آثار مجلسی که دارای تاریخ نگارش اند

 

در اینجا فهرستی از آثار مجلسی ارائه می شود که به تاریخ تالیف یا ترجمه آنها دست یافته ایم . این آثار به ترتیب تاریخ تالیف  ترجمه یا نگارش ارائه می شوند تا سیر تطور و تکامل آثار و همچنین تطابق آنها با سالشمار مجلسی امکان پذیر باشد
 

نام کتاب/رساله موضوع زبان تاریخ نگارش(ه.ق) توضیحات
الاَوزانُ و المَقادیر(یا : میزانُ المَقادیر؛یا:مَعرِفَهُ المُقادیرِ المُقَدُّرَهِ فِی الشَّریعه؛یا:المَقادیر) فقه(تعیین مقدار واحدهای وزن،حجم وزن و طول در اسلام) عربی ربیع الاول1063

این رساله را مجلسی از کتاب روضه المتقین پدرش اقتباس کرده و برخی مطالب بر آن افزوده است.در کشف الاستار و فهرست محمد حسین خاتون آبادی آمده است که این اولین تصنیف مجلسی است(در 26سالگی)

*********

تحدید صاع(یا:صاع ؛یا:رساله صاعیه) فقه(تعیین اندازه واحد صاع در زکات فطره)   بعد از ربیع الاول 1063  
فهرست اخبار مؤلَّفاتِ الاَصحاب(یا:فهرست بحارالانوار) فهرست احادیث کتب شیعه   1070 مجلسی پس از تهیه این فهرست به تألیف بحارالانوار ...پرداخته است.این فهرست در جلد106بحارالانوار با چاپ جدید آمده است
آدابُ صَلوةِ الَّلیل(یا آداب نماز شب) فقه(آداب نماز شب)   بعد از 1070  
جوابُ المَسائِلِ الثَّلاث(یا :اَجوِبه ملا محمد باقر مجلسی قدس سره به ملا خلیل رحمت الله علیه) پاسخ (طریقه حکما و حقّیت و بطلان آن ،طریقۀ مجتهدان و اخباریان،و حقیت و بطلان طریقه صوفیه)   بعد از 1070

در آغاز برخی نسخه ها اختلاف دیده می شود. آقای علی دوانی در کتاب خود (مفاخر اسلام: علامه مجلسی،بزرگمرد دین و علم،صص452-455)با ذکر دلایلی ،انتساب هر سه پرسش و پاسخ را از ملا خلیل قزوینی و ملا محمد باقر مجلسی سخت مورد تردید قرار می دهد.

*********

الفَرائِدُ الطَّریفه دعا(شرح و توضیح بر صحیفه کامله سجادیه) عربی به نظر بعد از 1073 می آید

کتاب الفَرائِدُ الطَّریفه تألیف ملا محمدتقی مجلسی در 1073 است در شرح صحیفه سجادیه . الفَرائِدُ الطَّریفه شرح دیگری است بر صحیفه سجادیه از مجلسی دوم.این شرح به اتمام نرسیده و تنها تا دعای چهارم را در بر می گیرد.محمدحسین بن محمدصالح خاتون آبادی نوشته: این حقیر بنا به وصیت آن مرحوم:مبرور (علامه مجلسی) شروع در اتمام آن نموده ام و الحال شرح یک دعا نوشته شده است.

*********

رجعت (یا : اثبات الرجعه ؛یا؛رساله ظهوریّه) عقاید(زنده شدن برخی مردگان پس از ظهور مهدی موعود) فارسی 19رجب1072 این کتاب به خاطر روایات خود،به نام مجموع یا هر یک از این روایات نیز مشهور شده است.مانند:شرحُ اربعهِ عَشَرَ حَدیثاً؛ تَرجَمَةُ حدیثِ المُفَضَّل؛ ترجمه حدیث ابوالادیان در احوالات حضرت صاحب الزمان علیه السلام؛ترجمه دو حدیث درباره سلطنت صفویه؛تَرجَمَةُ حَدیثِ سعِد بنِ عَبدِاللهِ القُّمّیَّ عِندَ تَشَرُّفِه بِلِقاءِ الحُجَّةِ عَلَیهِ السَّلامُ.
عَینُ الحَیات حدیث(ترجمه و شرح حدیث وصایای پیامبر به ابوذر غفاری) فارسی اواخر جمادی الثانی1073  
مِشکاتُ الاَنوار حدیث(در فضیلت و آداب قرائت قرآن مجید) فارسی بعد از جمادی الثانی 1073

این رساله شامل قسمتی از کتاب عین الحیات خود مؤلف است که وی با اضافه کردن آغاز و انجام بر آن،رساله ای مستقل ساخته است.به نظر می رسد غیر از کتاب دیگر مؤلف به همین نام باشد که خلاصه عین الحیات است.

