراب اقدام طالبان شاهراه هدايت. . . محمّد باقر بن محمّد تقى. . . تحرير و تصوير مىنمايد. . . و چون مطالعه اين كتاب موجب حيات ابدى دلهاى اهل ايمان مىگردد و آن را «حيات القلوب» مسمّى گردانيده.
انجام: و بر اين موضع ختم كرديم جلد اوّل حيات القلوب را در وسط ماه شوّال سال هزار و هشتاد و پنج از هجرت مقدّسه نبوّيه در جوار روضۀ مقدّسۀ منوّرۀ عرشيۀ ملكوتيّۀ رضيۀ رضويّه صلوات اللّه على مشرّفها و الحمد للّه اوّلا و آخرا و صلّى اللّه على محمّد سيّد المرسلين و آله المقدّسين المكرّمين و لعنة اللّه على أعدائهم أجمعين.
حيات القلوب ج 1 مشهد: كتابفروشى جعفرى، ذق 1382 ق.
موضوع: تاريخ زندگانى پيامبران.
تاريخ ساخت: وسط شوّال 1085 ق.
نسخههاى خطّى:
1-سدۀ 13 ق، ش 270(مجلس 21/69) .
2-14 محرّم 1209 ق، ش 3442(وزيرى 1/280) .
3-1230 ق، ش 15381(همو 1/281) .
4-16 شوّال 1265 ق، ش 4683(همو 1/284) .
5-1245 ق، ش 15003(همو 2/493) .
234
6-اواخر سدۀ 12 ق، فصل 5 به بعد، ش 14819(همو 2/609) .
7-بىتا، ش 19610(همو 4/1471) .
8-سدۀ 11 ق، ش 22915(همو 1/429) .
9-شايد سدۀ 12 ق، ش 37/ف (ملّى تهران 1/27) .
10-محتملا سدۀ 13 ق، ش 176 رف (همو 1/179) .
11-1287 ق، ش 451 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/110) .
12-سدۀ 12 ق، آغاز افتاده، ش 20 اخبار مدرسۀ نوّاب (دو كتابخانۀ مشهد/488) .
بنگريد به:
گلپايگانى 2/69.
مرآة العلوم 1/10.
فيضيّۀ استادى 2/49.
مسجد اعظم/161.
موزۀ ملّى پاكستان/775.
ادبيّات تهران (مجموعۀ امام جمعۀ كرمان) /16.
مخطوطات انجمن ترقّى اردو/23.
آستان قدس 5/78،79.
سپهسالار سابق 4/351.
الفبائى آستان قدس/230،640.
نسخههاى خطّى فارسى 6/4455-4458.
نسخههاى چاپى:
1. معتمدى،1240 ق، سربى، رحلى،332 ص.
2. معتمدى،1267 ق، سربى، رحلى، بىشمارۀ صفحه.
3. مشهد: كتابفروشى جعفرى،1382 ق، سربى، وزيرى،716 ص.
235
4. تهران: على اكبر علمى. -دوّم،1363 ش، سربى، وزيرى،504 ص.
5. به تصحيح مولوى سيّد تصدق حسين كاظمى، لكهنئو-مطبع منشى نولكشور (ترجمههاى متون فارسى به زبانهاى پاكستانى/151) .
6. تهران: جاويدان،1353 ش،502 ص (كتابشناسى ملّى ايران، تابستان 1353/189) .
7. به كوشش سيّد على اماميان، قم-انتشارات سرور،1376 ش، وزيرى، دو مجلّد،1375 ص.
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/1226.
236
حيات القلوب (2) (تاريخ-فارسى)
آغاز: الحمد للّه و الصّلاة على عباده الّذين اصطفى محمّد و آله خير الورى. أمّا بعد اين كتاب دوّم است از كتابهاى حيات القلوب از مؤلّفات احقر عباد اللّه محمّد باقر بن محمّد تقى مجلسى عفى اللّه عن جرائمهما.
انجام: مؤلّف گويد كه تحقيق معانى اين اخبار در كتاب بحار الأنوار بيان شده است انشاء اللّه تعالى در مجلّد امامت بعضى اسرار و دقايق اين اخبار واضح خواهد شد. . . و كان في الخامس و العشرين من شهر ذى الحجّة الحرام من شهور سنة سبع و ثمانين بعد الألف من الهجرة النبويّة.
موضوع: تاريخ زندگانى پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله و بيان احوال نياكان و اصحاب آن حضرت.
تاريخ ساخت:25 ذوالحجّه 1087 ق.
نسخههاى خطّى:
1-1123 ق، ش 797(الهيّات مشهد 1/102) .
2-سدۀ 11 ق، از باب 31 تا باب 65، ش 22826(همو 3/946) .
3-ذح 1231 ق، ش 4485(مجلس 12/163) .
4-به خطّ مؤلّف، ناقص، تصحيح شده و داراى اضافات، تملّك رجب 1339 ق، ش 1881(مرعشى 8/86) .
5-سدۀ 13 ق، ش 3051(ملك 2/221) .
6-سدۀ 12 ق، آغاز و انجام افتاده، ش 21 اخبار كتابخانۀ نوّاب-مشهد (دو كتابخانۀ مشهد/488) .
7-27 ع 1/1252 ق، ش 5691(وزيرى 1/280) .
237
8-اوايل سدۀ 12 ق، ش 5979(همو 1/281) .
9-8 رمضان 1242، ش 14990(همو 1/282) .
10-بىتا، ش 18631(همو 4/1466) .
11-12 ج 2/1287 تا 27 ع 1/1289 ق، ش 536 دانشگاه اصفهان (نسخههاى خطّى 12/896) .
12-1245 ق، ش 540 دانشگاه اصفهان (همو 12/896) .
بنگريد به:
نوربخش 1/175.
موزۀ ملّى پاكستان/775.
عمومى اصفهان 1/92.
جامع گوهرشاد 1/290.
چهار كتابخانۀ مشهد/4،28،110.
گلپايگانى 2/68،69.
كتابخانۀ سلطنتى/305.
فيضيّۀ استادى 2/49.
مسجد اعظم/161.
آستان قدس 5/79.
الفبائى آستان قدس/230،640.
سپهسالار سابق 4/351.
نسخههاى خطّى فارسى 6/4455-4458.
نسخههاى چاپى:
1. تهران: على اكبر علمى. -دوّم،1363 ش، سربى، وزيرى،704 ص.
2. تهران: كتابفروشى اسلامى. -سوّم، جمادى الاولى 1374 ق،704 ص.
3. به تصحيح مولوى سيّد تصدق حسين كاظمى لكهنئو-مطبع منشى نولكشور
238
(ترجمههاى متون فارسى به زبانهاى پاكستانى/151) .
4. به كوشش سيّد على اماميان، قم-انتشارات سرور،1376 ش، وزيرى، سه مجلد،1823 ص.
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/1226.
كتابشناسى ملّى ايران، تابستان 1354/265.
239
حياة القلوب (3) (حديث-فارسى)
آغاز: اين مجلّد سوّم است از كتاب حياة القلوب تأليف خادم اخبار ائمّه اطهار محمّد باقر بن محمّد تقى حشرهما اللّه مع مواليهما الاخيار در بيان وجوب امام عليه السّلام و منصوب بودن او از جانب ملك علام و عصمت او از گناهان صغيره و كبيره و اتّصاف او به صفات كماليه به غير از نبوّت و آياتى كه در شأن ائمّه عليهم السّلام مجملا نازل شده و آن مشتمل است بر دوازده باب.
انجام: و ابن ماهيار از حضرت باقر عليه السّلام روايت كرده كه اين آيه در شأن حضرت قائم عليه السّلام است كه چون ظاهر شود انتقام خواهد كشيد از بنى اميّه و از آنها كه تكذيب ائمّه عليهم السّلام كردند و از آنها كه عداوت آنها را داشتند.
حياة القلوب، تهران: علميّه اسلاميّه.
موضوع: امامت.
ملاحظات: اين جلد ناتمام مانده ولى آقا رضى فرزند ملاّ محمّد نصير فرزند محمّد تقى مجلسى دنبالۀ آن را نوشته است.
بنگريد به: نسخههاى خطّى فارسى 2/968، ج 6/4501.
نسخههاى خطّى:
1-غرّۀ شوّال 1262 ق، ش 150(الهيّات مشهد 1/102) .
2-1227 ق، ش 62320(مجلس 16/328) .
3-وسط شوّال 1085، ش 62661(همو 12/114) .
4-1221 ق، ش 12305(وزيرى 3/1039) .
5-سدۀ 13 ق، ش 304(جامع گوهرشاد 1/257) .
240
6-سدۀ 13 ق، ش 66(فيضيّۀ استادى 2/49) .
7-ش 1648(مسجد اعظم/161) .
8-8 ذق 1273 ق، ش 274M دانشگاه لس آنجلس (نسخههاى خطّى 11/34) .
9-1 ع 2/1260 ق، ش 5369(سپهسالار سابق 4/352) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى فارسى 6/4455-4458.
الفبائى آستان قدس/230،640.
نسخههاى چاپى:
1. تهران: علميّۀ اسلاميّه 2. به كوشش سيّد على اماميان، قم-انتشارات سرور، 1376 ش، وزيرى،543 ص.
241
خطبۀ جلوس سلطان حسين بر تخت سلطنت (فارسى)
آغاز: تبارك الّذي بيده الملك و هو على كلّ شئ قدير نحمدك اللّهمّ يا مالك الملك تؤتى الملك من تشاء و تعزّ من تشاء بيدك الخير و أنت على كلّ شئ قدير.
انجام: ضلال عدالت امين الدّين سلطان سلاطين روى زمين و خاقان خواقين با عزّ و تمكين بر مفارق عالميان مخلّد و بر دوام بوده باشد بمحمّد و آله الطّاهرين.
مجلس 9/50
نسخههاى خطّى:
1-1286 ق، مجموعۀ ش 2721(9) (مجلس 9/50) .
2-سدۀ 11 ق، مجموعۀ ش 568(47) (سنا 1/360) .
3-بىتا، ش 3:29-6054(آستانۀ قم/192) .
242
ربيع الاسابيع (دعا-فارسى)
كشف الحجب/222، اجازات الحديث/247، مرآة الكتب 3/6، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372، الذريعه 10/75.
آغاز: الحمد للّه الّذي جعل يوم الجمعة لعباده المؤمنين عيدا.
الذريعه 10/75
تاريخ ساخت:22 ج 1/1099 ق. (همو 10/75) .
نسخههاى خطّى:
1-صفر 1226 ق، ش 201(الهيّات مشهد 1/124) .
2-22 ج 1/1099 ق، ش 7562(مدرسۀ آخوند/23) .
3-22 ج 1/1099 ق، ش 2460(وزيرى 3/828) .
4-سدۀ 12 ق، ش 12717(همو 3/1101) .
5-بىتا، ش 21060(همو 4/1494) .
6-صفر 1226 ق، ش 201 كتابخانۀ عبد المجيد مولوى-مشهد (نسخههاى خطّى 5/29) .
7-21 ع 2/1133 ق، ش 1008 كتابخانۀ دكتر حسين مفتاح-تهران (همو 7/168) .
8-5 ذق 1109 ق، ش 115-ج (ادبيّات تهران/283) .
9-سدۀ 13 ق، ش 1611، جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/121) .
10-سدۀ 12 ق، ش 1663، جامع گوهرشاد (همو/121) .
11-تملّك 1267 ق، ش 537(گلپايگانى 2/83) .
12-بىتا، مقابله از روى نسخۀ مؤلّف ش 85(دانشگاه تهران 1/118) .
243
بنگريد به:
فيضيّۀ استادى 2/60.
وزيرى 1/55.
معهد الدراسات الإسلاميّة العليا-عراق/122.
مرآة العلوم-هند 1/233.
عمومى معارف 1/33.
نسخههاى خطّى 3/180.
الفبائى آستان قدس/276.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/128.
نسخۀ چاپى:
1. تهران، سنگى (كتابهاى چاپى فارسى 2/1678) .
244
رجعت (عقايد-فارسى)
امل الآمل 2/248، كشف الحجب/263، رياض العلماء 5/39، اجازات الحديث/189، الذريعه 1/90، ج 13/68، مرآة الكتب 3/10، لؤلؤة البحرين/58.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين، و الصّلاة على اشرف الانبياء و المرسلين محمّد و عترته الطّاهرين المعصومين. أمّا بعد چنين گويد فقير خاكسار، محمّد باقر بن محمّد تقى حشرهما اللّه تعالى مع الائمّة الابرار.
انجام: پس دست راست را بر ران راست خود سه مرتبه مىزنى و سه مرتبه مىگويى «العجل العجل يا مولاى يا صاحب الزّمان» .
مجموعۀ رسائل اعتقادى علاّمه محمّد باقر مجلسى، تحقيق سيّد مهدى رجائى، مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى،1368 ش.
موضوع: آخر الزمان و احوالات امام عصر عليه السّلام.
تاريخ ساخت:19 رجب 1078 ق. (الهيّات مشهد 2/672)19 رجب 1072 ق (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/130) .
ملاحظات: دربارۀ اين رساله از علاّمۀ مجلسى سؤال شده است: نسخۀ رجعت كه به فارسى نوشته شده بعضى مردم مىگويند كه بعد از انتشار تأمل فرمودهاند كه احاديث آنها معتمد عليها نيست، اين سخن اصلى دارد يا سخن جاهلان است؟
جواب: بسمه تعالى در نقل احاديث كه از كتب معتبرۀ علما و محدّثين استخراج شده باشد كسى را ندامتى نمىباشد، امّا چون رسالۀ مختصرى است توضيح و
245
جمع بين الاخبار را حواله به كتاب بحار الانوار كردهام، و اللّه الموفّق.
نظم اللآلى/366، تحقيق سيّد مهدى رجائى. -اوّل، 1411 ق.
نسخههاى خطّى:
1-1115 ق، ش 69(الهيّات مشهد 1/126) .
2-17 ماه رمضان 1080 ق، مجموعۀ ش 22468(همو 2/672) .
3-7 صفر 1260 ق، مجموعۀ ش 22756(همو 3/888) .
4-1080 ق، مجموعۀ ش 1905(8) (ملك 5/397) .
5-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(12) (مرعشى 1/209) .
6-ذح 1088 ق، ش 27530(وزيرى 5/1827) .
7-ذق 1219 ق، مجموعۀ ش 6007(همو 2/687) .
8-13 شوّال 1088 ق، مجموعۀ ش 4282(4) (همو 13/3251) .
9-1115 ق، ش 69 كتابخانۀ عبد المجيد مولوى-مشهد (نسخههاى خطّى 5/15) .
10-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 495(1) كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (همو 2/119) .
11-26 صفر 1137 ق، ش 2/172 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/88) .
12-سدۀ 11 ق، مجموعۀ ش 2077/ف (3) (ملّى تهران 5/86) .
13-كتابخانۀ شخصى ابوذرّ بيدار (رجعت/4) .
بنگريد به:
دانشگاه تهران 5/1203-1213، ج 8/581، ج 11/2367، ج 12/2801، ج 13/3251، ج 16/120،462.
ادبيّات تهران 2/22.
246
فهرست مشترك پاكستان 2/1021.
مرآة العلوم 1/209.
فيضيّه 2/7.
نسخههاى خطّى 2/82، ج 5/374،604، ج 8/262، ج 12/840.
وزيرى 5/1529.
جامع گوهرشاد 1/145.
موزۀ ملّى پاكستان/807.
چهار كتابخانۀ مشهد/88.
مكتبة سالار جنگ هند 1/252.
مسجد اعظم/120،428،467،484،500،646.
الذريعه 1/90.
آستان قدس 5/42،43.
سپهسالار سابق 3/407.
الفبائى آستان قدس/181،277،645.
الذريعه 13/68.
نسخههاى خطّى فارسى 2/871.
نسخههاى چاپى:
1. با مقدّمه و تصحيح و حواشى ابوذرّ بيدار، تهران: انتشارات رسالت قلم. -دوم، 1370 ش، سربى، رقعى،144 ص.
2. تحقيق سيّد مهدى رجائى، مجموعۀ رسائل اعتقادى علاّمه محمّد باقر مجلسى، مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى. -اوّل،1368 ش، سربى، وزيرى، صص 49-126. اين چاپ، ناقص است.
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/109، ج 2/1708،2220.
247
ترجمههاى اردو:
1. از الطاف حسين، دهلى-مطبع يوسفى (1328 ه) (ترجمههاى متون فارسى به زبانهاى پاكستانى/30) .
2. لوح محفوظ (منظوم) : اثر، سه هزار بيت دارد، مخطوطه،109 ص (قاموس:
1) (دانش ش 22 تابستان 1369 ش/62) .
248
رضاع (فقه-فارسى)
مرآة الكتب 3/118، الذريعه 11/189.
آغاز: بسمله مسائلى كه زن بر شوهر حرام شود اوّل آنكه هرگاه برادر يا خواهر خود را شير دهد دوّم آنكه زن برادرزادۀ خود را شير دهد.
انجام: دوازدهم آنكه زن مادر خالو يا مادر خوالۀ شوهر مىشود و مادر خوالو يا مادر خواله به منزلۀ جدّه است.
كلمات المحقّقين/147، قم: مكتبة المفيد، 1402 ق.
نسخههاى خطّى:
1-نسخۀ ش 2379(4) كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى (نسخههاى خطّى 5/162) .
2-صفر 1275 ق، مجموعۀ ش 14(2) كتابخانۀ كاظم مدير شانهچى (همو 5/604) .
3-بىتا، مجموعۀ ش 1(2) دانشگاه كپنهاك (همو 5/710) .
4-17 ج 1/1116 ق، كتابخانههاى استانبول (همو 10/276) .
5-1086 ق، مقابله شده، مجموعۀ ش 785M (2) دانشگاه لس آنجلس (همو 11/682) .
6-8 رجب 1232 ق، مجموعۀ ش 5914(3) (دانشگاه تهران 16/150) .
7-1262 ق، ضميمۀ ش 13490(الفبائى آستان قدس/283) .
8-محرّم 1244 ق، مجموعۀ ش. . . (1) كتابخانۀ سيّد نجومى-كرمانشاه (دليل المخطوطات 1/282) .
9-1234 ق، مجموعۀ ش 649(2) (مسجد اعظم/467) .
249
نسخههاى چاپى:
1. ضميمۀ مجموعۀ كلمات الرضاعيّات و الخراجيّات، تهران،1313 ق. سنگى، وزيرى. (كتابهاى چاپى فارسى 2/1735) .
2. ضميمۀ كلمات المحقّقين، تهران،1315 ق، سنگى، وزيرى (همو 2/1735) .
3. ضميمۀ درر الفوائد في شرح الفرائد، تهران،1318 ق، سنگى، وزيرى (همو 2/1735) .
250
زاد المعاد (دعا-فارسى)
كشف الحجب/302، مرآة الكتب 3/42، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372، الذريعه 12/11.
آغاز: الحمد للّه الّذي جعل العبادة وسيلة لنيل السعادة. . . امّا بعد بندۀ خاطى محمّد باقر بن محمّد تقى عفى اللّه عن جرائمهما. . . مىنگارد. . . و مسمّى گردانيد آن را به زاد المعاد.
انجام: و ختم بفضل اللّه سبحانه و تأييده في شهر اللّه المعظّم شهر رمضان من سنة سبع و مأة و ألف من الهجرة المقدّسه. . . و الصّلاة على سيّد المرسلين محمّد و آله الأطهرين الأقدسين و لعنة اللّه على أعدائهم أجمعين.
زاد المعاد، تهران: كتابفروشى اسلاميّه، شوّال 1394 ق.
تاريخ ساخت: ماه رمضان 1107 ق.
نسخههاى خطّى:
1-تصحيح شده، با اجازۀ علامۀ مجلسى به تمام مؤمنين، مجموعۀ ش 1443(1) (مرعشى 4/230) .
2-4 ج 2/1174 ق، تصحيح شده با علامت بلاغ، ش 628(همو 2/229) .
3-تملّك 1196 ق، ش 168(همو 1/185) .
4-1107 ق، بعضى صفحات با حاشيه، ش 13467(وزيرى 2/202) .
5-1193 ق، ش 1880(همو 4/1303) .
6-رجب 1183 ق، ش 17679(همو 4/1320) .
7-شعبان 1188 ق، ش 18557(همو 5/1565) .
251
8-ماه رمضان 1126 ق، ش 19702(همو 4/1477) .
9-1195 ق، مجموعۀ ش 21455(1) (همو 5/1619) .
10-ج 1/1194 ق، ش 24973(همو 5/1752) .
11-ماه رمضان 1107 ق، ش 8257(دانشگاه تهران 17/92) .
12-18 ع 1/1157 ق، ش 10047(همو 17/532) .
بنگريد به:
آستان قم/125،126.
آشنايى با چند نسخۀ خطّى/357،358.
