علامه محمد باقر مجلسی، 69 سال از عمر پربرکت خود را صرف علوم دینی و معارف اسلامی کرد و از چهار سالگی به مسائل دینی و تحصیل علوم قرآنی روی آورد.
به گزارش خبرگزاری شبستان از اصفهان، سخن گفتن از علامه محمد باقر مجلسی بسیار دشوار است؛ عالمی که سال‌های گرانبهای عمرش را صرف خدمت به شیعه و علوم اسلامی کرد و از این راه دانش فراوانی را در اختیار مسلمانان و حتی غیر مسلمان‌ها قرار داد و علامه مجلسی مجاهد راه علم و دانایی از جمله علمای عصر صفوی است که با وجود برخورداری از علوم عقلی آن را رها کرد و برای احیای علوم نقلی به آیات و روایات روی آورد.
* مجلسی که بود؟
محمد باقرمجلسی فرزند محمد تقی مجلسی در سال 1037 هجری چشم به جهان گشود، وی در خاندانی رشد یافت که از نیمه قرن پنجم هجری به مذهب تشیع روی آورده و در قرن دهم و یازدهم از دانشمندان معروف زمان خود بودند، پدر بزرگ محمد باقر، ملا مقصود از دانشمندان با تقوا و از مروجین مذهب تسیع بود و به خاطر کلام زیبا و اشعار دلنشین در محافل و مجالس به مجلسی لقب گرفت.
* آغاز تحصیل در چهار سالگی
محمد باقر در چهار سالگی به درس و بحث روی آورد و در چهارده سالگی از ملاصدرا اجازه روایت دریافت کرد، گذشته از این در مکتب دانشمندانی چون شیخ حر عاملی، ملامحسن استر آبادی، ملامحسن فیض کاشانی، ملا صالح مازندرانی تلمذ کرده است به طوریکه گفته اند شمار اساتید وی به بیست و یک استاد می رسد.
علامه مجلسی در اندک زمانی بر دانش های صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی ، تاریخ و فلسفه ، حدیث و رجال، درایه و اصول، فقه و کلام مسلط شد و پس از فوت پدر به زعامت مسجد و مدرسه جامع اصفهان پرداخت، در درس او بیش از هزار طلبه حاضر می شدند و در مکتب این علامه عصر صفوی، شخصیت های بزرگی از دانشمندان دانش آموخته اند که می توان از مولی ابراهیم جیلانی، ملامحمد باقر لاهیجی ، ملا حسین تفرشی، عبدالحسین مازندرانی، سید عزیز الله جزایری ،ملامحمد کاظم شوشتری و سید نعمت الله جزایری نام برد به طوریکه سید مصلح الدین مهدوی در کتاب زندگینامه علامه مجلسی به نام 181 نفر از شاگردان وی اشاره کرده است.
* مجلسی؛ عالم سیاست‌مدار
علامه علاوه بر علم و دانش در عرصه سیاست نیز فعال بود و پس از فوت مرحوم ملا محمد باقر سبزواری در سال 1090 به منصب شیخ الاسلامی دست یافت، علامه در این سال ها علاوه بر مبارزه علیه صوفیان با کشیشان دربار، بیگانگان، نمایندگان موسسات و شرکت های غربی به مبارزه با بت پرستان پرداخت و خدمات شایانی به مذهب حقه جعفری کرد.
علامه مجلسی، از جمله علمایی بود که سعی در ایجاد وحدت میان شیعه و سنی را داشت و این در خواست وی از سلطان حسین صفوی هنگام تاجگذاری هویداست. وی از شاه خواسته بود طی فرمانی نوشیدن مسکرات، جنگ میان فرقه ها و کبوتر بازی را ممنوع اعلام کند.
* هشدار مجلسی به جوانان: فساد، تفرقه و بی‌تفاوتی جوانان آرمان‌های متعالی را به زانو در می‌آورد
نکته مهمی که در سیاست علامه در دربار به چشم می خورد این است که در زمان شیخ الاسلامی ایشان هیچ برخوردی بین ایران و همسایگان اهل سنت رخ نداد و به هیچ یک از ولایت های اهل تسنن ایران از سوی شیعیان تعدی نشد.