*********

مِرآتُ العُقول(یا ؛ شرحُ الکافی)-ج1 (کتاب الروَّضه؛ با؛شَرحُ رَوضَةِ الکافی) حدیث و شرح آن عربی 8ر جب 1076 مِرآت العُفول شرح الکافی شیخ الکلینی است که بر اساس مجلدات مؤلف 12جلد می شود.
شرح حدیث طول آدم و حّوا حدیث عربی 1076  
بِحارُ الاَنوارِ،الجامِعَةُ لِدُرَرِ اَخبارِ الاَئِمَّةِ الاَطهار-ج5 حدیث(نبوت عامه و قصص پیامبران) عربی رمضان 1077 مجموع مجلدات بحارالانوار ... بر اساس مجلدات مجلسی به عبارتی 25 و به عبارت دیگر 26 است که با چاپ جدید به 110جلد بالغ شده است.
بِحارُ الاَنوار...-ج11 حدیث(تاریخ زندگانی امام سجاد،امام باقر،امام صادق،و امام کاظم علیهم السلام و برخی اصحاب آنان) عربی شوال1077  
بِحارُ الاَنوار...-ج12 حدیث(تاریخ زندگانی امام جواد،امام هادی و امام عسکری علیهم السلام و برخی اصحاب آنان عربی جمعه 17ذی الحجه 1077  
بِحارُ الاَنوار...-ج2 حدیث (توحید) عربی اول ربیع الاول1077  
ترجمه اعمال رضا علیه السلام در راه خراسان(یا؛ترجمه حدیث رجاء بن ابی الضحکاک؛یا وصف نمازهای پنچگانه امام رضا علیه اسلام) فقه(ترجمه حدیث رجاء بن ابی ضحاک) فارسی ربیع الاول1078 رجاء بن ابی ضحاک همان سردار و سیاستمدار معروف است که از سوی مامون مامور شد تا امام رضا (ع) را از مدینه به مر ببرد. این حدیث بازگوکننده اعمال روزانه ای است که او در راه مرو از امام رضا(ع) دیده و شنیده است . اصل حدیث در عیون الاخبار (ع) اثر ضیخ صدوق است و مجلسی آن را در راه سفر به خراسان ترجمه کرده است
بِحارُ الاَنوار...-ج 13 حدیث (تاریخ زندگانی امام مهدی علیه¬السلام و احوال یاران و نایبان و نکات دیگری دربارۀ قبل و بعد از ظهور آن حضرت) عربی رجب 1078  
اختیاراتُ الاَیّام (صغیر) نجوم (سعادت و نحوست ایام و موجبات رفع نحوست آنها) فارسی ذی حجۀ 1078  
بِحارُ الاَنوار...-ج 10 حدیث (تاریخ زندگانی حضرت زهرا، امام حسن و امام حسین و ماجرای کربلا) عربی ربیع الاول 1079  
بِحارُ الاَنوار...-ج 9 حدیث (تاریخ زندگانی امام علی(ع) پدر و اصحاب آن حضرت و ...) عربی 6 ربیع الثانی 1079  
حِلیَۀُ المُتَّقین آداب فارسی 5 رجب 1079  
بِحارُ الاَنوار...-ج 2 حدیث (عدل و معاد و علل تکلیف عباد) عربی 11 محرم 1080  
بِحارُ الاَنوار...-ج 4 حدیث (احتجاجات و مناظرات خداوند و پیامبران و امامان علیهم¬السلام و صحابه و علمای بزرگ با مخالفان) عربی ربیع الثانی 1080  