وزيرى 1/329، ج 2/553،616،764،802،803،804،805،806، 807، ج 3/825،988،959،966،961،979،985،1059،1107، 1119، ج 4/1129-1130،1134،1175،1181-1182،1196-1197، 1215-1216،1255،1334-1335،1386،1390،1391، 1400-1401،1417،1419،1478،1500، ج 5/1520،1567،1577، 1620،1633-1634،1693،1712،1785-1786،1796-1797.
كتابخانۀ نوربخش 1/143-144،2/231-132.
مجلس 21/109،110، ج 16/17، ج 11/113، ج 6/21،22،23، ج 3/53.
الهيّات مشهد 3/775، ج 1/138.
عمومى معارف 1/35،36.
آستان شاهچراغ 1/199،200،201،202،203،204.
ملى فارس 1/356.
ملى تهران 1/239،242،310، ج 2/526، ج 3/10،519، ج 4/318، 418، ج 5/588،668، ج 6/110، ج 10/644،645،651.
سنا 2/227.
دانشگاه تهران 1/123، ج 9/883،897،899، ج 16/383،646،682،
252
758، ج 17/187،214،340،414.
ادبيات تهران 2/23.
موزۀ ملّى پاكستان/876.
گنجبخش 4/2384.
مخطوطات لاهور 1/205.
خزانۀ حيدريّه/31.
دانشگاه فردوسى/97،98.
عمومى اصفهان 1/108،109.
جامع گوهرشاد 1/80.
چهار كتابخانۀ مشهد/127.
دو كتابخانۀ مشهد/552.
مدرسۀ آخوند/28.
انجمن آثار ملّى/43.
كتابخانههاى رشت و همدان/51.
ملّى تبريز 2/796،797،798.
تراثنا سال اوّل ش 2/76، ش 3/80.
گلپايگانى 1/281،300، ج 2/92،93،94، ج 3/66،173،184،211، 215.
المخطوطات الفارسيه 1/287.
مرآة العلوم 1/234،235.
كتابخانۀ سلطنتى/581،583،586،588،591،594،596،598،601، 603،606.
معهد الدراسات الاسلاميّه/123.
دليل المخطوطات 1/19،110،234.
فيضيّۀ استادى 3/65،66،78.
253
مسجد اعظم/219،220،524،648.
مرعشى 1/41، ج 2/233، ج 3/113.
نسخههاى خطّى 2/83، ج 3/93،129،432، ج 4/385،663، ج 5/33، 366،380،382،702، ج 6/471،550، ج 7/6،706،735،767،780، ج 8/198،254، ج 10/118، ج 11/51،52،682، ج 12/725،778، 781،782،784،785،820،849،900،933،989.
آستان قدس 6/243-246(17 نسخه) .
سپهسالار سابق 1/30-34.
الفبائى آستان قدس/293،647.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/136.
نسخههاى چاپى:
1. چاپ معتمدى، تهران، سربى، وزيرى،179 ص.
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 2/1817، آستان قدس 6/323-325.
گزينۀ فارسى:
اعمال سه ماهه.
نسخههاى خطّى:
1-ع 2/1232 ق، ش 18787(وزيرى 4/1489) .
2-1241 ق، ش 14531(الفبائى قدس/61) .
نسخههاى چاپى:
1. اوايل رواج چاپ، سنگى، رقعى،205 ص (كتابهاى چاپى فارسى 1/286) .
254
2. ايران،1230 ق، سنگى (همو 1/286) .
ترجمهها به اردو:
1. از محمّد حسين با متن فارسى، دهلى: مطبع يوسفى 1365 ق. (ترجمههاى متون فارسى به زبانهاى پاكستانى/140) .
2. زاد العباد از سيّد محمّد باقر الباقرى الجوراسى فرزند سيّد مهدى حسن كهجوا، مطبع اصلاح 1376 ق (همو/405) .
255
زكات و خمس و اعتكاف (فقه-فارسى)
كشف الحجب/266، مرآة الكتب 3/117،118، ج 4/19، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين. . . امّا بعد اين رسالهايست در بيان زكات و خمس و اعتكاف مشتمل بر سه فصل.
انجام: و احكام اعتكاف بسيار است و به آنچه ضرور بود اكتفا كرديم.
مرعشى 1/206
ملاحظات: اين رساله همانست كه به عنوان باب چهاردهم در آخر كتاب زاد المعاد آمده است. (مرعشى 1/206)
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(3) (مرعشى 1/206) .
2-بىتا، مجموعۀ ش 4076(10) (همو 11/84) .
3-27 صفر 1216 ق، مجموعۀ ش 10552(7) (مدرسۀ آخوند/449) .
4-1101 يا 1011 ق، مجموعۀ ش 1223(4) (گلپايگانى 2/236) .
5-بىتا، مجموعۀ ش 2177(5) (همو 3/184) .
6-1235 ق، ش 2/704 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/128) .
7-بىتا، مجموعۀ ش 5704(4) (آستان قدس 5/424) .
256
سؤال و جواب (پاسخ-فارسى)
آغاز: بسمله: س: به شرف عرض باريافتگان دربار ملائك مدار شرايع انتشار محامد آثار عرض اقتدار آن درّۀ ابرار.
انجام: و لا يعرض من الكثرة بغرور الشيطان بتزيين. . . الحمد للّه على جميله و جليله و الصلاة و السّلام على حبيبه و خليله و نجيبه و على الأقربين من آله و تفاصيله برحمتك يا أرحم الراحمين و لعنة اللّه على القوم الظالمين المشركين آمين يا رب العالمين.
ملّى تهران 1/316
موضوع: در اين رساله از مير محمّد باقر سؤال مىشود كه آيا على بن ابى طالب خالق السماوات و الارضين است و آيا ائمه علل اربعه عالمند يا نه؟ ايشان ضمن پاسخ عقلى و نقلى به دو سؤال با تمهيدى خالق بودن على و علل اربعه بودن ائمه را ردّ مىكنند. (ملّى تهران 1/315)
نسخۀ خطّى:
1-1263 ق، مجموعۀ ش 321/ف (2) (ملّى تهران 1/315) .
257
سؤال و جواب (پاسخ-فارسى)
آغاز: بسمله. هذه أسئلة ينسب إلى بعض الأذكياء و أجوبة ينسب إلى مولينا محمّد باقر بن محمّد تقى. سؤال: آب چاه بملاقات نجاست نجس مىشود يا نه؟
جواب: نجس مىشود.
انجام: موجب كفر نمىشود امّا جزايت بر خداى و ائمۀ هدى عليهم السّلام است تمّت تحريرا في شهر ذى قعدة سنة مأة و تسع بعد الألف من الهجرة النبويه.
مجلس 14/127
نسخه خطّى:
1. ذق 1109 ق، مجموعۀ ش 64971(20) (مجلس 14/127) .
258
سؤال و جواب (تفسير-فارسى)
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين. . . أمّا بعد چنين گويد اين. . . سؤالاتى چند رسيده از بعض اهل كتاب.
انجام: فما تغنى الآيات و النذر عن قوم لا يؤمنون و لا حول. . .
دانشگاه تهران 1/130
موضوع: دربارۀ سه موضوع:
اول-تفسير آيۀ لاٰ رَطْبٍ وَ لاٰ يٰابِسٍ إِلاّٰ فِي كِتٰابٍ مُبِينٍ.
دوم-دربارۀ تفسير آيۀ مربوط به ابن اللّه دانستن يهود و نصارى عزير و مسيح را.
سوم-دربارۀ امام زمان و آيۀ «تَنَزَّلُ اَلْمَلاٰئِكَةُ وَ اَلرُّوحُ» .
(دانشگاه تهران 1/130)
نسخۀ خطّى:
1.12 ذق 1299 ق، ش 933(دانشگاه تهران 1/130) .
259
سؤال و جواب (پاسخ-فارسى)
آغاز: سؤال: زيد نامى طفل رضيعه از عمرو نامى متعه نمود.
انجام: تمام پنج جزء كتاب از تأليفات مرحوم محمّد باقر.
نسخۀ خطّى:
1-1258 ق، در پنج جزء، ش 243 س (كتابخانههاى رشت و همدان/135) .
260
سهام (فقه-فارسى)
لؤلؤة البحرين/58، كشف الحجب/268، الذريعه 12/260.
ملاحظات: مختصرى است فتوايى در احكام ارث. . . و مشتمل بر يك مقدّمه و چهار مطلب و يك خاتمه مىباشد بدين تفصيل:
مقدّمه: در بيان مخارج سهام.
مطلب اوّل: در بيان مجملى از ارث و موانع آن.
مطلب دوّم: در بيان انساب ارث.
مطلب سوّم: در بيان اسباب ارث.
مطلب چهارم: در ميراث غرقى و مهدوم عليهم و خناثى.
خاتمه: در تحقيق مناسخات.
بنگريد به: مرعشى 13/188
نسخۀ خطّى:
1-4 ذق 1151 ق، مجموعۀ ش 4995(1) (مرعشى 13/188) .
261
شرح دعاى جوشن كبير (دعا-فارسى)
الذريعه 13/247، ج 2/66.
آغاز: الحمد للّه و سلام على عباده. . . و بعد بدانكه شيخ عظيم الشأن ابراهيم بن على كفعمى در كتاب بلد الامين.
انجام: و اگر بعد از اتمام دعا نيز حاجت خود را ياد كند خوبست.
مرعشى 1/212
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، ش 187(18) (مرعشى 1/212) .
2-سدۀ 11-12 ق، مجموعۀ ش 1449(4) (گلپايگانى 2/260) .
262
شرح حديث خضر (حديث-عربى)
آغاز: الحمد للّه و سلامه على عباده الّذين اصطفى. . . و بعد فيقول. . .
محمّد باقر بن محمّد تقى. . . أخبرنى عدّة من الأفاضل الكرام و جمّ غفير من العلماء الاعلام منهم والدى العلاّمة قدّس اللّه ارواحهم.
انجام: جعله اللّه مقتديا بمن شرف بلقبه المرتضى علما و عملا و فتح له من طرق النجاة إلى أجداده الهداة سبلا فى شهر ربيع الثانى من سنة الإثنين و المأة بعد الألف الهجريّة، و الحمد للّه أوّلا و آخرا، و صلّى اللّه على سيّد المرسلين محمّد و عترته الاقدسين.
رسالة فى حديث مذكور في العلل و العيون، تحقيق سيّد مهدى رجائى. اصفهان: كتابخانۀ علاّمۀ مجلسى،1409 ق.
تاريخ ساخت: ع 2/1102 ق.
نسخۀ خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(28) (مرعشى 1/215) .
نسخۀ چاپى:
1. به همراه الاعتقادات، اصفهان: كتابخانۀ علاّمۀ مجلسى. -اوّل،1409 ق.
263
الشكّ (فقه-عربى)
مرآة الكتب 4/23، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/369، الذريعه 14/216، كشف الحجب/269.
ملاحظات: حديث 35 از كتاب الاربعون حديثا علامۀ مجلسى با خطبه و مقدّمۀ همان كتاب در اين نسخه جدا شده و چون مشتمل بر بعضى از احكام شك و سهو در نماز بوده اين نام بدو داده شده است. (مرعشى 18/259)
نسخۀ خطّى:
1-12 شعبان 1106 ق، مجموعۀ ش 7107(1) (مرعشى 18/259) .
264
شك و سهو (فقه-فارسى)
امل الآمل 2/248، كشف الحجب/269، رياض العلماء 5/39، اجازات الحديث/126،181، . . . ، مرآة الكتب 4/23، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372، الذريعه 14/216.
آغاز: الحمد للّه الذي أزاح ظلمات الشبهات و الشكوك و الأوهام عن مناهج المسائل و الأحكام. . . امّا بعد چنين گويد. . . محمّد باقر بن محمّد تقى. . . كه چون نماز اشرف عبادات بدنيه و اعظم قربات ربّانيه است.
انجام: به اينجا ختم شد اين رسالۀ عجاله در مشهد. . . على بن موسى الرضا در روز دهم ماه ذى القعدة الحرام از سال هزار و هشتاد و پنج از هجرت و الحمد للّه أولا و آخرا و صلّى اللّه على محمّد و آله المقدّسين.
دانشگاه تهران 5/1944
تاريخ ساخت:10 ذق 1085 ق.
نسخههاى خطّى:
1-20 شعبان 1132 ق، مجموعۀ ش 1602(2) (مرعشى 5/5) .
2-احتمالا 1121 ق، مجموعۀ ش 3034(5) (همو 8/225) .
3-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(2) (همو 1/206) .
4-25 ج 2/1232 ق، مجموعۀ ش 1683(1) (همو 5/78) .
5-1085 ق، مقابله و تصحيح شده، ش 49(دانشگاه تهران 1/39) .
6-ع 2/1100 ق، مجموعۀ ش 8879(12) (همو 17/242) .
7-1099 ق، مجموعۀ ش 5623(2) (مجلس 17/74) .
8-6 ع 1/1111 ق، مجموعۀ ش 4903(18) (همو 14/125) .
265
9-1126 ق، مجموعۀ ش 20410(4) (وزيرى 5/1647) .
10-1269 ق، مقابله شده با اصل مجلسى، مجموعۀ ش 246(5) ، دانشگاه اصفهان (نسخههاى خطّى 12/933) .
11-5 ذح 1094 ق، مجموعۀ ش 290(1) كتابخانۀ دكتر حسين مفتاح-تهران (همو 7/232) .
12-5 ج 1/1177 ق، مجموعۀ ش 1289(6) همو (همو 7/275) .
بنگريد به:
وزيرى 5/1704.
ملّى تهران 4/313.
دانشگاه تهران 5/1943 و ج 17/287.
ملك 5/291.
موزۀ ملّى پاكستان/834،834.
چهار كتابخانۀ مشهد 145،145،145.
فيضيّۀ استادى 3/128.
مسجد اعظم/441،516،580،628،642.
نسخههاى خطّى 3/191،226، و ج 8/235.
آستان قدس 5/433،434.
فرهنگ و هنر مشهد/58.
الفبائى آستان قدس/373،653.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/385.
شرح خطّى:
1. از محمّد اسماعيل بن محمّد ابراهيم فدايى كزازى، مجموعۀ ش 579(2) (مسجد اعظم/461) .
صراط النجاة (حديث-فارسى)
كشف الحجب/114،370، مرآة الكتب 3/86، الذريعه 15/37.
آغاز: الحمد للّه الواحد الفرد المبرّا عن شأنه الاضداد و الانداد. . . چنين گويد. . .
محمّد باقر بن محمّد تقى المجلسى الاصفهانى كه اين رسالهايست در بيان ترجمه حديث شريفى كه اعرابى سؤال كرد از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام از معنى واحد و يگانه بودن اللّه تعالى. . . و مسمّى گردانيد ب «صراط النجاة» .
انجام: خداوند عالم همه مؤمنين و مؤمنات را از ميلكردن به باطل و مذاهب غير حقه نگاه دارد بحقّ محمّد و آله الامجاد.
دانشگاه تهران 5/1411
تاريخ ساخت:15 محرم 1093 ق (ملك 5/396) .
ملاحظات: سه رساله تحت عنوان صراط النجاة به علاّمۀ مجلسى نسبت دادهاند كه يكى بهطور يقين همان عقايد است و امّا دو رسالۀ ديگر داراى دو موضوع متفاوتند. رسالهاى كه ما از آن ياد مىكنيم ترجمۀ حديث اعرابى است و ديگرى كه محدّث بزرگوار مرحوم نورى از آن نام مىبرد دربارۀ شرح گناهان كبيره است.
صاحب روضات نسبت اين رساله را به محمّد باقر بن محمّد تقى لاهيجى شايستۀ قبول دانسته و مرحوم ميرزا حسين نورى در مقابل اين گفتۀ وى نظرى ابراز نفرموده و ليكن ممكن است رسالۀ مورد مناقشه، همان شرح گناهان كبيره باشد.
بنگريد به: روضات الجنّات 2/83، الفيض القدسى (بحار الانوار 105/53) .
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1279 ق، ش 836(دانشگاه تهران 5/1408) .
267
2-26 ع 2/1259 ق، آغاز از ديباچه اندكى افتاده، ش 3710(همو 12/2711) .
3-1141 ق، مجموعۀ ش؟ (2) (وزيرى-يزد 4/1186) .
4-14 صفر 1250 ق، مجموعۀ ش 17534(3) (الهيّات مشهد 2/33) .
5-1134 ق، مجموعۀ ش 1905(1) (ملك-تهران 5/396) .
6-1261 ق، مجموعۀ ش 3574(3) كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى (نسخههاى خطّى 5/192) .
7-1124 ق، ش 2194/ف (ملّى تهران 5/279) .
8-سدۀ 12 ق، ش 322-ج (حقوق تهران/160) .
9-سدۀ 13 ق، ش 1437 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/88) .
10-1109 ق، مجموعۀ ش 757/م (ملّى تهران 9/249) .
11-14 صفر 1250 ق، مجموعۀ ش 17534(الهيّات مشهد 2/35) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى فارسى 2/815.
وزيرى 4/1179.
نوربخش 2/179.
دليل المخطوطات 1/23.
فيضيّۀ استادى 2/80.
مسجد اعظم/489.
نسخههاى چاپى:
1. تهران: چاپخانۀ محمّد اسماعيل باسمهچى،1316 ش، ش 12738(آستان قدس 5/288) .
2. هند،1304 ق، (الذريعه 15/37) .
3. ايران، به همراه بحر المصائب (همو 15/37) .
268
صلاة الجمعة (عربى)
الذريعه 15/66.
نسخۀ خطّى:
1-1182 ق، مجموعۀ ش 5341(1) (مجلس 16/253) .
269
صواعق اليهود (فقه-فارسى)
كشف الحجب/372، مرآة الكتب 3/88، لؤلؤة البحرين/59، نظم اللآلى/372، الذريعه 15/95، ج 5/105.
آغاز: الحمد للّه الّذي أعزّ الإسلام و المسلمين و أذلّ الكفر
انجام: يا حواله به حكام ايشان بكند و اگر خود حكم كند بهتر است
مرعشى 1/214
موضوع: احكام جزيه (ماليات) گرفتن از يهود و نصارى.
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(26) (مرعشى 1/214) .
2-بىتا، مجموعۀ ش 12، كتابخانۀ حميد سيرلو-همدان (كتابخانههاى رشت و همدان/1708) .
3-رجب 1207 ق، مجموعۀ ش 5878(2) (دانشگاه تهران 16/119) .
بنگريد به:
فيضيّۀ استادى 3/75.
270
صوم ماه شعبان (فقه-فارسى)
آغاز: الحمد للّه الموفّق للطاعات فى شريف الاوقات. . .
انجام: و در بعضى از روايات از براى فقرا كه قادر بر درهم و مدّ نباشند يك گرده نان نيز وارد شده است.
مرعشى 1/213
موضوع: ثواب روزه داشتن در ماه شعبان.
نسخۀ خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(22) (مرعشى 1/213) .
271
العقائد (عربى)
امل الآمل 2/248، كشف الحجب/52، رياض العلماء 5/40، اجازات الحديث/108،126، . . . ، الذريعه 2/224، ج 23/188، كشف الاستار 1/195، مرآة الكتب 2/56، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/367.
آغاز: الحمد للّه الّذي سهّل لنا سلوك شرايع الدّين. . . امّا بعد فيقول. . .
ابن محمّد تقى، محمّد باقر.
انجام: و يجعلنا و إيّاك ممّن يذكر فتنفعه الذّكرى و السّلام على النبىّ الهدى و آله العظماء.
سير و سلوك مجلسى به همراه شرح باب حادى عشر مركز نشر كتاب 1370 ق.
ملاحظات: اين رساله در يك شب تأليف گرديده و به همين سبب نام ليلية بر خود گرفته است. (لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/367)
نسخههاى خطّى:
1-ذح 1201 يا 1121 ق، ش 1/767 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/217) .
2-مقابله در 1128 ق، مجموعۀ ش 1162(3) (گلپايگانى 2/233) .
3-8 شوال 1204 ق، ش 4414 همراه با ترجمۀ تحت اللفظى (مرعشى 12/14) .
4-نيمۀ محرّم 1116 ق، مجموعۀ ش 4076(همو 11/83) .
5-1149 ق، با تصحيح، مجموعۀ ش 5571(2) (همو 14/335) .
6-1125 ق، مجموعۀ ش 187(همو 1/213) .
272
7-15 رمضان 1119 ق، مجموعۀ ش 2146(10) (ملك 5/433) .
8-1118 ق، مجموعۀ ش 2125(23) (همو 5/426) .
9-1126 ق، مجموعۀ ش 20410(1) (وزيرى 5/1646) .
10-سدۀ 11 ق، مجموعۀ ش 4333(5) (دانشگاه تهران 13/3292) .
11-22 شوّال 1102 ق، مجموعۀ ش 4371(4) (همو 13/3339) .
12-7 ع 1/1218 ق، شمارۀ 8001(همو 17/1) .
بنگريد به:
مجلس 11/278.
ملّى تهران 1/315، و ج 4/452، و ج 7/6.
دانشگاه تهران 3/535،535، و ج 9/1365، و ج 12/2604،2771،2880، و ج 16/511،515.
