.jpg)
موضوع اثر و اهميت آن:
علامه محمدباقر مجلسي از علماي بزرگ شيعه در سده يازدهم هجري، و از مورخان مذهب اماميه و محدثان احاديث معصومين عليهم السلام در ايران عهد صفوي بوده است. مجلسي از معدود فقها و محدثاني است كه به خاطر برخي از ابتكارهاي علمي اش مانند تدوين بزرگ ترين، جامع ترين و متنوع ترين دائرة المعارف حديثي شيعه و نيز به دليل برخي از «انديشه ها» و رفتارهاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي مؤثر و گسترده اش توجه عالمان ديني و روشنفكران مسلمان و حتي بسياري از خاورشناسان را به خود جلب كرده است و ديدگاه هاي علمي و مواضع عملي اش از ديرباز مورد نقد و انتقاد و نقض و ابرام مخالفان و موافقان بوده است. در اين اثر سوانح زندگي و ديدگاه هاي سياسي اين محدث عظيم الشأن در خصوص ضرورت انواع حكومت از جمله «ولايت فقيه» و «سلطنت مشروعه» بررسي شده است.
برجستگي هاي اثر نسبت به آثار مشابه:
كتاب مذكور شايد اولين اثري است كه در موضوع خود نوشته شده و نسبتاً به صورت جامع و فراگير به تحليل منظومه اي آراء و نظريات سياسي علامه مجلسي پرداخته است. بررسي و مطالعه تفصيلي مجموعه بحارالانوار و ديگر آثار مجلسي و استخراج مؤلفه هاي سياسي و اصطياد نظر علامه، و نيز لحاظ نظريات موافقان و مخالفان نظر و عمل سياسي او از ديگر وي‍ژگي هاي اين اثر است.
روش تحقيق و شيوه ارائه مطالب:
روش تحقيق حاضر روشي توصيفي تحليلي است. نويسنده با مراجعه و مطالعه تفصيلي آثار متعدد و فراوان اين انديشمند و آثار جنبي به توصيف و تحليل انديشة سياسي او پرداخته است.
نتيجه اثر:
در اين اثر دو نتيجه گيري مهم به دست آمده است. نخست اين كه آن چه مستشرقان و برخي از نويسندگان داخلي درخصوص تأثير و نقش عملكرد سياسي وي در سقوط سلسله صفويه به وي نسبت داده شده نقد شده است.
و ديگر نقد نظريه سلطنت مشروعه و انتساب آن به مجلسي است كه به تفصيل در قسمت پاياني كتاب مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است.
مباحث اصلي اثر:
نويسنده منظومه انديشه سياسي علامه مجلسي را در يك پيشگفتار و دو فصل ارايه كرده است.
در پيشگفتار نويسنده به هدف پژوهش، پيشينه، شيوه، ساختار و منابع پژوهش خود اشاره كرده است.
فصل اوّل با عنوان زندگي و زمانه به بررسي حيات علمي علامه مجلسي و زندگي سياسي ايشان اختصاص يافته است.
فصل دوّم نيز به مبحث مهم حكومت و انواع آن اختصاص يافته است.
در اين فصل نويسنده تلاش نموده است از منظر علامه مجلسي به بررسي ضرورت حكومت معصومين(ع) و شرايط تصدي منصب امامت بپردازد.
نويسنده در ادامه فصل دوّم حكومت در عصر غيبت را از ديد علامه مجلسي مورد تحقيق قرار مي دهد. حكومت عدل و شرايط، صفات و وظايف حاكم اسلامي از ديگر مباحث اين فصل است.
ولايت فقيه از ديدگاه علامه مجلسي عنواني است كه نويسنده به يكي از مجموعه مباحث اين فصل داده است. دلايل ولايت فقيه، شئون و وظايف ولي فقيه و امر به معروف و نهي از منكر از مجموعه مباحث اين بخش است.
در ادامه نويسنده به بررسي حكومت جور از منظر علامه مجلسي مي-پردازد. و در نتيجه به مباحثي چون مفهوم طاغوت و زندگي در حكومت جور اشاره دارد. از ديگر اقسام حكومت جور از منظر علامه مجلسي، خلافت حكومت هاي سلطنتي است كه در انتها منجر به نقادي نظر به سلطنت مشروعه مي گردد.
پژوهشگر: ابوالفضل سلطان محمدي، قم: بوستان كتاب، چاپ دوم، 21000 ريال