آنچنانکه مشهور است علامه مجلسی علاوه برتربیت شاگردان، کتاب های گرانبهای بسیاری مانند حق الیقین، عین الحیاه، حلیه المتقین وحیوه القلوب را نیز تالیف کرده است. بسیاری دیگراز کتب فارسی و عربی بر اساس نیاز مردم تحریر شده است که مشهورترین و معروفترین این کتاب ها که در حقیقت دایره المعارفی بزرگ درباره تشیع می باشد، کتاب بحار الانوار است که بالغ بر 100 جلد است.
علامه در مسیر احیای علوم اهل سنت (ع) با وجود برخورداری از علوم عقلی آن را رها کرد و برای احیای علوم نقلی به آیات و روایات روی آورد که در آن زمان طلاب علوم دینی از آن دور مانده بودند و در اولین گام کتب اربعه را به درس و بحث حوزه های علمیه آن زمان کشاند و در گام بعدی، گهرهای گرانبهای اهل بیت که در اطراف و اکناف پراکنده بود را در بحار الانوارجمع کرد.
خود علامه در مقدمه بحارالانوار چنین می نگارد: در آغاز کار به مطالعه کتاب های معروف و متداول پرداختم و بعد از آن به کتاب های دیگری که در طی اعصار گذشته به علل مختلف متروک و مهجور مانده بود رو آوردم. هر جا که حدیث نسخه حدیثی بود سراغ گرفتم و به هر قیمتی که ممکن شد بهره برداری می کردم. شرق و غرب را جویا گشتم تا نسخه های بسیار گردآوری نمودم. در این مهم دینی جماعتی از برادران مذهبی مرا یاری نمودند و به شهرها و قصبه ها و بلاد دور سر کشیدند تا به فضل الهی مصادر لازم را به دست آوردند.... بعد از تصحیح و تنقیح کتاب ها بر محتوای آنها واقف شدم نظم و ترتیب کتاب ها را نامناسب دیدم و دسته بندی احادیث را در فصل ها و ابواب متنوع راهگشای محققان و پژوهشگران نیافتم، از این رو به ترتیب فهرستی همت گماشتم که از هر جهت جالب و مفید باشد. در سال 1070 هجری این فهرست را ناتمام رها کردم و از فهرست بندی سایر کتاب ها دست کشیدم که اقبال عمومی را مطلوب ندیدم ....
ترسیدم که در روزگاری بعد از من باز هم نسخه های تکثیر شده من در طاق نسیان متروک و مهجور شود و یا مصیبتی از ستم غارتگران زحمات مرا در تهیه نسخه ها بر باد دهد، لذا راه خود را عوض کردم- از خدا یاری طلبیدم- و به کتاب بحارالانوار پرداختم.
... در این کتاب پربار قریب 3000 باب طی 48 کتاب علمی خواهید یافت که شامل هزاران حدیث است، شما در این کتاب برای اولین بار با نام برخی از کتاب ها آشنا می شوید که سابقه علمی ندارد و طرح آن کاملا تازه است ، پس ای برادران دینی که ولایت امامان را در دل و ثنای آنها را بر زبان دارید به سوی این خوان نعمت بشتابید و با اعتراف و یقین کتاب مرا دست به دست ببرید و با اعتماد کامل به آن چنگ بزنید و از آنان نباشید که آنچه را در دل ندارند بر زبان می آورند.
* فرصتی به اندازه عمر یک انسان
اما فرصت کم و مشاغل زیاد او مانع از آن شد که به تصحیح روایات بپردازد. به همین علت در مقدمه چنین نگاشت: در نظر دارم که اگر مرگ مهلت دهد و فضل الهی مساعدت نماید شرح کاملی متضمن بر بسیاری از مقاصدی که در مصنفات سایر علما باشد بر آن( بحارالانوار) بنویسیم و برای استفاده خردمندان، قلم را به قدر کافی پیرامون آن به گردش درآورم.
علامه مجلسی، قدرت تصحیح روایات و احادیث را به خوبی دارا بود همان گونه که این قدرت و ژرف نگری خود را در مراه العقول به نمایش گذارده است.
* درگذشت عالمی به وسعت علم شیعی
علامه بزرگوار سرانجام در 27 رمضان 1110 هجری قمری در زمان شاه سلطان حسین صفوی و در سن هفتاد و سه سالگی در اصفهان درگذشت و در جامع عتیق اصفهان، در جوار مرقد پدر بزرگوارش، جایی که امروزه «بقعه مجلسی» خوانده می شود، به خاک سپرده شد.
پایان پیام/