ملك 5/239،355،309.
چهار كتابخانۀ مشهد 217،217،217.
مدرسۀ آخوند/454.
كتابخانههاى رشت و همدان/113.
ملّى تبريز 1/86.
گلپايگانى 1/26،212، ج 3/184.
ميكروفيلمهاى دانشگاه تهران 1/723.
دليل المخطوطات 1/138.
فيضيّۀ استادى 2/126.
مسجد اعظم/516،524،636.
مرعشى 1/83، ج 3/68، ج 17/191.
نسخههاى خطّى 3/149،226، ج 5/386، ج 7/238، ج 6/453، ج 12/827،858.
ملى فارس 1/300.
273
وزيرى 3/926-927.
آستان قدس 4/27.
سپهسالار سابق 3/161.
الفبائى آستان قدس/55،58.
زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/139،416.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/353.
نسخههاى چاپى:
1-5. بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 2/3250.
6. مشهد: سيّد باقر نجفى يزدى. -دوم، شهريور 1362 ش، سنگى، رقعى، 41 ص، نسخ 1321 ق.
7. اصفهان: حسينيّۀ عمادزاده، خرداد 1368 ش (افست از طبع على محمّد كشميرى 1321 ق) .
ترجمههاى فارسى (چاپى) :
1. هداية المهتدين، ملاّ محمّد بن حسن تبريزى مشهور به ملاّ مؤمن نجفى، سنگى، رقعى، تاريخ تأليف 1300 ق، بىشمارۀ صفحه (كتابهاى چاپى فارسى 2/3387) .
2. مسالك الشريعه فى العقائد الدينيّه به همراه «هداية الأنام فيمن لقى الحجّه فى المنام» ، سيّد حسين عربباغى. اروميّه: حقيرى. -پنجم، سربى، وزيرى، صفحات 186-238. اوج. -اوّل، ارديبهشت 1364 ش، رقعى،88 ص (كتابنامۀ وزارت ارشاد، ارديبهشت 64/99) .
3. اعتقادات دين اسلام، سيّد باقر نجفى يزدى. مشهد: مترجم. -دوّم، شهريور 1362 ش، سربى، رقعى،341 ص.
274
4. ترجمۀ باب اوّل، شيخ عباس قمى؛ به كوشش رضا استادى، در كيهان انديشه ش 5 فروردين و ارديبهشت 1365 ش/52-57.
5. ترجمۀ باب دوم، شيخ ابو القاسم يزدى (سدۀ 13 ق) ؛ به كوشش غلامحسين حجّتىنيا. (كيهان انديشه ش 58/153-164)
6. ترجمۀ عطائى خراسانى به ضميمۀ كارنامۀ علاّمۀ مجلسى (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/140) .
7. مجموعهاى از اعتقادات و ضروريّات دين مبين اسلام و مذهب حقّۀ اماميّه، على اكبر مهدىپور.
اصفهان: حسينيّۀ عمادزاده، چ اوّل،1415 ق، رقعى،75 ص.
8. مناهج الحقّ و النجاة، سيّد حسن بنى طبا. قم:1372 ش.
9. نجات، مترجم ناشناس. اصفهان.
ترجمههاى فارسى (خطّى) :
1. ترجمۀ ملاّ محسن بن محمّد سميع، سدۀ 13 ق، مجموعۀ ش 3842(2) (دانشگاه تهران 12/2824، الذريعه 17/73) .
2. ترجمۀ ابو القاسم بن احمد يزدى، سدۀ 13 ق، ش 8311(الفبائى آستان قدس/59، الذريعه 13/101) .
3. ترجمۀ شخص ناشناس،1253 ق، ش 632(فهرست كتابخانۀ مدرسۀ حجتيّۀ قم/7) .
4. ترجمۀ شخص ناشناس،1265 ق، ش 865(مرعشى 3/54) .
5. ترجمۀ شخص ناشناس در 28 ماه رمضان 1146 ق (كشف الحجب/112، الذريعه 4/79) .
6. ترجمۀ مولى محمّد كاظم بن مولى محمّد شفيع هزار جريبى حائرى (الذريعه 4/79) .
7. ترجمۀ شيخ حسين اولياء بافقى،1287 ق، ش 7295 و 13563(الفبائى
275
آستان قدس/59) .
8. حاج مولى اسماعيل (الذريعه 16/410) .
9. سيّد محمّد باقر حسينى طالقانى، ترجمه و شرح، ش 2251(مرعشى 6/236) .
10. ترجمۀ شخص ناشناس (الذريعه 4/79) .
11. ترجمۀ مولى محمّد اسماعيل (همو 16/410) .
ترجمۀ تركى آذرى (چاپى) :
1. علاّمۀ مجلسى نين اعتقاديّاتى، على اكبر مهدىپور. اصفهان،1414 ق.
ترجمۀ اردو (چاپى) :
1. مولوى عابد حسين هندى (الذريعه 4/79) .
شرح فارسى (چاپى) :
1. شرح ميرزا على واعظ شريف اصفهانى، تهران،1339 ق، سنگى، رقعى، 120 ص (فهرست كتابهاى چاپى فارسى 3/3210) .
276
عقود النكاح (فقه-فارسى)
كشف الحجب/272، رياض العلماء 5/40، اجازات الحديث/126،247، مرآة الكتب 3/124،130، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/373، الذريعه 23/227، ج 15/108.
آغاز: الحمد للّه الذي أحلّ النكاح و ندب إليه و حرّم الزنا و السفاح و توعّد عليه.
انجام: و ضميرهاى غايب را به عنوان تكلم خواهند گفت و شقوق ديگر ظاهر است و اللّه الموفّق لكلّ خير.
مرعشى 1/208
نسخههاى خطّى:
1-1215 ق، ش 22513(الهيّات مشهد 2/711) .
2-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(7) (مرعشى 1/207) .
3-4 ذق 1151 ق، مجموعۀ ش 4995(3) (همو 13/189) .
4-1116-1117 ق، مجموعۀ ش 5290(7) (همو 14/) .
5-نستعليق ميرزا عبد اللّه افندى با تصحيح و حاشيهنويسى، مجموعۀ ش 6862(19) (همو 18/55) .
6-1124 ق، مجموعۀ ش 6309(6) (مجلس 19/293) .
7-1099 ق، مجموعۀ ش 5623(1) (همو 17/74) .
8-1126 ق، مجموعۀ ش 20410(5) (وزيرى 5/1647) .
9-ع 2/1327-1331 ق، مجموعۀ ش 14720(2) (همو 1/145) .
10-رجب 1232 ق، مجموعۀ ش 8959(4) (دانشگاه تهران 17/262) .
11-سدۀ 13 ق، مجموعۀ ش 2611(13) (همو 9/1471) .
12-11 ج 1/1308 ق، به يك واسطه از روى خطّ مؤلّف، ش 96-ج (ادبيات
277
تهران/351) .
بنگريد به:
آستان قم/198.
دانشگاه تهران 13/3047،3125،3147،3310،3376، ج 17/182،242، 249.
مجلّۀ تراثنا سال اوّل ش 3/97.
گلپايگانى 2/224،256،258.
دليل المخطوطات 1/271.
فيضيّۀ استادى 3/37،138.
مسجد اعظم/519،524،629،641.
مرعشى 1/223، ج 2/196، ج 5/78، ج 17/129.
نسخههاى خطّى 3/398،433،441،449، ج 5/162،166،711، ج 7/276، ج 11/682، ج 12/829،838.
وزيرى 2/688، ج 3/926، ج 5/1646.
آستان قدس 5/465.
الفبائى آستان قدس/389،656.
الذريعه 15/108.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/262.
نسخۀ چاپى:
1. در ضمن مجموعۀ «رسائل سبعه» لكهنئو مطبع منشى نولكشور (ترجمههاى متون فارسى به زبانهاى پاكستانى/18) .
ترجمۀ اردو:
1. از محمّد حسين آزاد فرزند محمّد باقر دهلوى به اضافۀ حواشى دهلى-مطبع
278
جعفريّه (س-ن) .
رامپور در [مشاهير كى اولين صحيفى، مرتبه: عابد رضا بيدار،1390 ق] ص 91-104. (ترجمههاى متون فارسى به زبانهاى پاكستانى/18-19) .
279
عين الحياة (حديث-فارسى)
امل الآمل 2/248، كشف الحجب/387، رياض العلماء 5/39، اجازات الحديث/67،10، . . . ، مرآة الكتب 3/100، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372، الذريعه 15/370.
آغاز: لآلى حمد و جواهر ثنا تحفۀ بارگاه كبرياى حكيمى كه الواح ارواح امّا بعد مستمدّ فيوض ازلى محمّد باقر بن محمّد تقى
انجام: به اينجا ختم مىكنم كتاب عين الحياة را و از. . . دعاى طلب مغفرت سيئات و رفع درجات محروم نگردانند.
عين الحياة، تهران: علميّۀ اسلاميّه،1349 ش.
موضوع: ترجمه و شرح حديث مفصّل پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله به ابوذرّ غفارى.
تاريخ ساخت: اواخر ج 2/1073 ق (مرعشى 10/353) .
نسخههاى خطّى:
1-13 رجب 1106 ق، ش 345(الهيّات مشهد 1/205) .
2-اواخر ج 2/1104 ق، ش 22602(همو 3/774) .
3-ناقص، به خطّ مؤلف با اضافاتى در هامش، ش 3970(مرعشى 10/353) .
4-1233 ق، ش 253(چهلستون تهران/361) .
5-10 صفر 1111 ق، ش 17593(وزيرى 3/986) .
6-1148 ق، ش 17908(همو 3/979) .
7-سدۀ 11 ق، ش 15024(همو 1/258) .
280
8-سدۀ 11 ق، ش 10618(همو 2/571) .
9-ذق 1120 ق، ش 1654/ف (ملى تهران 4/133) .
10-1072 ق، ش 1892/ف (همو 4/347) .
11-9 شعبان 1100 ق، ش 281(جامع گوهرشاد 1/241) .
12-18 شوال 1111 ق، ش 398(همو 1/328) .
بنگريد به:
آستان قم/146.
وزيرى 1/235،235، ج 4/1402،1421،1462-1463، ج 5/1514، 1528-1529، ج 3/974-975،979،981،988،988،990، ج 5/1639-1640،1752،1821.
مجلس 21/273.
ملّى تهران 4/357.
سنا 2/35.
دانشگاه تهران 16/655، ج 17/201.
ادبيّات تهران/361.
فهرست مشترك پاكستان 4/2311.
عمومى اصفهان 1/129.
فرهنگ و هنر مشهد/52.
سپهسالار سابق 1/281.
جامع گوهرشاد 1/102.
چهار كتابخانۀ مشهد/153.
كتابخانههاى رشت و همدان/66.
تراثنا سال اوّل ش 2/79.
گلپايگانى 2/132،133.
مرآة العلوم 1/210.
281
كتابخانۀ سلطنتى/833.
دليل المخطوطات 1/25،241.
فيضيّۀ استادى 2/82.
مسجد اعظم/296.
نسخههاى خطّى 5/45،366،705، ج 6/624، ج 7/740، ج 11/65، ج 12/821،908.
آستان قدس 5/128.
الفبائى آستان قدس/413،661.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/177.
نسخههاى چاپى:
1. تهران: انتشارات علميّۀ اسلاميّه،1349 ش، سربى، وزيرى 608 ص.
2.1240 ق، تهران، زمان فتحعليشاه، سربى (سپهسالار سابق 1/281) .
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 2/2357.
كتابشناسى ملّى ايران، تابستان 1353 ش/200.
كتابشناسى ده سالۀ كتابهاى ايران/95.
كتابشناسى موضوعى ايران 1/248.
گزيدۀ فارسى:
بلوهر و بوذاسف.
نسخههاى خطّى:
1-1294 ق، مجموعۀ ش 5425(9) (مجلس 21/274) .
2-23 شعبان 1227 ق، ش 2:42-5975(آستانۀ قم/191) .
282
3-اوايل سدۀ 14 ق، كتابخانۀ حسن عاطفى-كاشان (نسخههاى خطّى 7/724) .
4-سدۀ 12 ق، ش 143-ج (ادبيات تهران/231) .
5-سدۀ 13 ق، در زبدة التواريخ نقل شده، ش 4240(آستان قدس 7(1) /116) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى فارسى 5/3661.
نسخههاى چاپى:
1. تحقيق و بررسى دكتر سيّد ابو طالب مير عابدينى. تهران: امير كبير، چ اوّل، 1365 ش، سربى، رقعى،241 ص.
ترجمۀ عربى:
1. به تعريب و تحقيق سيّد هاشم ميلانى. قم: جامعۀ مدرّسين،1416 ق (2 جلد) .
283
الفرائد الطريفة (دعا-عربى)
امل اللآمل 2/248، كشف الحجب/404، رياض العلماء 5/39، اجازات الحديث/28،100،108، مرآة الكتب 3/83،134، لؤلؤة البحرين/57، نظم اللآلى/369، الذريعه 16/138، بحار الانوار 59/218.
آغاز: بسمله ربّ اشرح لي صدري، و يسرلي أمري. . . الحمد للّه الّذي و شحّ قلوب أوليائه المحبين بأنوار معرفته. . . امّا بعد فيقول. . . ابن محمّد تقى محمّد باقر. . . و سمّيته ب «الفرائد الطريفة في شرح الصحيفة الشريفة» .
انجام: و الكريم في أسمائه تعالى هو الجواد المعطي الّذي لا ينفد عطاؤه، او الجامع لأنواع الخير و الشرف و الفضائل و فى غير أسمائه تعالى الكريم على غيره العزيز عليه المقرب لديه، و الكريم أيضا الصفوح.
الفرائد الطريفه، تحقيق سيّد مهدى رجائى، اصفهان: مكتبة العلاّمة المجلسى.
موضوع: شرح و توضيح بر صحيفۀ كاملۀ سجاديّه.
تاريخ ساخت: به نظر نرسيد و ليكن از عبارتهاى مؤلّف ظاهر مىشود كه هنگام تهيّۀ كتاب، والدش به رحمت الهى پيوسته بود بنابراين مىتوان گفت تاريخ ساخت، بعد از سال 1070 ق (سال درگذشت محمّد تقى مجلسى) بوده است.
ملاحظات: اين شرح به اتمام نرسيده و تا دعاى چهارم است. محمّد حسين بن محمّد صالح خاتونآبادى نوشته: اين حقير بنا به وصيّت آن مرحوم مبرور (علاّمۀ مجلسى) ، شروع در اتمام آن نمودهام و الحال-بحمد اللّه تعالى-شرح يك دعا نوشته شده است. (فهرست تأليفات علاّمۀ مجلسى، خاتونآبادى)
284
نسخههاى خطّى:
1-بىتا، تصحيح شده و داراى علامت بلاغ، ش 3025(مرعشى 8/211) .
2-تملّك ع 1/1321 ق، با تصحيح، ش 5359(همو 14/142) .
3-سدۀ 11، كتابخانۀ محمود فرهاد معتمد (نسخههاى خطّى 3/188) .
4-پيش از 1175 ق، ش 8435(آستان قدس 6/274) .
5-بىتا، ش 7036(همو 6/275) .
6-1232، ش 1309(هزار و پانصد نسخۀ خطّى/184) .
نسخۀ چاپى:
1. تحقيق سيّد مهدى رجائى، اصفهان: كتابخانۀ علامۀ مجلسى. -اوّل،1407 ق، سربى، وزيرى،344 ص.
285
فرق بين صفات ذات و صفات فعل (عقايد-فارسى)
كشف الحجب/276، مرآة الكتب 4/8، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372، الذريعه 15/44، ج 16/76.
آغاز: بسمله، الحمد للّه و سلام على عباده الّذين اصطفى، امّا بعد بايد دانست كه صفات مقدّسۀ حق تعالى بر دو نوع است، يا سلبى است يا ثبوتى.
انجام: و در اين مطالب مجال سخن بسيار است، و براى فرق ميان صفات ذات و صفات فعل، گويا همين كافى باشد. و اللّه يهدى من يشاء إلى صراط مستقيم.
مجموعۀ رسائل اعتقادى علاّمه محمّد باقر مجلسى تحقيق سيّد مهدى رجائى، مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى،1368 ش.
موضوع: صفات ذات و صفات فعل خداوند عزّ و جلّ.
نسخههاى خطّى:
1-1126 ق، مجموعۀ ش 20410(8) (وزيرى 5/1645) .
2-محرم 1126، مجموعۀ ش 4453(1) (دانشگاه 13/3408) .
3-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(8) (مرعشى 1/208) .
4-سدۀ 12 ق، ش 7755 گنجبخش (مشترك پاكستان 2/970) .
5-14 ع 1/1264 ق، ش 822 موزۀ ملّى (همو 2/970) .
6-1234 ق، مجموعۀ ش 649(4) (مسجد اعظم/467) .
7-كتابخانۀ ميرزا محمّد تهرانى-سامرّه (الذريعه 16/176) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى فارسى 2/816.
286
نسخۀ چاپى:
1. نظم اللآلى، تحقيق سيّد مهدى رجائى. قم: دار الكتاب الاسلامى. -اوّل، 1411 ق، سربى، وزيرى، صفحات 18-28.
287
فهرست اخبار مؤلفات الاصحاب (عربى)
الذريعه 16/375،377.
ملاحظات: از نوشتۀ ميرزا عبد اللّه افندى چنين برمىآيد كه علاّمۀ مجلسى ابتدا اين فهرست را تنظيم فرموده است تا راهنماى تأليف كتاب عظيم بحار الانوار باشد.
در تمام اين فهرست عناوين ابواب نوشته شده و مصادر به رمز و شمارۀ صفحهها به رقم نوشته شده است.
(مرعشى 10/124)
نسخههاى خطّى:
1-ش 3725، نسخۀ اصل، (مرعشى 10/124) .
2-ش 1848(دانشگاه تهران 8/444 و ميكروفيلمهاى همو 2/270) .
3-ش 9522(الفبائى آستان قدس/437) .
4-كتابخانۀ مولى محمّد على خوانسارى-نجف (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/311) .
5-كتابخانۀ عمومى اصفهان (همو 2/311) .
6-عكس نسخۀ دانشگاه تهران (نسخههاى عكس مرعشى 1/120،153، 154) .
288
كفّارات (فقه-فارسى)
مرآة الكتب 3/129، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372.
آغاز: الحمد للّه و سلام على عباده. . . امّا بعد كفاره بر دو نوع است.
انجام: احوط آنست كه باز كفاره را به عمل آورد به اينجا ختم كرديم رساله را و الحمد للّه اوّلا و آخرا. . .
مرعشى 1/207
موضوع: كفارات احرام حجّ و ديگر انواع آن.
تاريخ ساخت: صفر 1091 ق، (مرعشى 1/207، گلپايگانى 2/236) ماه رمضان 1107 ق، (دانشگاه 16/382) .
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(4) (مرعشى 1/206) .
2-25 ج 2/1232 ق، مجموعۀ ش 1683(3) (همو 5/78) .
3-بىتا، مجموعۀ ش 4076(9) (همو 11/84) .
4-4 ذق 1151 ق، مجموعۀ ش 4995(6) (همو 13/190) .
5-14 رجب 1131 ق، مجموعۀ ش 6851(7) (دانشگاه تهران 16/382) .
6-بىتا، مجموعۀ ش 10552(6) (مدرسۀ آخوند/449) .
7-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 2375(3) كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى (نسخههاى خطّى 5/161) .
8-1103 ق، مجموعۀ ش 1223(5) (گلپايگانى 2/236) .
9-بىتا، مجموعۀ ش 2177(4) (همو 3/184) .
289
10-بىتا، مجموعۀ ش 5704(1) (آستان قدس 5/424) .
11-1234 ق، مجموعۀ ش 649(3) (مسجد اعظم/467) .
12-قبل از 1359 ق، مجموعۀ ش 683(2) ، آستان قدس رضوى (هزار و پانصد نسخۀ خطّى/282) .
290
مال ناصبى (فقه-فارسى)
مرآة الكتب 3/129، كشف الحجب/232، الذريعة 5/105، ج 19/27، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372.
آغاز: الحمد للّه و سلام على عباده. . . شيخ طوسى در تهذيب به سند مختلف فيه از معلى بن خنيس روايت كرده.
انجام: هركه شريك گرداند با امامى كه از جانب خداست امامى را كه از جانب خدا نيست او مشرك است.
مرعشى 1/211
موضوع: حكم مال ناصبى و روايات مربوط به آن.
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(15) (مرعشى 1/211) .
2-بىتا، مجموعۀ ش 3923(2) (مرعشى 10/304) .
3-بىتا، مجموعۀ؟ (13) كتابخانۀ محمّد على قاضى طباطبائى-تبريز (نسخههاى خطّى 7/522) .
4-1103 ق، مجموعۀ ش 1223(6) (گلپايگانى 2/236) .
5-بىتا، مجموعۀ ش 5704(2) (آستان قدس 5/424) .