مناسک حج (کبیر) (یا: آدابُ الحجّ؛ یا: اَحوالُ الحَجِّ وَ العُمرَه) فقه (آداب حج و عمره و دعاها و زیارتهایی که در مدینه و مکه خوانده می شوند) فارسی شوال 1080  
بِحارُ الاَنوار...-ج 22 حدیث (زیارتنامه ها و فضایل زیارت پیامبر و امامان و اولاد آنان) عربی 27 رجب 1081  
اجوِبَۀُ المَسائِلِ الهِندیّه (یا: جَواباتُ المَسائِلِ الهِندیّه؛ یا: الاَسئِلَۀُ الهِندیّه) فقه(پاسخ) عربی جمادی الاول 1083 پاسخ 9 پرسش فقهی که ملا عبدالله مجلسی (برادر بزرگتر مجلسی) از هند برای برادر خود ارسال داشته است.
بِحارُ الاَنوار...-ج 6 حدیث (نبوت خاصه و تاریخ پیغمبر اسلام و فضایل و معجزات او و شرح حال برخی اصحاب آن حضرت) عربی 20 رمضان 1084  
تُحفَۀُ الزّائِر دعا(آداب زیارت امامان و امامزادگان) فارسی صفر 1085  
حیاتُ القُلوب- ج 1 تاریخ (تاریخ زندگانی پیامبرات) فارسی وسط شوال 1085  
شک و سهو (یا: رساله-ای در نماز؛ یا: سویّات؛ یا: شکّیّات؛ یا: مَناهِجُ المَسائِل در شکّ و سهو در نماز) فقه فارسی 10 ذی قعدۀ 1085 این رساله در مشهد تألیف شده است.
العًقائِد (یا: اصول عقاید؛ یا: الاعتقادات؛ یا: الاعتقادیّه؛ یا: ردّ صوفیه؛ یا: صِراطُ النَّجاۀ؛ یا: عِلاجُ الشَّهَواتِ النَّفسانیّه و وَساوِسِ الشَّیطانیّه؛ یا: الغافر؛ یا: مَنهَجُ السّالِکین فی اُصولِ الدّین؛ یا: سیر و سلوک مجلسی) کلام(اعتقادات) عربی اواخر محرم 1086 این رساله در یک شب تألیف شده و به همین سبب نام لیلیّه به خود گرفته است و غیر از النَّجاتُ فی اُصولِ الدّین (یا: رسالۀ اعتقادات) به فارسی است
الوَجیزه (یا: وَجیزُ الرِّجال؛ یا: الرِّجال) رجال عربی رجب 1086  
بِحارُ الاَنوار...-ج 7 حدیث (امامت) عربی ذی حجۀ 1086  
حَیاتُ القُلوب- ج 2 تاریخ (تاریخ زندگانی پیامبر و بیان احوال نیاکان و اصحاب آن حضرت) فارسی 25 ذی حجۀ 1087  
جَلاءُ العُیون تاریخ (زندگانی چهارده معصوم) فارسی 6 محرم 1089  
مِرآتُ العقُول (کتاب المعیشه) حدیث و شرح عربی اوایل رجب 1089  
جبر و اختیار (یا: الجَبرُ و القَدَر) عقاید (ترجمۀ حدیث جبر و اختیار) فارسی 10 رجب 1089  
الاربعین (یا: شَرحُ الاربعین؛ یا: الاَربَعونَ حَدیثاً) حدیث (چهل حدیث مشکل و شرح آنها در اصول و فروع دین) عربی 3 رمضان 1089 این کتاب در مشهد تألیف و تدریس شده است و غیر از الاربعون حدیثاً فی الامامه است که پس از این خواهد آمد.
شرح احادیث غامضه حدیث (شرح) فارسی 1090  
کفّارات فقه(کفارات احرام حج و دیگر انواع آن) فارسی صفر 1091  
