محمد باقر مجلسی فرزند محمد تقی مجلسی در سال 1037 هجری چشم به جهان گشود، وی در خاندانی رشد یافت که از نیمه قرن پنجم هجری به مذهب تشیع روی آورده و در قرن دهم و یازدهم از دانشمندان معروف زمان خود بودند. پدر بزرگ محمد باقر، ملا مقصود از دانشمندان با تقوا و از مروجان مذهب تشیع بود و به خاطر کلام زیبا و اشعار دلنشین در محافل و مجالس به مجلسی لقب گرفت.
علامه مجلسی عالمی که سال‌های گرانبهای عمرش را صرف خدمت به شیعه و علوم اسلامی کرد و از این راه دانش فراوانی را در اختیار مسلمانان و حتی غیر مسلمان‌ها قرار داد. وی مجاهد راه علم و دانایی و از جمله علمای عصر صفوی است که با وجود برخورداری از علوم عقلی آن را رها کرد و برای احیای علوم نقلی به آیات و روایات روی آورد.
محمد باقر در چهار سالگی به درس و بحث روی آورد و در چهارده سالگی از ملاصدرا اجازه روایت دریافت کرد، گذشته از این در مکتب دانشمندانی چون شیخ حر عاملی، ملامحسن استر آبادی، ملامحسن فیض کاشانی، ملا صالح مازندرانی تلمذ کرده است به طوریکه گفته اند شمار اساتید وی به بیست و یک استاد می رسد.
علامه مجلسی در اندک زمانی بر دانش های صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی ، تاریخ و فلسفه ، حدیث و رجال، درایه و اصول، فقه و کلام مسلط شد و پس از فوت پدر به زعامت مسجد و مدرسه جامع اصفهان پرداخت، در درس او بیش از هزار طلبه حاضر می شدند و در مکتب این علامه عصر صفوی، شخصیت های بزرگی از دانشمندان دانش آموخته اند که می توان از مولی ابراهیم جیلانی، ملامحمد باقر لاهیجی ، ملا حسین تفرشی، عبدالحسین مازندرانی، سید عزیز الله جزایری ،ملامحمد کاظم شوشتری و سید نعمت الله جزایری نام برد به طوریکه سید مصلح الدین مهدوی در کتاب زندگینامه علامه مجلسی به نام 181 نفر از شاگردان وی اشاره کرده است.
علامه علاوه بر علم و دانش در عرصه سیاست نیز فعال بود و پس از فوت مرحوم ملا محمد باقر سبزواری در سال 1090 به منصب شیخ الاسلامی دست یافت، علامه در این سال ها علاوه بر مبارزه علیه صوفیان با کشیشان دربار، بیگانگان، نمایندگان موسسات و شرکت های غربی به مبارزه با بت پرستان پرداخت و خدمات شایانی به مذهب حقه جعفری کرد.
علامه مجلسی به غیر از دایره المعارف بزرگ تشیع"بحارالانوار" کتبی مانند مرأة العقول فی شرح اخبار الرسول. در شرح اصول کافی، ملاذ الاخبار فی شرح التهذیب، شرح اربعین، الوجیزه فی الرجال، الفوائد الطریقة فی شرح الصحیفة السجادیة، رسالة الاوزان، المسائل الهندیه، رساله اعتقادات (750 سطر است و در یک شب نگاشته شده است)، رسالة فی الشکوک را نگاشته است.
تالیفات فارسی علامه مجلسی شامل حق الیقین، عین الحیاة ، حلیة المتقین ،حیوة القلوب، مشکوة الانوار ،جلاء العیون ، زاد المعاد ،تحقة الزائر، مقایس المصابیح ، ربیع الاسابیع، رساله در شکوک ، رساله دیات ، رساله در اوقات،رساله درجفر ،رساله در بهشت و دوزخ ،رساله اختیارات ایام ، ترجمه عهدنامه امیرالمومنین ـ علیه السّلام ـ به مالک اشتر ، مشکوة الانوار در آداب قرائت قرآن و دعا ، شرح دعای جوشن کبیر ، رساله در رجعت،رساله در آداب نماز ، رساله در زکوة است.
همچنین وی بیش از 30 رساله دیگر در مسائل مختلف و ترجمه دعاها و کتاب هایی مختصر در عقاید و احکام تالیف کرده است.
*کتاب های علامه مجلسی؛ منبع بسیاری از کتب اسلامی
حجت الاسلام مهدی گرجی، محقق و کارشناس مسائل اسلامی به خبرنگار خبرگزاری شبستان در اصفهان گفت: علامه مجلسی از علمای بزرگ تشیع است که معرفی این عالم بزرگوار و خصوصیات وی ضروری است.
وی افزود: بحار الانوار علامه مجلسی مجموعه‌ای گسترده از احادیث امامیه است که امروزه منبع بسیاری از کتاب های اسلامی است.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: علم علامه مجلسی در علومی مانند تفسیر، فلسفه و کلام بر کسی پوشیده نیست و تقریبا همه به علم این عالم بزرگوار واقف هستند.
وی با بیان اینکه امروز مقبره این عالم بزرگوار محل زیارت و عبادت نیز هست، گفت: اکنون که در آستانه سالروز ارتحال این عالم بزرگوار هستیم، لازم است که شخصیت این عالم بزرگوار را برای همگان تبیین کنیم و آثار وی به ویژه بحارالانوار این عالم بزرگ شیعی که دائره المعارف بزرگ احادیث شیعه لقب گرفته است را به همگان معرفی کنیم.
حجت الاسلام گرجی افزود: علامه علاوه بر علم و دانش در عرصه سیاست نیز فعال بود و برای حفظ مذهب تشیع از هیچ تلاشی دریغ نکرد.
گفتنی است، علامه مجلسی، سرانجام در 27 رمضان 1110 هجری قمری در زمان شاه سلطان حسین صفوی و در سن هفتاد و سه سالگی در اصفهان درگذشت و در جامع عتیق اصفهان، در جوار مرقد پدر بزرگوارش، جایی که امروزه «بقعه مجلسی» خوانده می شود، به خاک سپرده شد.