6-كتابخانۀ شيخ الشريعۀ اصفهانى (الذريعه 5/105) .
7-1128 ق، كتابخانۀ ميرزا محمّد تهرانى-سامره (همو 19/27) .
8-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 2479(8) (دانشگاه تهران 9/1250) .
291
نسخۀ چاپى:
1. نظم اللآلى، تحقيق سيّد مهدى رجائى. قم: دار الكتاب الاسلامى. -اوّل، 1411 ق، سربى، وزيرى، صفحات 211-222.
292
متعه (فقه-فارسى)
كشف الحجب/282، مرآة الكتب 3/129، الذريعه 19/64.
آغاز: الحمد للّه الذي متع بأنواع نواله ارواح الإنسان و وصلهم بقبول ايجاب أوامره و نواهيه إلى لذّات الجنان.
كشف الحجب/282
نسخۀ خطّى:
1-سدۀ 13 ق، ش 3/397 ب ا ق خيرپور (مشترك پاكستان 2/1176) .
293
مرآة العقول (حديث-عربى)
امل الآمل 2/248، كشف الحجب/500، رياض العلماء 5/39، اجازات الحديث/67،100، . . . ، مرآة الكتب 3/144، ج 4/52، لؤلؤة البحرين/57، نظم اللآلى/369، الذريعه 20/279، ج 4/415.
آغاز: الحمد للّه الّذي وهب الحياة و القوى، و أفاض العقل ليغلب به الهوى. . . أمّا بعد فيقول. . . ابن الغريق في بحار رحمة اللّه الغافر محمّد تقى قدّس اللّه روحه محمّد باقر. . . و سمّيته ب «كتاب مرآة العقول في شرح اخبار آل الرسول» .
مرآة العقول تحقيق رسولى ج 1
تاريخ ساخت: كتاب المعيشه اوائل رجب 1089 ق، (مرآة العقول، تحقيق آخوندى 19/440) .
مجلّد يازدهم غرّۀ جمادى الاولى 1091 ق، (الهيّات مشهد 2/602) .
كتاب الروضه 8 رجب 1076 ق (همو 1/554) .
كتاب الجنايز رجب 1095 ق (مرآة العقول تحقيق رسولى 14/268) .
كتاب التوحيد 7 ع 2/1098 ق (همو 2/255) .
كتاب الحجه اواخر رجب 1102 ق، (همو 6/287) .
كتاب الايمان و الكفر، باب الذنوب 10 ج 1/1106 ق، (همو 9/431) .
انجام كتاب الايمان و الكفر 23 صفر 1109 ق، (همو 11/399) .
ملاحظات: تقسيمات اوليّۀ اين كتاب از اين قرار است:
اول: شرح كتاب عقل و جهل و توحيد.
دوّم: شرح جزء اوّل از كتاب حجّه.
سوم: شرح قسمت ديگر از كتاب حجّه (از باب كراهيه التوقيت تا آخر كتاب) .
294
چهارم: شرح ايمان و كفر و كتب دعا و كتاب فضل قرآن و كتاب عشره.
پنجم-يازدهم: شرح كتب فروع به ترتيب كافى از طهارت تا ايمان و نذر و كفارات.
دوازدهم: شرح روضۀ كافى.
بنگريد به: سپهسالار سابق 1/270
نسخههاى خطّى:
1-بسيارى از صفحات به خطّ مؤلف، جلد اوّل، كتابخانۀ عبد المجيد مولوى (نسخههاى خطّى 5/95) .
2-سدۀ 12 و 13 ق، جلد دوازدهم، كتابخانۀ كالج وادهان (همو 12/782) .
3-بىتا، جلد دوازدهم، كتابخانۀ عبد المجيد مولوى (همو 5/95) .
4-1088 ق، جلد دوّم، كتابخانۀ كالج وادهان (همو 12/782) .
5-مصحّح از روى نسخۀ مؤلّف، كتاب الإيمان و الكفر تا باب الذنوب، ش 3472(مرعشى 9/271) .
6-21 شوّال 1177 ق، مقابله شده در 4 محرم 1178 ق، از آغاز تا كتاب التوحيد ش 6593(دانشگاه تهران 16/303) .
7-1076 ق، جلد سوّم و شرح نيمۀ دوّم كتاب الحجّه، ش 1142(همو 5/1521) .
8-1109 ق، جزء آخر شرح ايمان و كفر، ش 1143(همو 5/1522) .
9-نسخۀ اصل و به خطّ مؤلّف، از اوّل صيام با آخر معيشت، ش 579(الهيّات مشهد 1/554) .
10-بىتا، كتاب الروضة، ش 580(همو 1/554) .
11-1182 ق، كتاب الجهاد تا آخر باب النذور، ش 21733(همو 2/603) .
12-رجب 1095 ق، طهارت تا جنايز، ش 600(ملك 1/660) .
13-سدۀ 11 ق، كباير تا غيبت، مجموعۀ ش 1118(12) (همو 5/236) .
295
14-سدۀ 11 ق، ش 1591 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/390) .
بنگريد به:
وزيرى 1/268، ج 2/489،733.
دانشگاه تهران 8/123، ج 16/345،373،395.
جامع گوهرشاد 1/327.
چهار كتابخانۀ مشهد/390.
دو كتابخانۀ مشهد/496.
نور علم ش 10 سال 64/94.
گلپايگانى 1/141.
مكتبة العبّاسيّه-بصره 2/83.
ميكروفيلمهاى دانشگاه تهران 3/145.
نسخههاى خطّى 11/263.
مدرسۀ خيرات خان مشهد/1764.
آستان قدس 5/165.
سپهسالار سابق 1/270.
الفبائى آستان قدس/508،671.
نسخۀ چاپى:
1. ج 1، تحقيق سيّد هاشم رسولى، تهران: دار الكتب الاسلاميّه،26 جلد.
296
مشكاة الانوار (حديث-فارسى)
امل الآمل 2/248، كشف الحجب/523، رياض العلماء 5/39، اجازات الحديث/189،247، . . . ، مرآة الكتب 4/68، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/372، الذريعه 21/54.
آغاز: حمدى بسان نعمتهاى بخشندۀ وجود و حيات بىانتها و سپاسى چون رحمتهاى مفيض جميع خيرات و كمالات بيرون از حدّ و احصا امّا بعد چنين گويد فقير خاكسار و ذرّۀ بىمقدار محمّد باقر بن محمّد تقى.
انجام: ديگر نمازها و دعاها و اعمال بسيار است و از كتب مبسوطۀ علماء طلب مىبايد نمود به اينجا ختم مىكنم اين رساله را.
مرعشى 1/218، نسخۀ خطّى دزفول
تاريخ ساخت: بعد از ج 2/1073 ق (تاريخ ساخت عين الحياة) .
ملاحظات: اين رساله شامل قسمتى از كتاب عين الحياة خود مؤلّف است كه وى با اضافهكردن آغاز و انجام بر آن رسالهاى مستقلّ ساخته است، و در اجازات مؤلّف به مولانا محمّد جعفر قائنى، مولانا محمّد فاضل مشهدى، و مولانا محمّد يوسف قزوينى نام اين رساله آمده است، از اينرو تشكيك ثقة الاسلام شهيد تبريزى (مرآة الكتب 4/68) دربارۀ نسبت رسالۀ فوق به علاّمۀ مجلسى موردى نخواهد داشت، شايان ذكر است كه شيخ آقا بزرگ تهرانى (الذريعه 21/54، ج 22/208) و ثقة الاسلام شهيد تبريزى (مرآة الكتب 4/68) از مشكاة الانوار ديگرى به عنوان تلخيص عين الحيات ساختۀ علاّمۀ مجلسى ياد كردهاند.
297
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(34) (مرعشى 1/217) .
2-صفر 1249 ق، ش 2905(ملك 4/750) .
3-ذق 1219 و محرّم 1220 ق، مجموعۀ ش 6007(4) (وزيرى 2/688) .
4-بىتا، مجموعۀ ش 19717(5) (همو 5/1704) .
5-11 ذ ح 1806 ق، ش 6960(دانشگاه تهران 16/412) .
6-1206 ق، ش 5735(سپهسالار سابق 5/573) .
7-وقف 1166 ق، ش 265(الفبائى آستان قدس/520) .
8-انجام افتاده، ش 32 كتابخانۀ شخصى حاج سيّد عبد المحمّد رضوىزاده -دزفول و عكس اين نسخه در كتابخانۀ دار العلم آية اللّه نبوى-دزفول موجود است.
9-20 ذ ح 1256 ق، ش 232(نوربخش 1/213) .
10-صفر 1200 ق، كتابخانۀ قاسم برنا-همدان (نسخههاى خطّى 5/375) .
11-بىتا، مجموعۀ ش 63(1) حسينيّۀ شوشتريها-نجف (همو 12/827) .
12-19 ماه رمضان 1231 ق، ش 136 فياض (دانشگاه فردوسى/227) .
13-1251 ق، خطّ حاج ملاّ حسين اردكانى، كتابخانۀ شخصى طباطبائى اردكانى-اردكان (كيهان انديشه ش 58/183) .
بنگريد به:
فرهنگ و هنر مشهد/7.
دليل المخطوطات 1/287.
مسجد اعظم/363،574.
نسخههاى خطّى 3/124، ج 7/700، ج 12/823، ج 1/147.
نسخههاى خطّى فارسى 1/118.
نسخههاى چاپى:
1. تبريز،1308 ق، سنگى ش 17379(آستان قدس 6/349) .
298
2. تهران،1311 ق، سنگى، وزيرى، بىشمارۀ صفحه (كتابهاى چاپى فارسى 2/3021) .
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 2/3021.
299
مفاتح الغيب (حديث-فارسى)
كشف الحجب/538،234، الذريعه 2/19، ج 21/304، مرآة الكتب 4/19، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/373.
آغاز: الحمد للّه الّذي لا يعلم خير عباده سواه. . . و بعد مستمدّ فيوض قدسى محمّد باقر مجلسى عفى اللّه عن سيئاته. . . مىنگارد كه. . . و به مفاتح الغيب مسمّى گردانيد.
انجام: در چند شب از ليالى ماه مبارك رمضان سنۀ هزار و صد و چهار هجرى نوشته شد و الحمد للّه اوّلا و آخرا، و الصّلاة على سيّد المرسلين محمّد و عترته المقدّسين، و لعنة اللّه على أعدائهم أجمعين.
مفاتح الغيب، تحقيق سيّد مهدى رجائى، مشهد:
بنياد پژوهشهاى اسلامى.
موضوع: فضيلت استخاره و استشاره از پروردگار عالميان و انواع آن.
تاريخ ساخت: ماه رمضان 1104 ق.
ملاحظات: عنوان كتاب برابر با خطّ مؤلّف در نسخۀ اصل، «مفاتح الغيب» آمده ولى اغلب فهرستنگاران بطور سهوى «مفاتيح الغيب» يا «مفتاح الغيب» نوشتهاند.
نسخههاى خطّى:
1-1114 ق، مجموعۀ ش 2511M ، دانشگاه لس آنجلس (نسخههاى خطّى 11/713) .
300
2-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 219(1) ، كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (همو 2/97) .
3-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 1710(1) (ملك 5/340) .
4-ج 2/1239 ق، ش 2029(همو 4/767) .
5-ماه رمضان 1114 ق، ش 5900(مجلس 17/292) .
6-بىتا، مجموعۀ ش 18596(2) (وزيرى 5/1589) .
7-سدۀ 12 ق، انجام افتاده، مجموعۀ ش 9078(1) (دانشگاه تهران 17/287) .
8-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(مرعشى 1/214) .
9-بىتا، ناقص، مجموعۀ ش 1995(4) (گلپايگانى 3/131) .
10-1108 ق، مجموعۀ ش 1275(2) (همو 2/242) .
11-1015 ق، مقابله شده ش 676 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/180) .
12-1107 ق، ش 86(تربيت تبريز/67) .
بنگريد به:
ملّى تهران 4/315.
موزۀ ملّى پاكستان/884.
دانشگاه فردوسى/164.
نور علم ش 4 سال 65/120.
المخطوطات الفارسيّه 2/168.
مرآة العلوم 1/237.
مسجد اعظم/377.
نسخههاى خطّى 7/699.
الفبائى آستان قدس/539.
الذريعه 21/304.
301
نسخههاى چاپى:
1.1306 ق، نسخ احمد تفرشى، سنگى (مجلس 17/292) .
2. تحقيق سيّد مهدى رجائى، مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى. -اوّل، سربى، وزيرى،72 ص.
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 1/281، ج 2/1687،3064.
302
مفتتح الشهور (نجوم-فارسى)
مرآة الكتب 4/21، الذريعه 13/65، ج 7/8.
آغاز: الحمد للّه الّذي جعل الشمس ضياءا و القمر نورا.
انجام: يا اينكه غرض بيان قواعد مترتّبه بر حساب عدد است بىآنكه حكم شرعى بر آن مترتّب شود اگرچه بسيار بعيد است.
مرعشى 1/211
موضوع: چگونگى اوّل ماه و انتخاب آن از ماههاى شمسى يا قمرى.
تاريخ ساخت:11 شوّال 1109 ق. (مرعشى 1/211)
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(16) (مرعشى 1/211) .
2-بىتا، مجموعۀ ش 19717(3) (وزيرى 5/1704) .
3-محرّم 1126 ق، مجموعۀ ش 4453(9) (دانشگاه تهران 13/3409) .
4-بىتا، مجموعۀ ش 841(4) (فيضيّه 3/28) .
5-1289 ق، ش 7440(الفبائى آستان قدس/77) .
303
مقباس المصابيح (دعا-فارسى)
كشف الحجب/543، رياض العلماء 5/40، اجازات الحديث/247، مرآة الكتب 4/22،89، لؤلؤة البحرين/58، الذريعة 22/17 و 18.
آغاز: الحمد للّه الذي جعل الصّلاة للمؤمنين معراجا و التعقيب لصعودها على مدارج القبول منهاجا و الصّلاة على من اسرج اللّه به مصباح الدّين اسراجا. . . امّا بعد خامۀ تقصير آثار خادم اخبار ائمّه اخيار محمّد باقر بن محمّد تقى. . . بر الواح قلوب صافيه و عقول زاكيۀ سالكان مسالك عبادت و دعا. . . مىنگارد.
انجام: سبحان الحىّ الذي لا يموت سبحان الملك القدّوس سبحان ربّ الملائكة و الرّوح سبحان العلىّ الاعلى سبحانه و تعالى.
مقباس المصابيح، چ سنگى 1267 ق.
موضوع: تعقيبات نمازها، اذكار سجده، دعاهاى ساعات روز.
تاريخ ساخت: ماه رمضان 1096 ق (ملّى تهران 2/451) .
نسخههاى خطّى:
1-وقف 1252 ق، ش 37(مرعشى 1/48) .
2-تصحيح شده، اواخر ربيع الاوّل 1114 ق، ش 2911(همو 8/105) .
3-22 محرم 1121 ق، مجموعۀ ش 655(الهيّات مشهد 1/279) .
4-سدۀ 12 ق، ش 22643(همو 3/807) .
5-رجب 1291 ق، ش 14800(همو 2/98) .
6-اوايل سدۀ 13 ق، از روى نسخۀ مؤلف ش 9476(وزيرى 3/875) .
7-1127 ق، ش 23862(همو 5/1720) .
304
8-محرّم 1134 ق، ش 564 كتابخانۀ دكتر على اصغر مهدوى (نسخههاى خطّى 2/131) .
9-سدۀ 12 ق، مقابله شده، ش 3807(دانشگاه تهران 12/2789) .
10-نسخۀ مؤلّف، ش 916/ف (ملّى تهران 2/451) .
11-مقابله شده با نسخۀ اصل، ش 969(گلپايگانى 2/177) .
12-1272 ق، ش 1156(چهار كتابخانۀ مشهد/182) .
بنگريد به:
آشنايى با چند نسخۀ خطّى/367.
وزيرى 3/937،1064، ج 4/1320،1422، ج 5/1562-1563،1575، 1661،1720.
الهيّات مشهد 1/576.
ملّى تهران 5/190، ج 4/314.
دانشگاه تهران 14/3816.
ملك 4/776.
گنجبخش 4/2392.
دانشگاه فردوسى/232.
چهار كتابخانۀ مشهد/182.
مجلۀ نور علم سال 65 ش 4/105.
گلپايگانى 3/192، ج 2/177.
كتابخانۀ سلطنتى/989،991،994،996.
دليل المخطوطات 1/289.
فيضيّه استادى 2/103، ج 3/78.
مسجد اعظم/382.
نسخههاى خطّى 4/432، ج 5/66،100،227، ج 11/933.
الذريعه 22/17.
305
آستان قدس 6/294.
هزار و پانصد نسخۀ خطّى/232 و 352.
نسخههاى چاپى:
1. خطّ ابو القاسم،1267 ق، سنگى، خشتى، بىشمارۀ صفحه.
بنگريد به:
كتابهاى چاپى فارسى 2/3088.
آستان قدس 6/355.
الذريعه 22/17.
گزينههاى خطّى:
1. تعقيبات نماز.
21 شوّال 1268 ق، مجموعۀ ش 246(6) دانشگاه اصفهان (نسخههاى خطّى 12/933) .
1114 ق، خطّ ميرزا ابراهيم قمّى، كتابخانۀ سيّد نصر اللّه تقوى (الذريعه 4/218) .
2. از مؤلّفى ناشناس، ج 2/1192 ق (آستان قدس 5/298) .
306
ملاذ الاخيار (حديث-عربى)
امل الآمل 2/248، كشف الحجب/550، اجازات الحديث/67،100،108، لؤلؤة البحرين/57، نظم اللآلى/369، الذريعه 22/191، ج 13/156، ج 4/505.
آغاز: الحمد للّه الّذي جعل اقتفاء آثار ائمّة الدّين لتهذيب مسالك اليقين كافيا. . .
أمّا بعد فيقول. . . محمّد بن محمّد تقي المدعوّ ب «باقر» الحقهما اللّه بمواليهما في اليوم الآخر.
انجام: ابو طالب الأنباري حسن.
ملاذ الاخيار، تحقيق سيّد مهدى رجائى، قم:
كتابخانۀ عمومى آية اللّه مرعشى،1406 ق.
موضوع: شرح تهذيب الاحكام ساختۀ شيخ طوسى.
تاريخ ساخت:
پايان الصلاة ع 1/1109 ق (مرعشى 1/263) .
از الجهاد تا پايان النكاح ذق 1096 ق (همو 1/264) .
پايان الحجّ 1 رجب 1094 ق.
و پايان المزار غرّۀ ذ ح 1094 ق (همو 11/287) .
پايان باب المكاتب رجب 1097 ق.
و پايان الوقف و الصدقات 3 صفر 1098.
و پايان الحدود 2 رجب 1099 ق (دانشگاه تهران 16/501) .
پايان اطعمه و اشربه محرّم 1098 ق (سپهسالار سابق 5/164) .
پايان وصايا 10 ع 1/1098 ق (همو 5/164) .
307
ملاحظات: اين شرح شامل حاشيۀ محمّد تقى مجلسى (كتاب احياء الاحاديث) و مولى عبد اللّه تسترى بر كتاب تهذيب الاحكام نيز مىشود و مؤلّف از حاشيههاى بزرگانى نظير مقدّس اردبيلى و شيخ بهائى و شيخ محمّد بن شيخ حسن بن شهيد ثانى بهره برده. شايان ذكر است كه علاّمۀ مجلسى در اين كتاب تمام تهذيب الاحكام را شرح و توضيح داده و در سال 1406 ق بهطور كامل در 16 جلد به طبع رسيده است.
نسخههاى خطّى:
1-الصلاة، الزكاة، الصوم و آخر افتاده، بىتا، ش 238(مرعشى 1/263) .
2-از الجهاد شروع و به آخر النكاح ختم مىشود، رجب 1127 ق، در حاشيه تصحيح شده و بلاغ دارد، ش 239(همو 1/264) .
3-از الصلاة تا الاعتكاف، به خطّ مؤلّف و تصحيح شده و داراى اضافات، ش 3972(همو 10/354) .
4-از الطلاق تا الديات، به خطّ مؤلّف جز چند صفحه كه به خطّ ديگرى است، ش 3973(همو 10/355) .
5-الحجّ و المزار، به خطّ مؤلّف با تصحيح و اضافه، ش 4291(همو 11/287) .
6-جزء اوّل كتاب و الطلاق، با تصحيح، ش 4835(همو 13/32) .
7-الصلاة و الزكاة با تصحيح و مقابله، ش 4836(همو 13/32) .
8-از الجهاد تا پايان النكاح، به خطّ مؤلّف داراى اضافات بسيار، ش 5202 (همو 14/4) .
9-الصلاة-الانفال سدۀ 11 و 12، ش 6896(دانشگاه تهران 16/391) .
10-از نيمۀ شرح حديث 91 پيش از باب التدبير است تا حديث 81 باب اشتراك الاحرار و النساء و الرجال و الصبيان و المجانين فى القتل، ش 7264(همو 16/501) .