مَلاذُ الاَخیار (یا: شرحُ تَهذیبِ الاَحکام)-1 (کتاب الصلوۀ) حدیث و شرح آن عربی ربیع الاول 1091 مَلاذُ الاَخیار در سه جلد، شرح تَهذیبُ الاَخبار شیخ طوسی و از بهترین شروح آن است
طَریقُ النَّجات   عربی دهۀ اول ربیع الاول 1091  
مِرآتُ العُقول- ج 11 حدیث و شرح آن عربی دهۀ اول جمادی الاول 1091  
بِحارُ الاَنوار...-ج 8 حدیث (فتنه ها و حوادث بعد از پیامبر و احوال خلفای سه-گانه و جنگ جمل و صفّین و نهروان و نامه¬ها و خطابه¬های امیر مؤمنان) عربی آخر ذی حجۀ 1091  
صِراطُ النَّجات حدیث (ترجمۀ حدیث اعرابی که در جنگ جمل معنی «واحد» را از امیر مؤمنان پرسید و حضرت پاسخ داد) فارسی 15 محرم 1093  
جواب مسائل حاج ملا محمود   فارسی 1093  
مَلاذُ الاَخیار (پایان الحجّ) حدیث و شرح آن عربی رجب 1094  
ترجمۀ توحید مُفَضَّل (یا: در شرح توحید المُفَضَّل) عقاید (فلسفۀ آفرینش) فارسی رجب 1094  
مَلاذُ الاَخیار (پایان المزار) حدیث و شرح آن عربی غرّۀ ذی حجۀ 1094  
مِرآتُ العُقول (کتاب الجنائِز) حدیث و شرح آن عربی رجب 1095  
مِقیاسُ المَصابیح دعا فارسی رمضان 1096  
مَلاذُ الاَخیار (از الجهاد تا پایان النّکاح) حدیث و شرح آن عربی ذی قعدۀ 1096  
مَلاذُ الاَخیار (پایان باب المُکاتَب) حدیث و شرح آن عربی رجب 1097  
اوقات نماز (یا: مَعرِفَۀُ اَوقاتِ الفَرائِضِ الخَمس) فقه(اوقات نمازهای پنجگانه و نوافل آنها از نظر نجومی و فقهی) فارسی 14 ذی حجۀ 1097 ممکن است رسالۀ معروف یا موسوم به اَوقاتُ الظُّهر وَالعَصرِ و نوافِلُهُما همین رساله باشد که به اسم بخشی از آن نامیده می¬شود.
مناجاتنامه دعا فارسی 1097  
مَلاذُ الاَخیار(پایان اطعمه و اشربه) حدیث و شرح آن عربی محرم 1098  
مَلاذُ الاَخیار (پایان الوَقف و الصدقات) حدیث و شرح آن عربی 3 صفر 1098  
مَلاذُ الاَخیار(پایان الوصایا) حدیث و شرح آن عربی 10 ربیع الاول 1098  
مرآتُ العُقول (کتاب التوحید) حدیث عربی 7 ربیع الثانی 1098  
النَّجات فی اُصُولِ الدِین (یا: اعتقادات) کلام(اصول عقاید برای عامۀ مردم) فارسی شب¬شنبه 21 ربیع الاول 1098 این رساله در یک شب تألیف شده است
آداب تجهیز اموات (یا: اَحکامُ الاَموات؛ یا: احکام میّت؛ یا: جَنایز) فقه(احکام کفن و دفن مردگان) فارسی 6 ربیع الثانی 1099  
رَبیعُ الاَسابیع دعا (اعمال روزها و شبهای هفته) فارسی 22 جمادی الاول 1099  
مَلاذُ الاَخیار (پایان الحدود) حدیث و شرح آن عربی 2 رجب 1099  
مِرآتُ العُقول(اصول کافی) حدیث و شرح آن عربی ربیع الثانی 1100

