حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی صادقی، مدیرگروه تاریخ تشیع پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، با اشاره نقش علامه مجلسی در ترویج مذهب تشیع گفت: کتاب بحارالانوار علامه مجلسی تشیع را گسترش داد.-
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، سی‌ام مردادماه مصادف با روز بزرگداشت علامه مجلسی، دانشمند و فیلسوف گرانقدری است که در دوره صفویه می‌زیست.
این اندیشمند بزرگ جهان اسلام، آثار متعددی داشت که از این میان، بحارالانوار از دیگر کتاب‌های او بیشتر شناخته شده است. این مجموعه تفسیری عظیم، اثری بی‌بدیل به‌شمار می‌رود و شاید ذکر این نکته خالی از لطف نباشد که تاریخ وفات وی به حساب ابجد معادل است با عنوان جامع کتاب بحارالانوار!
بسیاری علامه را از اثرگذارترین شخصیت‌های شیعه می‌دانند که بعد از علامه حلی و در ادامه راه او پرچم شیعه را در جهان افراشت. برای بررسی شرایط تاریخی زمان علامه مجلسی و وضعیت تاریخی دورانی که تا پیش از آن در زمان ایلخانیان حاکم بود، با حجت‌الاسلام والمسلمین صادقی، مدیر گروه تاریخ تشیع پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، به گفت‌وگو نشسته‌ایم نتیجه آن از نظرتان می‌گذرد.
کمی درباره سیر تدریجی رسمیت یافتن تشیع در ایران و نقش اندشمندان و علما در گسترش آن سخن بگویید.
دو تن از علما در دوره های تاریخی مختلف در تثیبت وضعیت مذهب در ایران کوشیدند. در واقع، تشیع به‌عنوان مذهب رسمی در زمان صفویه به بار نشست که این مهم حاصل تلاش چند صدساله‌ای بود که تا پیش از این در دوره تاریخی توسط علامه حلی اتفاق افتاده بود و در زمان صفویه و در دوران علامه مجلسی به بار نشست. البته علاقه مردم ایران به شیعه در دوره‌های مختلف تاریخی بعد از ورود اسلام به ایران، به‌ویژه در زمان صفویه، در قالب تشیع زیدیه و اسماعیلیه در نقاط مختلف ایران نمود یافت اما نکته مهم در زمان صفویان آن بود که شرایط فرهنگی آن زمان کار شاه اسماعیل را در رسمیت دادن به مذهب تشیع راحت کرد.
نقش علامه مجلسی در بیان حقیقت و تبیین آموزه‌های شیعی چه بود؟
علامه مجلسی در دوره صفویه با تالیف کتاب بحارالانوار نقش بی‌بدیلی را در مکتب تشیع ایفا کرد. شاگردان علامه مجلسی روایات و احادیث را جمع‌آوری می‌کردند اما در نهایت علامه زحمت اصلی نوشتن این اثر عظیم را بر دوش کشید و چنان تالیف عظیمی را بر جای نهاد. البته همواره مباحث متعددی درباره برخی روایات بحار مطرح بوده است، چراکه به هرحال، از نظر فنی مسایلی از جمله منابع و راوی در این مجموعه عظیم، همواره مورد بحث بوده است و خود علامه مجلسی هم چنین عنوان کرد که من می‌خواستم دایره‌المعارفی را جمع‌آوری کنم.
اگر موافق باشید، کمی به پیش‌تر از این زمان بازگردیم و شما درباره رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران سخن بگویید؟
ماجراهای مربوط به رسمی شدن تشیع در ایران از حدود 200 سال پیش از زمان علامه حلی اتفاق افتاد، چراکه او در میان علمایی که الجایتو(یکی از ایلخانان مغول) ملاقات کرده بود، پذیرفته شده بود،. بنابراین، علامه حلی از فرصت استفاده برد و شکل‌گیری تشیع در ایران را به‌شکلی غیرمستقیم آغاز کرد.
البته الجایتو هرگز به طور رسمی مساله تشیع را عنوان نکرد و شاید بتوان یکی از علل این موضوع را به اختلافات درباری منوط دانست که ظاهرا مساله بر سر ازدواج شخص شاه بود، چراکه بسیاری از اطرافیان می‌گفتند چرا اسلام را با شرایطی که درباره ازدواج دارد، پذیرفته است. بعدها علمای شیعه برای الجایتو این مذهب را توصیف کردند و گفتند که تشیع مذهب اهل بیت(ع) است اما با این اوصاف و حضور علامه حلی در آن زمان، درباری‌ها باعث شدند تا ورق برگردد و شرایطی که برای مذهب تشیع ایجاد شده بود، چندان آشکار نشود و رسمیت نیابد. از این نظر حتی برخی گفتند الجایتو از تشیع برگشته است و برخی هم می‌گویند برنگشت اما نتوانست مذهب شیعه را رسمی کند و تا زمان مرگش شیعه ماند. بنابراین، روند رسمیت یافتن مذهب شیعه در روالی تدریجی از زمان علامه حلی کلید خود و در نهایت در دوران علامه مجلسی به باز نشست.