308
11-اوائل سدۀ 12 ق، ش 5832(مجلس 17/244) .
12-سدۀ 12 ق، ش 4474(همو 12/153) .
بنگريد به:
وزيرى 5/1524.
ادبيات تهران/170.
عمومى اصفهان 1/259.
جامع گوهرشاد 1/253.
چهار كتابخانۀ مشهد/22،411.
مجلۀ نور علم سال 1364 ش 10/97.
سپهسالار سابق 4/163-164.
الذريعه 13/156.
الفيض القدسى (البحار 105/46) .
نسخۀ چاپى:
1. تحقيق سيّد مهدى رجائى، قم: كتابخانۀ عمومى آية اللّه مرعشى،1406 ق،16 جلد.
309
ملحقات الصحيفة السجاديه (دعا-عربى)
كشف الاستار 1/195.
آغاز: الحمد للّه كما هو أهله و صلّى اللّه على نبيه المصطفى محمّد و آله امّا بعد فيقول.
انجام: احد من النّاس غيرك يا ارحم الراحمين.
زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/218
ملاحظات: دو دعا از كتاب بلد الامين كفعمى و نه دعا از صحيفۀ سجاديّه نسخۀ قديمى كه سند آن جز سند نسخۀ معروف صحيفه بود، در اين رساله گرد آورى شده و در پايان سند روايت صحيفه نيز آمده.
نسخههاى خطّى:
1-3 شعبان 1300 ق، با مقابله، مجموعۀ ش 5444(5) (مرعشى 14/228) .
2-1099 ق، ش 29(دانشگاه تهران 1/224) .
310
مناجاتنامه (دعا-فارسى)
نظم اللآلى/373، الذريعه 22/236.
آغاز: الهى! به ذات بىمثالت كه عقلهاى مقرّبان در او حيران است.
انجام: الهى! رحيمى رحم فرما، كريمى كرم بنما، نامۀ گناه مجرمان را در درياى عفوت محو فرما.
نسخههاى خطّى:
1-1124 ق، مجموعۀ ش 78(8) (الهيّات تهران 1/713) .
2-سدۀ 11 ق، مجموعۀ ش 3059(7) (مجلس 10/508) .
بنگريد به:
نسخههاى خطّى 5/161.
نسخۀ چاپى:
1. در حريم دل، به كوشش سيّد جعفر نبوى، تهران: مرصاد،1376 ش.
311
مصيبتنامه (مقتل-فارسى)
الذريعه 22/236.
آغاز: حمد و ستايش و ثناى بيرون از حد و احصا، مالك الملكى را سزاست كه به مضمون آيه كريمۀ «وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ اَلْخَوْفِ وَ اَلْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ اَلْأَمْوٰالِ وَ اَلْأَنْفُسِ وَ اَلثَّمَرٰاتِ» صلاى ابتلا بر گوش هوش باريافتگان بارگاه احديّت خود رسانيده.
انجام: ذرّۀ بىمقدار محمّد باقر بن محمّد تقى خادم خدمۀ اخبار در ماتم آن شهيد از جور مخالف در ملك عراق شيونكنان است. اميد كه اشك اين نامه سيه هردانۀ او ثمر دهد در محشر يا رب كه سفيدروى دارين بادا اين چهره نموده سرخ از خون جگر.
مصيبتنامه، به كوشش سيّد جعفر نبوى، روزنامۀ فردا ش 76.
نسخههاى خطّى:1-1124 ق، مجموعۀ ش 78(7) (الهيّات تهران 1/713) .
2-سدۀ 11 ق، مجموعۀ ش 3059(8) (مجلس 10/508) .
3-سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 2375(9) كتابخانۀ مجلس شورا (نسخههاى خطّى 5/161) .
نسخههاى چاپى:
1. به كوشش سيّد جعفر نبوى، روزنامۀ فردا ش 76،1377 ش.
2. در حريم دل، به كوشش سيّد جعفر نبوى. قم: مرصاد،1376 ش.
312
مناسك حجّ (كبير) (فقه-فارسى)
اجازات الحديث/247، مرآة الكتب 3/115، الذريعه 1/15، ج 22/256، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371.
آغاز: الحمد للّه الّذي جعل من فضائل الانعام على الانام أن فرض عليهم حجّ بيته الحرام ليشهدوا منافع لهم في كل عام.
انجام: و بهترين زيارت، زيارت جامعۀ كبيره است بايد كه تا ممكن باشد آنرا نيز بخواند.
مرعشى 1/216
موضوع: آداب حجّ و دعاها و زيارتهايى كه در مدينه و مكّه خوانده مىشود.
تاريخ ساخت: شوّال 1080 ق. (مرعشى 1/216) .
ملاحظات: علاّمۀ مجلسى از دو رساله به مناسك حجّ ياد كرده ولى شيخ حرّ عاملى و ميرزا عبد اللّه افندى از معاصران مؤلّف فقط از يك رساله سخن گفتهاند.
بنگريد به: امل الآمل 2/248، رياض العلماء 5/39.
نسخههاى خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(31) (مرعشى 1/216) .
2-تملّك 1269 ق، ش 1305(گلپايگانى 2/63) .
3-1080 ق، ش 10(نوربخش 1/14) .
4-سدۀ 12 ق، ش 6388(ملك 2/206) .
313
5-بىتا، ش 1854/ف (8) (ملّى تهران 4/316) .
6-1230 ق، ش 1719(سپهسالار سابق 3/14) .
7-120 ق، ش 6147(همو 4/285) .
8-1286 ق، ش 2680(آستان قدس 6/199) .
9-قبل از 1413 ق، مجموعۀ ش 1059(1) ، آستان قدس رضوى (هزار و پانصد نسخۀ خطّى/330) .
314
مناسك حجّ (صغير) (فقه-فارسى)
كشف الحجب/231،256، اجازات الحديث/247، مرآة الكتب 3/115، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371.
آغاز: الحمد للّه ربّ العالمين. . . امّا بعد اين رسالهايست مختصر در بيان واجبات حجّ و عمره.
انجام: و ساير فروع و احكام نادره در رسالۀ كبير والد فقير مذكور است هركه خواهد بايد كه به آن رجوع نمايد.
مرعشى 1/217
موضوع: واجبات حجّ و عمره و برخى از مستحبّات هردو.
ملاحظات: اين رساله در يك مقدّمه و سه فصل و يك خاتمه مىباشد. (مرعشى 1/217)
نسخۀ خطّى:
1-حدود 1125 ق، مجموعۀ ش 187(32) (مرعشى 1/217) .
315
نظم اللآلى (درر اللآلى) (پاسخ-فارسى)
كشف الحجب/583، الذريعه 23/227.
آغاز: الحمد للّه مجيب دعوة المضطرين و محقّق آمال السائلين الّذي أسّس لنا أساس العدل و الإيمان، و جنّبنا عن اتباع الظلم و الطغيان.
انجام: و توقع از واردان اين سفينة النّجاة پرمتاع آنكه چون بهره از آن به دست آوردند اين بىبضاعت غريق بحر عصيان را به دعاى مغفرت و قوّۀ ايمان يادآورى و دستگيرى نمايند.
نظم اللآلى، تحقيق سيّد مهدى رجائى قم: دار الكتاب الاسلامى. -اوّل،1411 ق.
تاريخ ساخت:1130 ق.
ملاحظات: اين كتاب رسالۀ عمليّهايست به صورت سؤال و جواب از علاّمۀ مجلسى كه سيّد محمّد بن احمد حسينى لاهيجانى ابتدا در سنۀ 1103 ق اقدام به تدوين آن نمود و نام درر اللآلى را بر آن برگزيد سپس در سنۀ 1130 ق در حدود 20 سال پس از وفات استاد خويش، علاّمۀ مجلسى با جمعآورى استفتائات بيشتر و اضافه نمودن چندين رساله ديگر از وى كتاب حاضر را آماده كرد و آن را به نظم اللآلى موسوم ساخت.
نسخههاى خطّى:
1-ش 2535(مرعشى 7/120) .
2-سلخ ع 1/1127 ق، ش 6087(همو 16/94) .
3-ش 6133(همو 16/134) .
316
4-ش 2530 بخشى از اين كتاب (همو 7/117) .
5-بىتا، ش 20355(الهيّات مشهد 2/424) .
6-ش 2011(ملّى تهران 5/11) .
7-ع 1/1263 ق، ش 614 جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/132) .
8-1130 ق، ش 2011/ف (ملّى تهران 5/11) .
نسخۀ چاپى:
1. تحقيق سيّد مهدى رجائى، قم: دار الكتاب الاسلامى. -اوّل 1411 ق.
317
الوجيزه (رجال-عربى)
امل الآمل 2/248، كشف الحجب/600، رياض العلماء 5/39، الذريعه 25/47، لؤلؤة البحرين/57، نظم اللآلى/369.
آغاز اوّل: الحمد للّه الّذي رفع منازل الرجال على معارج الكمال على قدر رواياتهم عن النبي الكريم المفضال. . . فيقول فقير عفو ربّه الغافر محمّد بن محمّد التقيّ المدعوّ ب «باقر» .
انجام اوّل: الوشّا هو الحسن بن عليّ. اليعقوبي هو داود بن عليّ. و بهذا ختمنا الرسالة و الحمد للّه وحده و الصلاة على خاتم الرسالة و آله اهل بيت العصمة و الجلالة و كان ذلك في ايّام معدودات في طريق خراسان عند توجّهنا إلى محروسة إصفهان في شهر رجب المرجّب من شهور سنة ستّ و ثمانين بعد الألف من الهجرة النبويّة صلّى اللّه عليه و آله.
آغاز دوم: و لنختم الرسالة بذكر أسانيد الصدوق قدّس اللّه روحه في الفقيه إلى الأصول الّتي أخذ الأخبار منها.
انجام دوم: من هذا السند يظهر طريقي أيضا إلى سائر الكتب الأربعه. و بهذا ختمنا الرسالة و الحمد للّه وحده و الصّلاة على خاتم الرسالة محمّد و أهل بيت العصمة و الجلالة. و السّلام على من اتبع الهدى.
تاريخ ساخت: رجب 1086 ق.
ملاحظات: فقط نام اشخاصى كه حالات آنها نزد مؤلّف واضح بود يا نزد اماميّه شهرت دارند جمعآورى شده است و همچنانكه پيداست مؤلّف بعد از ختم اين رساله، پيوستى نيز بدان الحاق كرده است.
318
نسخههاى خطّى:
1-سلخ ج 1/1104 ق، مجموعۀ ش 429(1) (مرعشى 2/33) .
2-عصر مؤلّف، وقف 1252 ق، ش 677(همو 2/271) .
3-28 صفر 1148 ق، مجموعۀ ش 1363(4) (همو 4/137) .
4-1116-1117 ق، مجموعۀ ش 5290(2) (همو 14/76) .
5-شعبان 1111 ق، با تصحيح، ش 6107(همو 16/111) .
6-1097-1098 ق، مجموعۀ ش 6324(19) (مجلس 19/331) .
7-1079 ق، مجموعۀ ش 5762(1) (همو 17/201) .
8-19 ع 2/1115 ق، مجموعۀ ش 3950(5) (دانشگاه تهران 12/2942) .
9-1118 ق، با حواشى «منه» مجموعۀ ش 1998(1) (همو 8/620) .
10-1207 ق، نوشته شده از روى اصل به يك واسطه مجموعۀ ش 7698(20) (همو 16/676) .
11-1113 ق، مجموعۀ ش 9255(2) (همو 17/332) .
12-ع 2/1151 ق، مجموعۀ ش 7619(2) (وزيرى 3/870) .
13-9 رجب 1123 ق، مجموعۀ ش 1660(2) (همو 3/889) .
14-27 شعبان 1245 ق، مجموعۀ ش 1390/ع (ملّى تهران/) .
بنگريد به:
مجلس 2/386، ج 7/285، ج 12/289.
دانشگاه تهران 2/675، ج 8/728، ج 11/2413،2448، ج 16/363،440، 681.
ادبيّات تهران/519.
ملك 5/180،338.
دانشگاه فردوسى/194.
چهار كتابخانۀ مشهد/24،431،432.
مدرسۀ آخوند/420.
319
كتابخانههاى رشت و همدان/103.
ملّى تبريز 2/741.
گلپايگانى 1/261،272، ج 2/192،232،259، ج 3/116،181.
المخطوطات العربيّه/69.
المخطوطات المصريّه 2/175.
فيضيّۀ استادى 3/36.
مسجد اعظم/419،451،515،641.
دليل المخطوطات 1/139،257،262.
مرعشى 1/83،163، ج 4/145.
نسخههاى خطّى 2/125،174، ج 4/443،450، ج 5/221،386، ج 7/222،521، ج 11/383.
الذريعه 25/47.
ملّى تهران 10/565، ج 4/474.
آستان قدس 6/630،631.
الفبائى آستان قدس/277،600.
نسخههاى چاپى:
1. به همراه خلاصة الاقوال علاّمۀ حلّى و وجيزۀ شيخ بهائى، تهران: عهد ناصر الدين شاه، سنگى، وزيرى، صفحات 142-179، نسخ 7 ع 1/1312 ق.
دو شرح عربى:
1. معيار التميز في شرح الوجيز، حاج مولى محمّد اسماعيل موصوف به مجتهد محقّق مدقّق ناظم (الذريعه 21/278) .
2. بعضى از متأخّرين تا ترجمۀ «بيان» (همو 14/169) .
320
تلخيص عربى:
1. مختصر رجال مولانا محمّد باقر، سيّد شبّر حويزى (الذريعه 20/196) .
321
وصيّتنامۀ علاّمۀ مجلسى (عربى)
الذريعه 25/107.
نسخههاى خطّى:
1-به خطّ مؤلّف (گلزار حجّة بلاغى) .
2-مجموعۀ ش 1567(1) (مسجد اعظم/113) .
ترجمههاى فارسى:
1. ترجمۀ سيّد محمّد مشكاة بيرجندى، تهران، چاپ گراورى روى كاغذ دو ورقى (كتابهاى چاپى فارسى 3/3365) .
2. ترجمۀ سيّد عبد الحجّه بلاغى، (گلزار حجّة بلاغى) .
322
323
324
هدية الاخوان (پاسخ-فارسى)
آغاز: الحمد للّه مرشد العباد و موضح الرشاد و الصّلاة و السّلام على سيّدنا محمّد الهادى الى الفوز و السداد و على آله و عترته الاطهار. . . و بعد چنين گويد. . . ابن محمّد على محمّد كاظم السبزوارى. . . و چون نسخۀ تحفة الاخوان نوشته شد كه مسائل آن از فضلاى زمان پرسيده بود خصوصا عالم ربانى مولانا محمّد باقر مجلسى أدام اللّه فضله و جهت مردم عوام مناسب بود و بعد از آن باز شرف ملازمت ايشان روزى گرديد و تحصيل و تحقيق قدر مسائل ضرورى شد كه اكثر آن در نسخۀ تحفة الاخوان نوشته نشده بود و. . . و از مسايل آنچه به عنوان سؤال و جواب باشد از جناب باقر العلوم ادام اللّه فضله استنباط شده و آنچه غير سؤال و جواب باشد از احاديث و مسايل اكثر آن نيز از تأليفات و تصنيفات ايشان نقل شده. . . و چون بعضى از مسائل مذكوره را جمعى از مؤمنان و عزيزان خراسان التماس نموده بودند كه جهت ايشان در اصفهان تحقيق شود آن را به هدية الاخوان موسوم گردانيد.
انجام: به اينجا ختم گرديد اين رسالۀ وجيزه في شهر جميدى الثانيه سنة تسع عشر و مأة بعد الألف من الهجرة النبويّة على مهاجرها ألف ألف سلام و تحيّه.
زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/223-225
نسخههاى خطّى:
1-كتابخانۀ سيّد مصطفى حسينى-اصفهان (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/223) .
2-مجموعۀ ش 1747(1) (فيضيّۀ استادى 3/128) .
ارجاعات
327
ارجاعات
آداب اسبدوانى و تيراندازى (مرعشى 11/83) -آداب سبق و رمايه.
آداب الحجّ (الذريعه 1/15) -مناسك حجّ (كبير) .
آداب الرمى (الذريعه 1/19) -آداب سبق و رمايه.
آداب صلاة الليل (الذريعه 1/22) -آداب نماز شب.
اثبات الرجعة (نسخههاى خطّى 12/840) -رجعت.
اجوبۀ ملاّ محمّد باقر مجلسى قدّس سرّه به ملاّ خليل رحمة اللّه عليه-جواب المسائل الثلاث.
احاديث در كيفيت سلوك ولات عهد با كافۀ عباد (نسخههاى خطّى 7/232) -ترجمۀ عهدنامۀ مالك اشتر.
احكام الاموات (الذريعه 1/294) -آداب تجهيز اموات.
احكام ميّت (الهيّات مشهد 3/867) -آداب تجهيز اموات.
احكام النواصب الغواصب (كشف الحجب/232) -مال ناصبى.
الأربعون حديثا (دانشگاه تهران 16/153) -الاربعين.
استخارات (وزيرى 3/945) -مفاتح الغيب.
الاستخاره (كشف الحجب/234) -مفاتح الغيب.
الاسماء الحسنى (الذريعه 2/66) -شرح دعاى جوشن كبير.
328
اصول عقايد (مجلس 2/403) -العقائد.
الاعتقادات (امل اللآمل 2/248) -العقائد.
الاعتقاديّه (كشف الحجب/52) -العقائد.
انشاء الاشتياق (الذريعه 2/391) -انشاء حديث الشوق.
اوقات الظهر و العصر و نوافلهما (الذريعه 2/480) -اوقات نماز.
اوّل ماه (وزيرى 5/1704) -مفتتح الشهور.
ترجمۀ حديث رجاء بن أبى الضحاك (الذريعه 4/96) -ترجمۀ اعمال رضا عليه السّلام در راه خراسان.
ترجمۀ حديث سعد بن عبد اللّه القمّى عند تشرّفه بلقاء الحجّه عليه السّلام (الذريعه 4/96) -رجعت.
ترجمۀ حديث عبد اللّه بن جندب (الذريعه 4/96) -ترجمۀ وصيّت صادق عليه السّلام به ابن جندب.
ترجمة حديث المفضّل (الذريعه 4/97) -رجعت.
ترجمة رسالة الغرى (كشف الحجب/115) -ترجمۀ فرحة الغرى.
ترجمۀ حديث ابو الأديان در احوالات حضرت صاحب الزمان عليه السّلام (زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى 2/150) -رجعت.
ترجمۀ حديث قيامت (حقوق تهران/51) -جنّت و نار.
ترجمۀ حديث معرفت (سپهسالار سابق 3/408) -ترجمۀ خطبة التوحيد رضا عليه السّلام.
ترجمۀ دو حديث دربارۀ سلطنت صفويه (نسخههاى خطّى 5/15) - رجعت.
تعبيرنامه (الفبائى آستان قدس/130) -تعبير خواب.
الجبر و القدر (مرآة الكتب 2/178) -جبر و اختيار.
جنايز (فهرست محمّد حسين خاتونآبادى) -آداب تجهيز اموات.
حساب اهله موافق عدد (دانشگاه تهران 13/3409) -مفتتح الشهور.
329
حقيقت رؤيا (الذريعه 21/400) -تعبير خواب.
الخمس (مرآة الكتب 3/117) -زكات و خمس و اعتكاف.
خوابنامه (نسخههاى خطّى 5/637) -تعبير خواب.
الديات و القصاص (مرآة الكتب 3/117) -حدود و ديات و قصاص.
الرجال (امل الآمل 2/248) -الوجيزه.
الرسالة الإنشائيّه في تذكر النجف الاشرف و الكربلاء (كشف الحجب/224) -انشاء حديث الشوق الى العتبات العاليات.
رسالهاى در نماز (فرهنگ و هنر مشهد/58) -شك و سهو.
ردّ صوفيه (وزيرى 5/1646) -العقائد.
سهويّات (نسخههاى خطّى 7/275) -شك و سهو.
شرح الاحاديث الغامضة المخالفة للمشهور المفيدة للعلم باوائل الشهور (الذريعه 13/65) -مفتتح الشهور.
شرح اربعة عشر حديثا (الذريعه 13/68) -رجعت.
شرح توحيد المفضّل (رياض العلماء 5/40) -ترجمۀ توحيد مفضل.
شرح تهذيب الاحكام (كشف الحجب/329) -ملاذ الاخيار.
شرح حديث الوعد و الوعيد (الذريعه 13/209) -جنّت و نار.
شرح خطبة الرضا عليه السّلام (همو 13/220) -ترجمۀ خطبة التوحيد رضا عليه السّلام.
شرح خطبۀ توحيديّه-ترجمۀ خطبة التوحيد رضا عليه السّلام.
شرح دعاء السمات (الذريعه 13/249) -ترجمۀ دعاى سمات.
شرح روضة الكافى (امل الآمل 2/248) -مرآة العقول.