شرح بخش اصول در کتاب کافی است

 

شرح حدیث خضر حدیث و شرح آن عربی ربیع الثانی 1102

این حدیث در علل الشرایع و عُیونُ اخبارِ الرّضا اثر شیخ صدوق است.

 

حدود و دیات و قصاص فقه فارسی 5 جمادی الاول 1102 این رساله به نام بخشی از خود به الدّیات و القِصاص نیز موسوم شده است
مِرآتُ العُقول (کتاب الحُجَّۀ) حدیث و شرح آن عربی اواخر رجب 1102  
کیفیت سلوک وُلاۀِ عدل با کافّۀ عِباد چگونگی رفتار حاکمان با مردم فارسی 1103  
بِحارُ الاَنوار...-ج14 (السّماءُ و العالَم) حدیث (کلیات احوال عوالم و حدوت عالم و مخلوقات قبل از آدم و حقیقت عرش و کرسی و نور محمدیّه(ص) و مباحثی از هیئت و حقیقت سحر و شرح عناصر و حوادث جوّی و جوامع احوال ملائکه و انسان و طب امامان (علیهم السلام) عربی اواسط جمادی الثانی 1104  
مَفاتِحُ الغَیب (یا: الاِستِخاره؛ یا: الاِستخارات) حدیث (فضیلت، اوقات و آداب استخاره) فارسی رمضان 1104 عنوان کتاب برابر با خط مؤلف در نسخۀ اصل، مفاتح الغیب آمده است. ولی اغلب فهرستنگارات به سهو مفاتح الغیب یا مفتاح الغیب نوشته¬اند.
خطبۀ جلوس شاه سلطانحسین بر تخت سلطنت خطابه فارسی ذی حجۀ 1105  
مِرآتُ العُقول (کتاب الایمان و الکفر، باب الذُّنوب) حدیث عربی 10 جمادی الاول 1106  
زادُ المَعاد دعا فارسی رمضان 1107 باب چهاردهم آن رساله¬ای مستقل در زکات و خمس و اعتکاف است و در عنوانی مستقل آورده¬ایم.
وصیتنامه وصیتنامه عربی 20 شعبان 1108  
تُحفَۀُ المُضِلِّین فقه(احکام سهو و شک در رکعات و افعال نماز، و آداب نماز احتیاط و دو سجدۀ سهو) عربی رمضان 1108 مؤلف این کتاب سید محمد بن احمد حسینی لاهیجانی و مطالب آن مطابق با فتواهای مجلسی است.
کتابی در علم کلام کلام فارسی 1108  
مِرآتُ العُقول (پایان کتاب الایمان و الکُفر) حدیث و شرح آن عربی 23 صفر 1109  
مَلاذُ الاَخیار (پایان اَلصَّلاۀ) حدیث و شرح آن عربی ربیع الاول 1109  
حَقُّ الیَقین عقاید فارسی آخر شعبان 1109 میرمحمدحسین خاتون¬آبادی و محمد بن احمد حسینی لاهیجی آورده¬اند که این کتاب آخرین تصنیف علامه مجلسی است ولیکن در رسالۀ جنّت و ناز آمده است: «و تفصیل عقاید حقه را در کتاب حقّ الیقین بیان نموده-ام. بنابراین می¬توان گفت که مجلسی بعد از حق الیقین نوشته یا نوشته¬هایی داشته است اما رساله بوده¬اند نه کتاب.»
مُفتَتَحُ الشُّهور (یا: حساب اَهِلّه موافق ) عدد؛ یا: اول ماه؛ یا شَرحُ الاَحادیثِ الغامِضَۀِ المُخالِفَۀِ لِلمَشهورِ المُفیدَۀِ لِلعِلمِ باَوائِلِ الشُّهور نجوم(چگونگی تعیین اول ماه و انتخاب ان از ماههای شمسی یا قمری) فارسی 11 شوال 1109  
بیاض مجموعه¬ای از خطبه¬های مجلسی برای نماز جمعه فارسی 1098-1110

بیشتر صفحات این مجموعه به خط مجلسی و برخی به خط دیگری و تصحیح مجلسی است

 

تُحفَۀُ الاَخَوان فقه فارسی قبل از 1110

این رساله نوشتۀ محمدکاظم یزواری شاگرد مجلسی است که از فناوری استاد و برخی عالمان دیگر فراهم آوده است

 

هَدِیَّهُ الاِخوان فقه فارسی قبل از 1110

این رساله نوشته محمدکاظم سبزواری شاگرد مجلسی است که براساس تحفۀ الاخوان نفوذ ساخته و مسائلی دیگر را از زبان و قلم و تألیفهای مجلسی گرد آورده و بر آن افزودن است.

 

نَظمُ اللَّالی (دُرَرُ الّلالی) که به فقه المجلسی نیز مشهور است فقه(فناوری مجلسی از طهارت تا دیات) فارسی 1103 و 1130 این کتاب رسالۀ عملیّه¬ای است به صورت سؤال و جواب از مجلسی که سید محمد بن احمد حسینی لاهیجی ابتدا در سال 1103 ق. اقدام به تدوین آن نمود و نام دُرَرُ الَّلالی را برای آن برگزید و سپس در 1130 ق. (حدود 20 سال پس از وفات استاد خویش مجلسی) با گردآوری استفتائات بیشتر و افزودن چندین رسالۀ دیگر از وی، کتاب حاضر را آماده کرد و آن را به نَظمُ الَّلالی موسوم ساخت.

 

منابع: 

سید علی محمد رفیعی ,کتاب ملا محمد باقر مجلسی (زندگی – زمانه – نگاهها – نقدها)