شرح الصحيفة السجاديه (نسخههاى خطّى 3/188) -الفرائد الطريفه.
شرح عهد امير المؤمنين (الذريعه 13/373) -ترجمۀ وصيّت امير المؤمنين عليه السّلام به اشتر.
شرح قصيدۀ دعبل (نسخههاى خطّى 4/462) -ترجمۀ قصيدۀ دعبل.
330
شرح الكافى (كشف الحجب/348) -مرآة العقول.
شرح النهج (الذريعه 14/116) -ترجمۀ وصيّت امير المؤمنين عليه السّلام به اشتر.
شرح وصيّت امير المؤمنين عليه السّلام الى الاشتر (رياض العلماء 5/40) - ترجمۀ وصيّت امير المؤمنين عليه السّلام به اشتر.
شكيات (دانشگاه تهران 1/39) -شك و سهو.
صاع (دانشگاه تهران 14/3568) -تحديد صاع.
صاعيّه (نسخههاى خطّى 4/445، ج 5/221) -تحديد صاع.
صراط النجاة (گلپايگانى 3/184) -العقائد.
صيغ العقود و النكاح (مرعشى 1/207، تراثنا س اوّل ش 3/97) -عقود النكاح.
طريق الرياضة الشرعيّه (الذريعه 18/79) -العقائد.
طريق النجاة (مجلس 16/282، نسخههاى خطّى 4/457) -العقائد.
طريقۀ حقّه (وزيرى 3/879) -دو كلمه.
ظهوريّه (نسخههاى خطّى 5/15) -رجعت.
علاج الشهوات النفسانيّه و وساوس الشيطانيّه (كشف الحجب/276، الذريعه 15/310) -العقائد.
الغافر (الفبائى آستان قدس/416) -العقائد.
فرستادن مأمون از پى امام رضا عليه السّلام (نسخههاى خطّى 5/161) - ترجمۀ خطبة التوحيد رضا عليه السّلام.
قتل عمر بن الخطاب (الفبائى آستان قدس/442) -تاريخ كشته شدن عمر بن الخطاب.
كتاب احوال الحجّ و العمره (كشف الاستار 1/197) -مناسك حجّ (كبير) .
كتاب الادعية الساقطة من الصحيفة الكاملة (كشف الاستار 1/195) - ملحقات الصحيفة السجادية.
331
كتاب الصلاة و ترجمة الصلاة (ملّى تهران 4/312) -آداب نماز.
مراتب كفر و ايمان و جنّت و نار (دانشگاه تهران 16/40) -جنّت و نار.
معرفة المقادير المقدّره في الشرعيّه (نسخههاى خطّى 11/713) -الاوزان.
المقادير (امل الآمل 2/248، رياض العلماء 5/39) -الاوزان.
مناهج المسائل در شك و سهو در نماز (دانشگاه تهران 17/242) -شك و سهو.
منهج السالكين فى اصول الدين (الذريعه 23/188) -العقائد.
ميزان المقادير (نسخههاى خطّى 7/540) -الأوزان.
وجيز الرجال (كشف الحجب/600) -الوجيزه.
وصف نمازهاى پنجگانۀ امام رضا عليه السّلام (دانشگاه تهران 13/3292) - ترجمۀ اعمال رضا عليه السّلام در راه خراسان.
333
آثار پراكنده و منسوب
335
آثار پراكنده و منسوب
آداب و ادعيه: از روى رسالۀ كبيرۀ پدرش ساخته است، سدۀ 12 ق، ش 911W (نسخههاى خطّى 11/1) .
اثبات الجنّ و وجوده: (الذريعه 1/88) .
اثبات حركت شمس: (نسخههاى خطّى فارسى 1/206) .
اجوبة مسائل مولا مجد الدين تسترى-پرينستون،388 سرى جديد (برگهاى 49 الف-51 ب) (مقدّمهاى بر فقه شيعه/260) .
احكام ضروريّه: (نسخههاى خطّى 5/162) .
اخبار شيعى: (شايد از مجلسى) (نسخههاى خطّى 11/2) .
اخلاق مذهبى: شايد از مجلسى، (نسخههاى خطّى 11/3) .
اديان و امم مقتبس از طبقات الشيعه (مجلس 10(1) /226) .
اذان: (مرآة الكتب 4/18، كشف الاستار 1/195، الذريعه 1/405، ج 11/48، لؤلؤة البحرين/58) .
اذكار و صلوات: (ملك 5/396، دانشگاه تهران 17/242، موزۀ ملّى پاكستان/863) .
الأربعون حديثا فى الامامة-سرور المؤمنين-سرور الشيعة (الذريعه 1/411، ج 12/174، آستان قدس 5/277، نسخههاى خطّى فارسى 2/956، كتابهاى چاپى فارسى 2/1983) .
336
استخارات (وزيرى 3/945) .
اصول دين: گويا از مجلسى (نسخههاى خطّى 7/276) .
انشاء حديث الشوق إلى العتبات العاليات: (مرآة الكتب 3/17، كشف الحجب/224، الذريعه 2/391، لؤلؤة البحرين/59، نظم اللآلى/370، كشف الاستار 1/197) .
ايادى سبا: گردآورى محمّد جعفر بن محمّد طاهر خبوشانى (مرعشى 2/196، نسخههاى خطّى 4/449) .
بداء: عربى، (نسخههاى خطّى 5/225) .
بعضى از مسايل فقهى: جنگ ش 4491، جمعآورى محمّد صفى كتابدار، 1126 ق (آستان قدس 7(1) /273) .
بعضى سؤالات: سدۀ 12 ق، جنگ 4491(آستان قدس 7(1) /273) .
بندى به فارسى: موّرخ 1075 ق از روى خطّ علاّمۀ مجلسى-سدۀ 11 ق، مجموعۀ ش 4333(4) (دانشگاه تهران 16/3292) .
بياض: مجموعهايست شامل خطبههاى انشائى علاّمۀ مجلسى براى نماز جمعه، بيشتر صفحات به خطّ علاّمۀ مجلسى و برخى صفحات به خطّ ديگر و مصحّح به تصحيح مؤلّف، از نسخههاى خطّى اهدائى على اصغر حكمت به آستان قدس (نسخههاى خطّى 5/13) .
پاسخ ملاّ محمّد باقر گويا مجلسى به پسرش از آيت: فان كنت فى شكّ ممّا انزلنا اليك فاسئل الذين يقرأون. ش 165 ضميمۀ شرايع الاسلام، جامع گوهرشاد (چهار كتابخانۀ مشهد/311) .
تأويل حديثى، مجموعۀ ش 2145(دانشگاه تهران 9/834) .
تذكرة الرجال و النساء: (دانشگاه تهران 16/249) .
تذكرة المصائب و استماع النوائب: (الذريعه 4/48) .
ترجمۀ باب حادى عشر: (الذريعه 4/83، ج 3/7، چهار كتابخانۀ مشهد/315) .
ترجمۀ حديث اهليلجه: (الفبائى آستان قدس/77) .
337
ترجمۀ دعاى جوشن صغير: (اجازات الحديث/126،247، مرآة الكتب 2/143، كشف الحجب/115، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/370، الذريعه 4/101) .
ترجمۀ دعاى مباهله: (اجازات الحديث/126،247، الذريعه 4/102، مرآة الكتب 2/143، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/371) .
ترجمۀ صحيفۀ سجّاديّه: (الذريعه 26/199) .
ترجمۀ وصيّت صادق عليه السّلام به ابن جندب: (اجازات الحديث/247، كشف الحجب/114، مرآة الكتب 2/143، الذريعه 4/96، لؤلؤة البحرين/58، نظم اللآلى/370) .
تعقيبات: (مرآة الكتب 4/22) .
تعليقات من لا يحضره الفقيه و الاستبصار: (رياض العلماء 5/40) .
تعليم الصبيان:12 ع 2/1254 ق، ش 821-1961 . M. N موزۀ ملّى كراچى (مشترك پاكستان 2/1066) .
تعيين ظلّ الزوال باصفهان: (دانشگاه تهران 9/1471) .
تفسير آيۀ امانت: (ملك 5/208) .
تفسير آية الكرسى: (مرآة العلوم هند 1/179، نسخههاى خطّى 1/119) .
تفضيل امير المؤمنين على من عدا خاتم النبيّين: (الذريعه 4/358) .
توقيعات خارجه از ناحيۀ امام زمان عليه السّلام: (كتابهاى چاپى فارسى 1/971، الذريعه 4/500) .
جامع المقامات: در مسايل فقهى، شرح حديقه المتّقين ملاّ محمّد تقى مجلسى، ش 385/3389(مخطوطات شيرانى 2/279) .
جزيرۀ خضراء: (موزۀ ملّى پاكستان/675) .
جوابات بعض المتدينين من اهل كاشان: (الذريعه 5/202) .
جوابات المسائل الطوسيّه: (رياض العلماء 5/39، الذريعه 5/201، امل اللآمل 2/248) .
338
جوابات مسائل متفرّقه: (الذريعه 5/232) .
جواب مسايل حاج ملاّ محمود: (آستان قدس 5/485) .
جواب مسايل خراسان: فارسى، گردآورى سيّد حامد بن سيّد محمّد البدلاء الحسينى (مسجد اعظم/500، دانشگاه تهران 16/150، الذريعه 5/201) .
جواب مسايل ميرزا سيّد على: فارسى، گردآورى سيّد حامد بن سيّد محمّد البدلاء الحسينى (دانشگاه تهران 16/150) .
جواهر الاولياء: در فضائل نماز و عبادات ديگر، ذح 1230 ق، ناقص الاوّل، ش 6308(مخطوطات شيرانى 2/280) .
حاشيه بر امل الآمل (الذريعه 6/25) .
حاشيه بر انوار التنزيل بيضاوى: گويا از محمّد باقر مجلسى (نسخههاى خطّى 2/138) .
حاشيه بر تهذيب الأحكام: (الفبائى آستان قدس/187، الذريعه 6/51، ج 4/506) .
حاشيه بر كافى: (الذريعه 6/181) .
حسينيّه: در فقه (الفبائى آستان قدس/223) .
حكايات مذهبى و روايات: (وزيرى 3/1140) .
حل حديث «ليس على الامام سهو و لا على من خلف الامام» : (ملك 5/336) .
حيات الارواح: (نسخههاى خطّى 2/74،122) .
خطبهاى با قانون رياضت: (ملك 5/386) .
خلق اعمال: گويا از مجلس (فيضيّۀ استادى 3/28) .
الدرهم بحسب الوزن الجديد موازلست دينارا. . . فى جميع مراتب الشجاج و اللّه يعلم م ق ر دام ظلّه، بلغ قبالا: نستعليق محمّد قاسم بن محمّد اسماعيل اصفهانى، مجموعۀ ش 7176(4) (دانشگاه تهران 16/474) .
زيارت اهل قبور: (الذريعه 12/78) .
سؤال و جواب: پرسشهاى حاج ابو تراب شاگرد علاّمۀ مجلسى از او. مجموعۀ
339
ش 1199(4) (مسجد اعظم/501) .
سؤال و جواب: پاسخ مجلسى دوّم به ملاّ خليل دربارۀ شيخ صفى الدين (نسخههاى خطّى فارسى 2/905) .
سؤال و جواب: در فقه، فارسى، مجموعۀ ش 5914(6) (دانشگاه تهران 16/150) .
سؤال و جواب: فارسى، گردآورى محمّد كاظم خراسانى،1113 يا 1103 ق، مجموعۀ ش 536(4) (گلپايگانى 2/198) .
*احتمال دارد اين رساله، همان هدية الاخوان يا تحفة الاخوان باشد.
سؤال و جواب: دربارۀ وظيفۀ مردم در زمان غيبت، احتمالا 1136 ق، مجموعۀ ش 1505(2) (همو 2/261) .
سؤال و جواب: فارسى (مرعشى 7/117) .
سير و سلوك: (نسخههاى خطّى فارسى 2/1206) .
شرح دعاى صباح: فارسى،1269 ق، گويا از مجلسى، مجموعۀ ش 246(7) ، دانشگاه اصفهان (نسخههاى خطّى 12/933) .
شرح صحيفه: فارسى، فقط موارد مشكل، نزد شيخ على اكبر نهاوندى-مشهد (الذريعه 13/347) .
شرح فقيه: فوائدى از آنست-بىتا، مجموعۀ ش 62192(6) (مجلس 16/253) .
شعرهاى فارسى مجلسى: (ادبيّات تهران/159، نسخههاى خطّى 7/249، ميكروفيلمهاى دانشگاه تهران 1/476) .
صلواتيّه: (آستانۀ شاه چراغ 1/202، نسخههاى خطّى 11/738) .
طريق استعلام نصف الليل: (الذريعه 15/164) .
طريق روايت صحيفۀ سجّاديّه: (الذريعه 15/166، دانشگاه تهران 16/376) .
طريق النجاة: (الذريعه 15/168) .
طريقۀ استخارات به خطّ علاّمۀ مجلسى (قرآن شمارۀ 134، آستان قدس رضوى
340
(راهنماى گنجينۀ قرآن/259) .
العقد للمحرميّه: (الذريعه 15/297) .
علم فراست: (نسخههاى خطّى 11/682) .
عين اليقين: (وزيرى 3/981) .
فائدة من محمّد باقر المجلسى على الصحيفه: سدۀ 12 ق، مجموعۀ ش 117، اخبار (3) مدرسۀ نوّاب (دو كتابخانۀ مشهد/496) .
فتاوى آخوند ملاّ محمّد باقر گويا مجلسى:1129 ق، مجموعۀ ش 1447(5) (ملك 5/267) .
فقه مجلسى: در مطهرات و صلاة و مسائل واجبه (كتابهاى چاپى فارسى 2/1718، الذريعه 16/296) .
قرآن: (نسخههاى خطّى 5/182) .
كتاب دعا: (نسخههاى خطّى 3/436) .
كتابى در كلام شيعى: (آشنائى با چند نسخۀ خطّى/8) .
مبدأ و معاد: (نسخههاى خطّى 11/784) .
مناقب امير المؤمنين عليه السّلام: (الذريعه 22/322) .
منجزات المريض: (دانشگاه تهران 9/1471) .
النجاة فى اصول الدين: چاپ 1335 ق،56 ص (الذريعه 23/57) .
نخبة العقائد: (وزيرى 3/1017) .
نذر: (چهار كتابخانۀ مشهد/192) .
نصيحتنامۀ پيامبر به على عليه السّلام: (دانشگاه تهران 17/242) .
وصيّتنامۀ لقمان: (نسخههاى خطّى 11/672) .
هفتاد دعا: نزد سيّد ابو القاسم اصفهانى صفوى-نجف (الذريعه 25/226) .
رساله در تعقيبات صلاة: (هزار و پانصد نسخۀ خطّى/385) .
احياء الليل بالصلاة: (همو/385) .
رساله در سند صحيفه: (همو/172) .
فهرست راهنما
343
«آيات»
بسم الله الرحمن الرحيم:5،14.
البقره/201: رَبَّنٰا آتِنٰا فِي اَلدُّنْيٰا حَسَنَةً وَ فِي اَلْآخِرَةِ حَسَنَةً :17.
الواقعه/10: وَ اَلسّٰابِقُونَ اَلسّٰابِقُونَ أُولٰئِكَ اَلْمُقَرَّبُونَ فِي جَنّٰاتِ اَلنَّعِيمِ :49.
النّور/35: اَللّٰهُ نُورُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ :197.
التّوبه/100: وَ اَلسّٰابِقُونَ اَلْأَوَّلُونَ مِنَ اَلْمُهٰاجِرِينَ وَ اَلْأَنْصٰارِ :198.
الأنعام/59: وَ لاٰ رَطْبٍ وَ لاٰ يٰابِسٍ إِلاّٰ فِي كِتٰابٍ مُبِينٍ :251.
القدر/4: تَنَزَّلُ اَلْمَلاٰئِكَةُ وَ اَلرُّوحُ :251.
يونس/94: فَإِنْ كُنْتَ فِي شَكٍّ مِمّٰا أَنْزَلْنٰا إِلَيْكَ فَسْئَلِ اَلَّذِينَ يَقْرَؤُنَ :323.
344
«كسان»
«الف»
اللّه جلّ جلاله: در موارد زياد.
محمّد رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله: در موارد زياد.
امام على عليه السّلام:44،52،120،121،196،199،329،330،337، 338.
فاطمه عليها السّلام:44،125،127.
امام حسن عليه السّلام:44،125،127،128.
امام حسين عليه السّلام:44،125،127،128،227.
امام سجّاد عليه السّلام:44،129،131.
امام باقر عليه السّلام:43،44،129،131،239.
امام صادق عليه السّلام:43،45،52،129،131،203،337.
امام كاظم عليه السّلام:45،129،131.
امام رضا عليه السّلام:45،52،132،133،134،138،166،184،190، 205،328.
امام جواد عليه السّلام:45،132.
امام هادى عليه السّلام:45،132.
345
امام عسكرى عليه السّلام:45،132.
امام مهدى عجّل اللّه تعالى فرجه الشّريف:45،135،328،337.
آدم صلّى اللّه على نبيّنا و آله و عليه السّلام:44،49،222.
آخوندى:293.
آزاد، محمّد حسين:277.
آقا، ميرزا محمّد رحيم:21.
آقائى:30.
آقا بزرگ، محمّد صالح بن ميرزا عزيز اللّه:21.
آقا جان، ميرزا محمّد تقى:21.
آقا حسن رضا (برادر محمّد باقر بهبهانى) :28.
آقا حسنعلى بن آقا محمّد هادى ثانى:29.
آقاسى، ميرزا محمّد رضا:25.
آقا سيّد (والد مير سيّد علياى كوچك) :28.
آقا عبد الحسين:30،34.
آقا عبد الغنى:21.
آقا عبد الكريم:30.
آقا على:162.
آقا على اكبر (خواهرزادۀ علاّمۀ مجلسى) :210.
آقا على نقى:30.
آقا كوچك:20،34.
آقا محمّد ابراهيم بن آقا حسن رضا:28.
آقا محمّد تقى بن ملاّ محمّد قاسم:27-26.
آقا محمّد حسين (برادر محمّد باقر بهبهانى) :28.
آقا محمّد صادق بن ملاّ محمّد تقى:29،34-33.
آقا محمّد كاظم:30،33.
346
آقا محمّد هادى بن محمّد على:27.
آقا ملاّ:26،27.
آقا مهدى:27-26.
آقا ميرزا:33-32،33.
آقا ميرزا، آقا محمّد رضا:30.
آقا ميرزا بن ملاّ محمّد تقى:25.
آقا ميرزا، ملاّ محمّد نصير:20.
آقا ميرزا، ميرزا محمّد على:27.
آل بحر العلوم طباطبائى، سيّد جعفر:94.
ابراهيم شاه:28.
ابن طاوس، عبد الكريم بن احمد بن موسى:196.
ابن ماهيار:239.
ابو اسحاقيّه، ميرزا محمّد كاظم:32.
ابو الاديان:326.
ابوذر:48.
ابو القاسمى، محسن:57.
احمدآبادى برخوارى، مير حبيب:20.
اختر، على حسن:232.
اردبيلى غروى حائرى، محمّد بن على:57،184،193.
اروجنى، محمّد باقر بن ملاّ محمّد حسن:98.
اروميّهاى، ملاّ محمّد حسن بن محمّد:136.
استادى، رضا:274.
استرآبادى، آقا ابو الحسن بن آقا محمّد تقى:32.
استرآبادى، آقائى بن ملاّ محمّد طاهر:32.
استرآبادى، آقا عبد اللّه بن ملاّ محمّد قاسم:32.
347
استرآبادى، حاجى محمّد على بن آقا محمّد تقى:32.
استرآبادى، حاجى مهدى كفننويس بن آقا محمّد تقى:27-26،32.
استرآبادى، محمّد مهدى:120.
استرآبادى، ملاّ حسين (ميرزا كوچك اصمّ) بن آقائى:32.
استرآبادى، ملاّ كمال الدين حسين بن ملاّ محمّد عليا:31.
استرآبادى، ملاّ محمّد شفيع بن ملاّ محمّد عليا:31.
استرآبادى، ملاّ محمّد طاهر بن ملاّ محمّد شفيع:32.
استرآبادى، ملاّ محمّد على:18،27-26.
استرآبادى، ملاّ محمّد عليا:31.
استرآبادى، ملاّ محمّد قاسم بن ملاّ محمّد شفيع:31.
استرآبادى، ميرزا احمد بن ملاّ كمال الدين حسين:32.
استرآبادى، ميرزا كمال الدين حسين ثانى:32.
اسكوئى، غلامعلى:127.
اسكوئى، محمّد رسول:127.
اصفهانى، سيّد محمّد جعفر:150.
اصفهانى، شيخ جواد:96.
اصفهانى، محمّد تقى (آقا نجفى) :95.
اصفهانى، محمّد قاسم بن محمّد اسماعيل:338.
اصفهانى، محمّد مقيم بن محمّد باقر:76.
اصفهانى، محمّد مهدى بن محمّد رضا:57.
اصفهانى، ملاّ درويش محمّد:17.
اصفهانى، مولانا محمّد طاهر:76.
اصفهانى، ميرزا ابراهيم شاعر:210.
اصفهانى تهرانى، محمّد خليل بن حسين:165.
اصفهانى صفوى، سيّد ابو القاسم:340.
348
افشار، نادر شاه:19.
افندى، ميرزا عبد اللّه:57،83،173،276.
امامزاده اسماعيل:22.
امين عاملى، سيّد محسن:57.
انصارى، گلشن على:210.
انصارى، ناصر الدين:57.
اولياء بافقى، شيخ حسين:274.
«ب»
بارهوى، عبد الحسين:210.
باقرى جوراسى، سيّد محمّد باقر:254.
بحر العلوم، سيّد محمّد صادق:58.
بحر العلوم، سيّد مهدى:39.
بحرانى، يوسف:58.
بختيارى، على مرادخان:34،35.
بدلاء حسينى، سيّد حامد بن سيّد محمّد:214،338.
براون، ادوارد:58.
بروجردى، حافظ مير على بن محمّد شريف:86.
بغدادى، اسماعيل پاشا:58.
بلاغى، سيّد عبد الحجّه:58،320.
بلند اختر، شاهزاده محمّد:90،100.
بلوهر،48.
بوذاسف:48.
بهار (ملك الشعرا) ، محمّد تقى:58.
بهبودى، محمّد باقر:61،141.
349
بهبهانى، آقا احمد:58.
بهبهانى، آقا عبد الحسين:27.
بهبهانى، آقا محمّد باقر:27،60.
بهبهانى، آقا محمّد على:27.
بهريلوى، سيّد ظهور الحسن:210.
بهشتى، محمّد:105،148.
بياتى، حبيب اللّه:150.
بىبىچى بنت ملاّ عليمردان:22.
بيدار، ابوذر:246.
بينش، تقى:198.
«پ»
پادشاه اختر، محمّد واجد على شاه:232.
پادشاه بيگم (زوجۀ سلطان نصير الدين حيدر) :137.
پناهى، مهين:58.
«ت»
تاجر، ميرزا امين:30.
تاجر، ميرزا محمّد على:21.
تاجر عبّاس آبادى، ميرزا محمّد تقى:18.
تاجر عبّاس آبادى، ميرزا محمّد مهدى:20.
تسترى لكهنئوى، مير محمّد عبّاس:127.
تسترى، مولى عبد اللّه:307.
تسترى، مولى مجد الدين:335.
تفرشى، احمد:168،301.
350
تكمهدوز، ميرزا محمّد باقر:20.
تكمهدوز، مير محمّد صالح:20،25.
تلافى داريانى، على اكبر:7،61.
تنكابنى، ميرزا محمّد:58.
تهرانى، محمّد محسن (آقا بزرگ) :57،212،296.
تهرانى، ميرزا محمّد:290.
«ج»
جائسى، سيّد مجتبى حسين:226.
جابى، بسّام عبد الوهّاب:58.
جزائرى، سيّد محمّد:59.
جزائرى، سيّد نعمت اللّه:59،59.
جزّى، ملاّ عبد الكريم:59.
جزّى، محمّد باقر:20.
جعفريان، رسول:59،216.
جلالى شاهرودى، حسين:59.
جهاندارى، كيكاوس:61.
جيلانى، محمّد رفيع:31.
جيلانى، ملاّ محمّد شفيع:31.
جيلانى، ميرزا محمّد على بن ملاّ محمّد شفيع:31.
جيلانى، ميرزا احمد بن ميرزا محمّد على:31.
جيلانى، ميرزا محمّد رضا بن ميرزا محمّد على:31.
جيلانى، ميرزا محمّد جعفر بن ميرزا احمد:31.
جيلانى، ميرزا ابو الحسن بن ميرزا احمد:31.
351
«ح»
حائرى لاهيجانى، سيّد مهدى:60.
حاج ابو تراب:336.
حاج ملاّ محمود:336.
حاج مولى محمّد اسماعيل:319.
حاجى ابو الحسن بن آقا على نقى:30،34.
حاجى ابو القاسم:34.
حاجى بابا بن آقا حسن رضا:28.
حاجى عبد الباقى بن آقا على نقى:30.
حاجى محسن:30.
حاجى محمّد:27-26.
حاجى محمّد جعفر:34.
حاجى محمّد عطّار (نوادۀ ملاّ محمّد على استرآبادى) :30،32.
حاجى محمّد على:27.
حاجى ميرزا:27.
حاجى ميرزا بن حاجى محمّد عطّار:30،32.
حاجى ميرزا جوهرى:28.
حاجى ميرزا غلامحسين:29.
حامدى خزاعى، مولى مقيم بن درويش محمّد:226.
حجّار، محمّد مهدى:95،128.
حجازى، سيّد مهدى بن سيّد فضل اللّه:96.
حجّت كوه كمرهاى، سيّد محمّد:59.
حربى نظرى، حاجى حسين:76.
حرّ عاملى، محمّد بن الحسن:59.
حسنيّه:230.
352
حسينى، سيّد احمد:59،76،77،182،193،210.
حسينى، محمّد بن محمّد قاسم:76.
حسينى، محمّد صادق بن ابى القاسم:140.
حسينى اصفهانى، ربيع الدين محمّد:76.
حسينى حسنى، سيّد حسن بن ابى طالب:35.
حسينى خوانسارى، سيّد احمد:59.
حسينى طالقانى، سيّد محمّد باقر:275.
حسينى لاهيجانى، سيّد محمّد بن احمد:6،59،96،180،223، 315.
حكمت، على اصغر:334.
حوّا:215.
حويزى شبّر، سيّد عبد اللّه:179،210،226،320.
«خ»
خاتونآبادى، آقا سيّد بن مير عبد الباقى:25.
خاتونآبادى، ميرزا محمّد على:23.
خاتونآبادى، مير سيّد رضا بن مير زين العابدين:26.
خاتونآبادى، مير سيّد مرتضى:25.
خاتونآبادى، مير عبد الباقى بن مير محمّد حسين:13،17،24،24،26،39، 71.
خاتونآبادى، مير عبد الواسع:39.
خاتونآبادى، مير محمّد باقر:25.
خاتونآبادى، مير محمّد تقى بن مير عبد الباقى:25.
خاتونآبادى، مير محمّد حسين بن مير محمّد صالح:6،13،20،24،25،37، 39،42،76،88،223،283،328.
353
خاتونآبادى، مير محمّد حسين بن مير عبد الباقى:25،26.
خاتونآبادى، مير محمّد زين العابدين بن مير محمّد صالح:26.
خاتونآبادى، مير محمّد صالح بن عبد الواسع:6،24،25،39،42.
خاتونآبادى، مير محمّد صالح (آقائى) بن مير زين العابدين:26.
خاتونآبادى، مير محمّد محسن بن مير زين العابدين:26.
خاتونآبادى، مير محمّد مهديا:24،25-24،26.
خبوشانى، محمّد جعفر بن محمّد طاهر:334.
خديجه بيگم:16.
خراسانى، حاجى ملاّ محمّد هادى:34.
خراسانى، محمّد كاظم:337.
خسروى، موسى:117،131،133.
خوانسارى، آقا جمال:39.
خوانسارى، آقا حسين:39.
خوانسارى، احمد بن ملاّ على:140.
خوانسارى، حسن:102.
خوانسارى، شيخ زين الدين بن عين على:39.
خوانسارى، على رضا:99.
خوانسارى اصفهانى، ميرزا احمد بن ملاّ محمّد رضا:127.
خوئى، محمّد تقى بن محمّد:95.
خوئى، ميرزا ابراهيم بن حسين بن غفّار:95،117.
خير النساء خانم:16.
«د»
دانشپژوه، محمّد تقى:60.
درگاهى، حسين:7.
354
دعبل خزاعى:53،197،327.
دوانى، على:58،60.
دهاقانى اصفهانى، محمّد باقر شريعت:141.
دهخدا، على اكبر:60.
دهلوى، عبد العزيز:60.
دهلوى، محمّد باقر:277.
دهلى، الطاف حسين:247.
«ذ»
ذاكرى، محمّد تقى:60،154.
«ر»
رازنهان، محمّد حسن:60.
ربّانى شيرازى، عبد الكريم:60.
رجاء بن ابى ضحّاك:49،328.
رجائى، سيّد مهدى:6،58،61،74،75،169،170،174،182،183، 189،204،205،206،212،213،223،227،244،245،246،262، 284،285،286،291،299،301،306،308،315،316.
رجبنيا، مسعود:64.
رجكش، آقا امين:23.
رسولى، سيّد هاشم:295.
رشتى، على بن احمد:54.
رضائى، سيّد عبد الحسين:150.
رضا خان:34.
روحانى، دكتر محمّد:60.
355
روضاتى، مير احمد:61.
ريختهگر، آقا عبد الغفّار:33.
ريختهگر، آقا محمّد:33.
ريختهگر، حاجى رجب على:33.
ريختهگر، حاجى رمضانعلى:33.
«ز»
زركلى، خير الدين:61.
زنجانى، سيّد احمد:61.
زنجانى، شيخ فضل اللّه:61،166.
زهتابى، محمّد رضا:61.
زينب بيگم:16.
«س»
سبحانى، جعفر:61.
سبزوارى، سيّد عبد الاعلى:95.
ستوده، دكتر منوچهر:57.
سربى، عبد اللّه:162.
سركيس، يوسف اليان:61.
سعيدى، سيّد ابو الفضل:197.
سلطان حسين:241.
سلطان المتكلّمين تهرانى، شيخ محمّد:171.
سمامى حائرى، محمّد:63.
سمعانى:35.
سيّد حسن (داماد آقا عبد اللّه مجلسى) :23.
356
سيّد علوى، سيّد ابراهيم:61.
سيّد محمّد عبّاس:213.
سيّد محمّد على بن سيّد محمّد هاشم:95.
سيّد مقبول احمد:230.
«ش»
شبسترى، شيخ نصر اللّه:73.
شعبانى، دكتر رضا:60.
شوشترى، ملاّ عبد اللّه:17.
شهرستانى، سيّد جواد:61.
شهيد تبريزى، ثقة الاسلام:58،296.
شهيد ثانى:15.
شهيدى صالحى، عبد الحسين:60.
شيخ بهائى:217،307،319.
شيخ حرّ عاملى:312.
شيخ حسن:167.
شيخ حسين بن عبد الصمد:167.
شيخ شوشترى، محمّد تقى:188.
شيخ صدوق:205.
شيخ صفى الدين:337.
شيخ طوسى:290،306.
شيخ محمّد بن شيخ حسن بن شهيد ثانى:307.
شيخ محمّد على (حزين) :34.
شيرازى، داود بن محمّد رحيم:150.
شيرازى، سيّد على خان:39.
357
شيرازى، شيخ احمد:231.
شيرازى، ميرزا محمّد صادق:94.
شيروانى، آقا على بزرگ بن ملاّ حيدر على:33.
شيروانى، آقا على ثالث بن ملاّ حيدر على:33.
شيروانى، آقا على ثانى بن ملاّ حيدر على:33.
شيروانى، محمّد:41.
شيروانى، محمّد بن حسن (ملاّ ميرزا) :18،25،29،32،32.
شيروانى، ملاّ حيدر على بن ملاّ ميرزا:33.
«ص»
صبّاغ، آقا هادى:23.
صفا، دكتر ذبيح اللّه:62.
«ط»
طباطبائى، مير ابو المعالى:23.
طباطبائى، مير سيّد على بن مير سيّد محمّد:28.
طباطبائى، مير سيّد محمّد:28،28.
طباطبائى، مير سيّد محمّد مهديا بن مير سيّد مرتضى:28.
طباطبائى، مير سيّد مرتضى بن سيّد محمّد:28.
طباطبائى، مير محمّد على بن مير سيّد محمّد:28.
طباطبائى يزدى، سيّد محمّد هاشم بن سيّد عبد الحىّ:150.
«ع»
عاملى، شيخ حسن:17.
عبد اللّه بن جندب:52،327،328.
358
عربباغى، سيّد حسين:273.
عسكرى، سيّد مرتضى:62.
عسكرى، ميرزا:16.
عسكرى تهرانى، ميرزا محمّد بن رجب على:95.
عطائى خراسانى، على:62،274.
علم الهدى، سيّد مرتضى:33.
على مردان خان:34.
عماد، مصطفى قلى:63.
عمر بن الخطّاب:171،330.
عمر بن سعد:171.
عميد، حسن:62.
«غ»
غلام حسين:231.
«ف»
فاضل قائينى نجفى، على:62.
فتح اللّه خان:34.
فدائى كزازى، محمّد اسماعيل بن محمّد ابراهيم:265.
فراهانى، جمال الدين محمّد بن محمّد:217.
فزوهجى، محمّد تقى:27.
فسائى، ميرزا كمال الدين محمّد:18،34.
فضل على بيك:101.
فقيه ايمانى، مهدى:61.
فيض:62.
359
فيضآبادى، سيّد حامد حسين بن سيّد حسن:128.
فيض الاسلام:95،99.
فيض كاشانى، ميرزا احمد بن محسن:179.
«ق»
قائنى، محمّد جعفر:296.
قاضى طباطبائى، سيّد محمّد على:59.
قزوينى، مولانا محمّد يوسف:296.
قمّى، شيخ شاذان بن جبرئيل:151.
قمّى، شيخ عبّاس:62،96،142،147،231.
قمّى، شيخ منتجب الدين:167.
قمّى، محمّد طاهر:63،186.
قمّى، ميرزا ابراهيم:305.
قنّادى، حاجى زين العابدين:33.
قهرمان نائينى:21.
«ك»
كاشانى اصفهانى، محمّد صادق بن محمّد زمان:99.
كاشانى، عبد الرضا:101.
كاشانى، محمّد هادى بن مرتضى:95.
كاشانى، مولى نور الدين محمّد:94.
كاظمى، زاهد حسين:226.
كاظمى، محمّد مؤمن:5.
كاظمى، مولوى سيّد تصدّق حسين:235،237.
كتابدار، محمّد صفى:334.
360
كحّاله، عمر رضا:62.
كشميرى، ميرزا محمّد على:62.
كفعمى:309.
كفننويس، آقا ميرزا:33.
كلاهدوز، آقا محمّد بن حاجى مرتضى قلى:33.
كلاهدوز، حاجى مرتضى قلى:33.
كمرهاى، محمّد باقر:105،141،148.
كلينى، محمّد بن يعقوب:189.
كهجوا، سيّد مهدى حسن:254.
«گ»
گازر، ميرزا جعفر:23.
گلپايگانى، محمّد حسن بن على:166.
گلپايگانى، مولى محمّد تقى:156.
گلستانه، ميرزا علاء الدين محمّد:16،24،25،34.
گلستانه، ميرزا شرف الدين على:17.
گيلانى، آقا على بن ملاّ محمّد تقى:33،33.
گيلانى، آقا محمّد صادق بن ملاّ محمّد تقى:33.
گيلانى، آقا محمّد كاظم بن ملاّ محمّد تقى:33.
گيلانى، آقا ميرزا بن محمّد صادق:33.
گيلانى، آقا ميرزا بن ملاّ محمّد تقى:33.
گيلانى، ملاّ محمّد تقى:33،34-33.
«ل»
لاهيجى، ملاّ محمّد باقر بن محمّد تقى:80،182،201،266.
361
لقمان:338.
لكهارت، لارنس:62.
لكهنئوى، حكيم سيّد حسين بن سيّد محمّد:128.
«م»
مازندرانى، آقا رحيم بن ملاّ نور الدين:27.
مازندرانى، آقا عبد الباقى:15.
مازندرانى، آقا علاء الدين محمّد بن ملاّ محمّد صالح:29.
مازندرانى، آقا على اصغر بن آقا محمّد هادى:26،27.
مازندرانى، آقا محمّد تقى بن آقا محمّد هادى:25،26.
مازندرانى، آقا محمّد سعيد اشرف بن ملاّ محمّد صالح:16،26.
مازندرانى، آقا محمّد على بن آقا محمّد هادى:21،24،26.
مازندرانى، آقا محمّد مهدى بن آقا محمّد هادى:26،26،32.
مازندرانى، آقا محمّد هادى بن آقا محمّد على:21،24.
مازندرانى، آقا محمّد هادى بن مولى محمّد صالح:21،26.
مازندرانى، حاجى محمّد اسماعيل بن آقا علاء الدين محمّد:29.
مازندرانى، حاجى محمّد جعفر بن آقا علاء الدين محمّد:29.
مازندرانى، زينب بيگم بنت ملاّ محمّد سعيد اشرف:29.
مازندرانى شاهاندشتى، ميرزا محمّد على:127.
مازندرانى، محمّد بن مقيم:195.
مازندرانى، ملاّ حسنعلى بن ملاّ محمّد صالح:26،29.
مازندرانى، ملاّ عبد الباقى بن ملاّ محمّد صالح:26،29.
مازندرانى، ملاّ محمّد امين بن ملاّ محمّد سعيد اشرف:28.
مازندرانى، ملاّ محمّد حسين بن ملاّ محمّد صالح:26.
362
مازندرانى، ملاّ محمّد صالح (آقا بزرگ) بن ملاّ عبد الباقى:16،29.
مازندرانى، ملاّ نور الدين بن مولى محمّد صالح:26،27،28.
مازندرانى، مولى محمّد صالح:16،21،30،31.
مازندرانى، ميرزا ابو البقا بن ملاّ حسنعلى:29.
مازندرانى، ميرزا على اشرف بن ملاّ حسنعلى:29.
مازندرانى، ميرزا محمّد على (دانا) بن ملاّ محمّد سعيد اشرف:29.
مالك اشتر:50،327.
مأمون:328.
مجلسى، آقا حسين (جنّى) بن ملاّ محمّد مؤمن:23.
مجلسى، آقا رضى بن ملاّ محمّد نصير:19،20،22،124،239.
مجلسى، آقا عبد اللّه:23،23.
مجلسى، آقا محسن بن آقا عبد اللّه:23.
مجلسى، آمنه بنت ملاّ محمّد تقى مجلسى:18.
مجلسى، حاجى محمّد على بن آقا محسن:23.
مجلسى، حسنعلى اصفهانى الماسى:35.
مجلسى، عزيز اللّه بن ميرزا حيدر على:21.
مجلسى، محمّد باقر بن محمّد تقى: در موارد زياد.
مجلسى، محمّد تقى (الماسى) بن محمّد كاظم:13،15،19،29.
مجلسى، محمّد تقى بن ميرزا حيدر على:21.
مجلسى، محمّد صالح (آقا بزرگ) بن ميرزا حيدر على:21.
مجلسى، محمّد كاظم بن ميرزا حيدر على:21،27.
مجلسى، محمّد كاظم بن عزيز اللّه:13.
مجلسى، محمّد على بن ميرزا حيدر على:21،22،27.
مجلسى، ملاّ زين العابدين بن ملاّ محمّد تقى:22،23.
مجلسى، ملاّ عبد اللّه بن ملاّ محمّد تقى:6،16،18-17،22،29،47،78.
363
مجلسى، ملاّ عزيز اللّه بن ملاّ محمّد تقى:13،18،18،22.
مجلسى، ملاّ محمّد تقى بن ملاّ عبد اللّه:16،22،23،29.
مجلسى، ملاّ محمّد تقى بن ملاّ مقصود على: در موارد زياد.
مجلسى، ملاّ محمّد صادق:17.
مجلسى، ملاّ محمّد مؤمن بن ملاّ زين العابدين:23.
مجلسى، ملاّ محمّد نصير بن ملاّ عبد اللّه:6،19،22،23،30،120.
مجلسى، ملاّ مقصود على:15،17.
مجلسى، ميرزا ابو طالب بن ميرزا محمّد تقى الماسى:19،21،22،26،34.
مجلسى، ميرزا ابو القاسم بن ميرزا محمّد تقى الماسى:19،22،34،35.
مجلسى، ميرزا احمد بن ميرزا ابو القاسم:22،22،35-34.
مجلسى، ميرزا حسنعلى (آقا ميرزا) بن ميرزا ابو طالب:21،22.
مجلسى، ميرزا حيدر على:13،15،21،30،63.
مجلسى، ميرزا عبد اللّه بن محمّد باقر:26.
مجلسى، ميرزا عبد اللّه بن ميرزا محمّد كاظم بن ميرزا محمّد رضا:20.
مجلسى، ميرزا عزيز اللّه (والد ميرزا حيدر على) :15،16،19،21،23،30.
مجلسى، ميرزا محمّد بن ميرزا احمد:21.
مجلسى، ميرزا محمّد بن ميرزا محمّد كاظم بن ميرزا محمّد رضا:19.
مجلسى، ميرزا محمّد تقى بن ميرزا ابو القاسم:22.
مجلسى، ميرزا محمّد جعفر بن محمّد باقر:22،26،34.
مجلسى، ميرزا محمّد حسين بن ميرزا ابو طالب:22،26.
مجلسى، ميرزا محمّد رضا (آقا محمّد) بن ميرزا محمّد على:19.
مجلسى، ميرزا محمّد صادق بن محمّد باقر:24.
مجلسى، ميرزا محمّد على الماسى بن ميرزا محمّد كاظم:19،20.
مجلسى، ميرزا محمّد على بن ميرزا محمّد صادق:24.
مجلسى، ميرزا محمّد كاظم بن عزيز اللّه بن محمّد تقى:15،18،20،23،24.
364
مجلسى، ميرزا محمّد كاظم بن ميرزا محمّد رضا:20.
مجلسى، ميرزا محمّد محسن بن ميرزا ابو القاسم:22.
مجلسى، ميرزا مهدى بن ميرزا احمد:22.
مجلسى، ميرزا يحيى:20.
محجوب، محمّد جعفر:65.
محدّث ارموى، سيّد جلال الدين:63،186.
محمّد بن على محمّد:150.
محمّد تقى بن محمّد باقر:123.
محمّد حسين:254.
محمّد على (از اولاد همشيرۀ آقا بزرگ) :30.
محمّد قاسم بن محمّد سعيد:133،135.
محمّد كاظم بن عزيز اللّه:21.
مختارى، رضا:63.
مدرّس خيابانى، محمّد على:63.
مذنب، ميرزا محمّد حسن:210.
مرادخانى، كاظم:96.
مريم بيگم:16.
مريم بيگم بنت زينب بيگم مازندرانى:29.
مسترحمى، سيّد هدايت اللّه:94،96.
مسجد شاهى اصفهانى، شيخ محمّد تقى بن محمّد باقر:99،102،117،124، 144،146،150.
مشار، خان بابا:63.
مشكاة بيرجندى، سيّد محمّد:321.
مشهدى، مولانا محمّد فاضل:296.
مصاحب، غلامحسين:63.
365
مصطفوى، سيّد جواد:96.
مطهّرى، مرتضى:63.
معلّى بن خنيس:290.
معين، محمّد:63.
مفضل بن عمر:386.
مقدّس اردبيلى:307.
مكّى محمّد باقر:76.
ملاّ اكمال:27.
ملاّ بهاء الدين محمّد (فاضل هندى) :32.
ملاّ تكلتو، ملاّ على مردان:22.
ملاّ حيدر على بن ملاّ ميرزاى شيروانى:25.
ملاّ خليل:325،337.
ملاّ سعد الدين:28.
ملاّ محسن بن محمّد سميع:274.
ملاّ محمّد تقى (جدّ مادرى آقا محسن بن آقا عبد اللّه مجلسى) :23.
ملاّ محمّد تقى بن ملاّ عبد اللّه:23.
ملاّ محمّد حسين:22.
ملاّ محمّد حسين غلام:127.
ملاّ محمّد قاسم:17.
منجّمباشى، محمّد مهدى:20.
منزوى، احمد:57.
موسوى جزائرى تسترى، سيّد عبد اللّه:63.
موسوى خوانسارى، محمّد باقر:64.
موسوى خمينى، سيّد روح اللّه (بنيانگذار جمهورى اسلامى ايران) :64.
موسوى درب امامى، آقا مير محمّد مهدى:14.
366
موسوى درب امامى، على:14.
موسوى دهسرخى، سيّد محمود:96.
موسوى زنجانى، سيّد اسماعيل بن محمّد تقى:99،134.
موسوى شمس آبادى اصفهانى، ميرزا محمّد على بن آقا سيّد محمّد:120.
موسوى همدانى، سيّد ابو الحسن:108،144.
مولانا حبيب اللّه:110.
مهدوى دامغانى، محمود:64.
مهدوى، سيّد مصلح الدين:59،61،64،78.
مير ابو طالب بن مير ابو المعالى بزرگ:23،25،30.
مير ابو المعالى بزرگ:30،31.
مير ابو المعالى كوچك:28،30،31.
ميراحمدى، مريم:64.
ميرخانى، سيّد احمد:108.
ميرداماد:217.
ميرزا ابو طالب بن مير عبد الكريم:25.
ميرزا ابو المحسن:22.
ميرزا احمد:31،34.
ميرزا احمد بن ميرزا ابو القاسم:34.
ميرزا احمد بن مير عبد الكريم:25.
ميرزا بابا:21.
ميرزا بزرگ، ميرزا محمّد كاظم:21.
ميرزا حبيب:22.
ميرزا حسنعلى بن آقا محمّد هادى:27.
ميرزا حسنعلى بن ميرزا محمّد صادق بن ميرزا حسنعلى:22.
ميرزا حسين:34.
367
ميرزا داود:31.
ميرزا سليمان:31.
ميرزا سيّد على:338.
ميرزا صالح:34.
ميرزا عبد الواسع بن مير ابو طالب:25.
ميرزا فتح اللّه:21.
ميرزا كوچك، ميرزا محمّد صالح:20،21.
ميرزا محمّد باقر:20.
ميرزا محمّد جعفر بن ميرزا محمّد حسين:22.
ميرزا محمّد حسين:31.
ميرزا محمّد شفيع:20.
ميرزا محمّد صادق:21.
ميرزا محمّد على (كتابفروش) بن مير عبد الكريم:25.
ميرزا محمّد على:24.
ميرزا محمّد محسنا:31.
مير سيّد حسن بن مير ابو طالب:30.
مير سيّد على:76.
مير سيّد علياى كوچك:28-27.
مير سيّد على بزرگ:28.
مير سيّد على بن امير ابو المعالى بزرگ:30،30.
مير سيّد على بن امير ابو المعالى كوچك:30.
مير عابدينى، دكتر سيّد ابو طالب:282.
مير عبد الكريم:25.
مير على نقى:25.
مير محمّد صالح بن مير زين الدين:25.
368
مير محمّد على بن مير على نقى:25.
مينورسكى، ولاديمير:64.
مزاوى، ميشل. م:64.
«ن»
نائينى، محمّد بن محمّد هادى:94.
ناصر، سعادت خان:232.
نامدار خان:34.
نايب الصدر، محمّد معصوم:64.
نجفآبادى، آقا على نقى:28.
نجفآبادى، ميرزا عبد الرزّاق بن آقا على نقى:28.
نجفآبادى، ميرزا محمّد تقى:28.
نجفى، سيّد باقر:273.
نجفى، محمّد جواد:127.
نجفى، ملاّ مؤمن:273.
نجفى يزدى، محمّد باقر:65.
نجم الدين:167.
نسّاج، آقا حسين:27.
نمازى شاهرودى، شيخ حسن:61.
نمازى شاهرودى، شيخ على:95،65،96،142.
نورى، شيخ فضل اللّه:178.
نورى، مولى محمّد حسين بن يحيى:154.
نورى، ميرزا حسين:65،94،95،95،137،149،150،178،266.
نهاوندى، آقا اسد اللّه بن ملاّ يعقوب:28.
نهاوندى، شيخ على اكبر:339.
369
نهاوندى، ملاّ يعقوب:28.
نهاوندى، ميرزا ابو طالب خان:25.
نيشابورى، ميرزا محمّد بن عبد النبى:95.
«و»
ورجاوند، دكتر پرويز:60.
ورنوسفادرانى، ملاّ محمّد طاهر:23.
«ه»
هزار جريبى، ملاّ محمّد قاسم:30.
هزار جريبى حائرى، مولى محمّد كاظم بن مولى محمّد شفيع:274.
هشترودى تبريزى، شيخ محمّد حسن بن عبد اللّه:127.
هندى، محمّد باقر:210،226.
هنرفر، لطف اللّه:65.
هيبت اللّه خان:34.
«ى»
يحيى بن زكريا:211.
يزدى، ابو القاسم بن محمّد:274.
370
371yhpargoilbiB s'?isiljaM
?isiljaM ?ikaT-dammahuM. nbI rik?aB-dammahuM
ihagraD nyasuH
ifalaT rabkA-ilA
373
منابع
1-آشنايى با چند نسخۀ خطّى، حسين مدرّسى طباطبائى و رضا استادى. قم، 1396 ق.
2-اجازات الحديث محمّد باقر مجلسى، تدوين سيّد احمد حسينى. قم: كتابخانۀ عمومى آية اللّه مرعشى. -اوّل،1410 ق.
3-اعيان الشيعه، سيّد محسن امين عاملى. بيروت: دار التعارف للمطبوعات.
4-تراثنا سال اوّل ش 3. قم: مؤسّسۀ آل البيت عليهم السّلام، زمستان 1406 ق.
5-ترجمههاى متون فارسى به زبانهاى پاكستانى، اختر راهى. اسلامآباد: مركز تحقيقات فارسى ايران و پاكستان،1365 ش.
6-تلامذة العلاّمة المجلسى و المجازون منه. قم: كتابخانۀ عمومى آية اللّه مرعشى. -اوّل،1410 ق.
7-دانش (فصلنامۀ رايزنى فرهنگى سفارت جمهورى اسلامى ايران-اسلامآباد) .
ش 14 تابستان 1367 ش، و ش 22 تابستان 1369 ش.
8-دليل المخطوطات، سيّد احمد حسينى. قم: المطبعة العلميّه،1397 ق.
9-الذريعه إلى تصانيف الشيعه، شيخ آقا بزرگ تهرانى. بيروت: دار الأضواء.
10-راهنماى گنجينۀ قرآن، احمد گلچين معانى. مشهد: انتشارات كتابخانۀ آستان قدس،1347 ش.
374
11-رجعت، محمّد باقر مجلسى، با مقدّمه و تصحيح و حواشى ابوذرّ بيدار.
تهران: انتشارات رسالت قلم. -دوم،1370 ش.
12-روضات الجنّات فى احوال العلماء و السادات، محمّد باقر موسوى خوانسارى. قم: مكتبة اسماعيليان.
13-رياض العلماء، ميرزا عبد اللّه افندى؛ تحقيق سيّد احمد حسينى. قم، 1401 ق به بعد.
14-ريحانة الأدب، محمّد مدرّس خيابانى. تبريز: كتابفروشى خيّام. -اوّل.
15-زندگينامۀ علاّمۀ مجلسى، سيّد مصلح الدين مهدوى. اصفهان: حسينيّۀ عمادزاده.
16-شش رسالۀ فارسى، مولى محمّد طاهر قمّى؛ تحقيق محدّث ارموى. تهران:
چاپخانۀ مصطفوى،1339 ش.
17-فوائد الرضويّه، شيخ عبّاس قمّى. تهران: كتابخانۀ مركزى.
18-فهرست الفبائى كتب خطّى كتابخانۀ مركزى آستان قدس رضوى، محمّد آصف فكرت. مشهد: كتابخانۀ مركزى آستان قدس رضوى. -اوّل، 1369 ش.
19-فهرست كتابخانۀ دولتى تبريز، محمّد نخجوانى. تبريز،1329 ش.
20-فهرست كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى، تهران:1305 ش به بعد.
21-فهرست كتابخانۀ مدرسۀ عالى سپهسالار (كتابخانۀ مدرسۀ عالى شهيد مطهّرى) ، ابن يوسف شيرازى و ديگران. تهران،1315-1356 ش.
22-فهرست كتابخانۀ مركزى دانشگاه تهران، علينقى منزوى و محمّد تقى دانشپژوه. تهران، دانشگاه تهران 1339 ش-1364 ش.
23-فهرست كتابخانۀ ملّى تبريز، مير ودود سيّد يونسى. تبريز:
1348-1350 ش.
24-فهرست كتابهاى چاپى فارسى (براساس فهرست خانبابا مشار و فهارس انجمن كتاب) . تهران: بنگاه ترجمه و نشر كتاب،1352 ش.
375
25-فهرست كتابهاى خطّى كتابخانۀ ملك، ايرج افشار و محمّد تقى دانشپژوه.
تهران،1352-1361 ش.
26-فهرست كتابهاى خطّى كتابخانۀ مجلس سنا (مجلس شوراى اسلامى ش 2) ، محمّد تقى دانشپژوه و بهاء الدين علمى انوارى. تهران: انتشارات كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى،1359 ش.
27-فهرست كتب خطّى كتابخانۀ عمومى فرهنگ و هنر مشهد رمضانعلى شاكرى. مشهد: ادارۀ كلّ فرهنگ و هنر خراسان،1348 ش.
28-فهرست كتب خطّى كتابخانۀ عمومى معارف، عبد العزيز جواهر الكلام.
1313 ش.
29-فهرست كتب خطّى كتابخانۀ ملّى فارس، على نقى بهروزى و محمّد صادق فقيرى. شيراز،1351 ش.
30-فهرست كتب كتابخانۀ مباركۀ آستان قدس رضوى. مشهد 1305 ش به بعد.
31-فهرست كتب عربى و اردو مخزونۀ آصفيّه، تصدّق حسين موسوى نيشابورى كنتورى. حيدر آباد،1345-1357 ق.
32-فهرست مخطوطات خزانة الروضة الحيدريّه، سيّد احمد حسينى. نجف، 1971 م.
33-فهرست مخطوطات شيرانى، دكتر محمّد بشير حسين. لاهور: ادارۀ تحقيقات پاكستان-دانشگاه پنجاب،1968-1973 م.
34-فهرست المخطوطات العربيّه فى معهد الدراسات الاسلاميّة العليا، ص 10.
العلى، بغداد،1968 م.
35-فهرست مخطوطات المكتبة العبّاسيّه فى البصره، على خاقانى. در مجلّة المجمع العلمى العراقى 8-10(3-1961 م) .
36-فهرست مشترك نسخههاى خطّى فارسى پاكستان، احمد منزوى. اسلامآباد:
مركز تحقيقات فارسى ايران و پاكستان،1362-1365 ش.
37-فهرست موضوعى كتابهاى موجود در بازار ايران، خسرو كريمى و پروين
376
استخرى. تهران: كتابخانۀ ملّى ايران، تابستان 1354 ش.
38-فهرست ميكروفيلمهاى كتابخانۀ مركزى دانشگاه تهران، محمّد تقى دانشپژوه. تهران،1348 ش.
39-فهرست نسخ خطّى كتابخانۀ آستانۀ مقدّسۀ قم، محمّد تقى دانشپژوه. قم، شهريور 1355 ش.
40-فهرست نسخ خطّى كتابخانۀ ملّى، ع. انوار. تهران،1344-1358 ش.
41-فهرست نسخههاى خطّى چهار كتابخانۀ مشهد، كاظم مدير شانهچى و ديگران. تهران: انتشارات فرهنگ ايران زمين 1351 ش.
42-فهرست نسخههاى خطّى دو كتابخانۀ مشهد (مدرسۀ نوّاب-آستان قدس) ، كاظم مدير شانهچى و ديگران. تهران: انتشارات فرهنگ ايران زمين،1351 ش.
43-فهرست نسخههاى خطّى فارسى موزۀ ملّى پاكستان كراچى، سيّد عارف نوشاهى. اسلامآباد: مركز تحقيقات فارسى ايران و پاكستان.
44-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ جامع گوهرشاد مشهد، محمود فاضل.
مشهد: كتابخانۀ جامع گوهرشاد، بهمن 1363 ش-بهمن 1365 ش.
45-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ دانشكدۀ ادبيّات (مجموعۀ امام جمعۀ كرمان) ، محمّد تقى دانشپژوه. به جاى ش 1 سال 13 مجلۀ دانشكدۀ ادبيّات تهران، مهر 1344 ش.
46-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ دانشكدۀ ادبيّات، محمّد تقى دانشپژوه تهران،1960 م.
47-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ دانشكدۀ ادبيّات (مجموعۀ وقفى على اصغر حكمت) ، تهران،1341 ش.
48-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ دانشكدۀ الهيّات و معارف اسلامى مشهد، محمود فاضل. ج 1 مشهد: دانشگاه فردوسى،1396 ق و ج 2 و 3 تهران:
مركز نشر دانشگاهى 1361 ش.
49-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ دانشكدۀ حقوق تهران، محمّد تقى
377
دانشپژوه. تهران،1961 م.
50-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ عمومى آية اللّه العظمى آقاى گلپايگانى، سيّد احمد حسينى و رضا استادى. قم: دار القرآن الكريم.
51-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ عمومى آيت اللّه مرعشى، سيّد احمد حسينى. قم:1364 ش به بعد.
52-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ مدرسۀ حجّتيّۀ قم، رضا استادى. قم، 1354 ش.
53-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ مدرسۀ فيضيّۀ قم، رضا استادى. قم، 1396 ق.
54-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ نوربخش خانقاه نعمت اللّهى، سيّد ابراهيم ديباجى. تهران: انتشارات خانقاه نعمت اللّهى، دىماه 1350-مرداد 1352 ش.
55-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ وزيرى، محمّد شيروانى.1350 ش.
56-فهرست نسخههاى عكسى كتابخانۀ دانشكدۀ الهيّات و معارف اسلامى مشهد، محمود فاضل. به همراه فهرست نسخههاى خطّى دانشكدۀ الهيّات و معارف اسلامى مشهد. مركز نشر دانشگاهى، بهمن 1360 ش.
57-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ مدرسۀ آخوند همدان، دكتر جواد مقصود همدانى. تهران: كتابخانۀ ملّى ايران،1356 ش.
58-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانۀ مسجد اعظم قم، رضا استادى. -اوّل، بهار 1356 ش.
59-فهرست نسخههاى خطّى كتابخانههاى رشت و همدان، محمّد روشن و ديگران. تهران،1353 ش.
60-فهرست نسخههاى مدرسۀ خيرات خان مشهد، محمود فاضل. ضميمۀ فهرست خطّى كتابخانههاى رشت و همدان. تهران،1353 ش.
61-فهرست هزار و پانصد نسخۀ خطّى (آستان قدس رضوى) ، رضا استادى،
378
كتابخانۀ مركزى آستان قدس رضوى.
62-فهرس المخطوطات الفارسيّه. قاهره: مطبعة دار الكتب،1966 م.
63-الفيض القدسى فى ترجمة العلاّمة المجلسى (بحار الانوار جلد 105) تهران المكتبة الاسلاميّه.
64-كتابنامه، ادارۀ كلّ مطبوعات و نشريّات. تهران: انتشارات شركت سهامى چاپخانۀ وزارت ارشاد اسلامى.
65-كتابشناسى ملّى ايران، تهران: كتابخانۀ ملّى ايران.
66-كشف الأستار عن وجه الكتب و الأسفار، سيّد احمد حسينى صفائى خوانسارى. قم: مؤسّسۀ آل البيت عليهم السّلام. -اوّل، ذق 1409 ق.
67-كشف الحجب و الأستار عن أسماء الكتب و الأسفار، سيّد اعجاز حسين نيشابورى كنتورى. قم: كتابخانۀ عمومى آية اللّه مرعشى نجفى،1409 ق.
68-كيهان انديشه ش 33(آذر 1369 ش) .
69-گنجينۀ دانشمندان، محمّد شريف رازى (جلد 7) ، تابستان 1354 ش.
70-لؤلؤة البحرين، شيخ يوسف بحرانى؛ تحقيق سيّد محمّد صادق بحر العلوم.
نجف: دار النعمان.
71-مؤلّفين كتب چاپى، مشار خانبابا،1304 ش.
72-ملاذ الاخيار فى فهم تهذيب الاخبار، مولى محمّد باقر مجلسى؛ تحقيق سيّد مهدى رجائى. قم: كتابخانۀ عمومى آية اللّه مرعشى،1406 ق.
73-مرآة الكتب، ميرزا على آقا ثقة الاسلام شهيد تبريزى، تابستان 1363-بهار 1369 ش.
74-معجم المؤلّفين، عمر رضا كحّاله. بيروت، دار احياء التراث العربى.
75-مقدّمهاى بر فقه شيعه، حسين مدرّس طباطبائى؛ ترجمۀ محمّد آصف فكرت. مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى،1368 ش.
76-نابغۀ فقه و حديث (تاريخ زندگانى فقيه و محدّث مشهور سيّد نعمت اللّه جزائرى) ، سيّد محمّد جزائرى. اصفهان: حسينيّۀ عمادزاده.
379
77-نشريّۀ دانشكدۀ الهيّات و معارف اسلامى مشهد ش 10 بهار 1353 ش.
78-نشريّۀ كتابخانۀ مركزى دانشگاه تهران دربارۀ نسخههاى خطّى، محمّد تقى دانشپژوه و ديگران. تهران،1340 ش به بعد.
79-نظم اللآلى، سيّد محمّد حسينى لاهيجانى؛ تحقيق سيّد مهدى رجائى. قم:
دار الكتاب الإسلامى. -اوّل،1411 ق.
80-نور علم، نشريّۀ جامعۀ مدرّسين حوزۀ علميّۀ قم، ش 4 سال 1365 ش، و ش 12 سال 1369 ش.
Links:
[1] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote1
[2] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote2
[3] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote3
[4] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote4
[5] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote5
[6] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote6
[7] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote7
[8] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote8
[9] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote9
[10] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote10
[11] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote11
[12] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote12
[13] http://lib.ahlolbait.com/node/39325/download#footnote13