گروه حوزههای علمیه: بحارالانوار یکی از بزرگترین آثار حدیثی در عالم تشیع است و علامه نخستین کسی است که در قالب این مجموعه تفسیر موضوعی را بنیان گذاشت.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن طارمی، معاون دانشنامه جهان اسلام در گفتوگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) گفت: علامه مجلسی شیخالاسلام عصر خود بود و بالاترین منصب فقهی و علمی بود که هزار شاگرد تربیت کرده است و کتاب عظیمی مانند بحارالانوار همواره تداعی کننده بزرگی این عالم است.
وی افزود: بحارالانوار صورت بندی شاملی از مباحث مختلف را در خود جای داده و احادیث را دستهبندی و موضوعات گوناگون مانند انسان شناسی، فقه، تاریخ ائمه(ع)، انبیاء و کفر و ایمان و ... را ضمن احادیث وآیات قرآن بیان کرده است.
طارمی ادامه داد: ایشان در هربابی و در ابتدای آن آیات مربوط به موضوعات را آورده و اولین کسی است که تفسیر موضوعی قرآن را در عالم اسلام بیان کرده است و تفاسیری مانند مجمع البیان، زمخشری، فخررازی و بیضاوی را در ذیل آیات و روایات را نیز آورده است.
معاون دانشنامه جهان اسلام تصریح کرد: این دستهبندی سبب شده تا اگر محققی بخواهد راجع به موضوعاتی مانند توحید، حیاء، بهشت، جهنم و ... تحقیق کند، تمامی این مطالب به صورت دستهبندی شده در بحار وجود دارد. به عنوان نمونه بخش اسماء العالم که با گرتهبرداری از ارسطو به وضعیت عالم خلقت پرداخته است و علامه مجلسی اولین فردی در میان محدثان است که به بحث حدوث عالم پرداخته و بیش از 20 آیه مرتبط با آن را آورده است.
وی اظهار کرد: وی در این موضوع به بحث ستة ایام در خلقت آفرینش پرداخته است و سازگاری آن با قدیم بودن آفرینش و همچنین تفاسیر مختلف مانند آرای فخررازی را بررسی کرده و در نهایت دیدگاه خود را که منطبق با خلق عالم و نه قدیم بودن آن است آورده و بر اصل اباحه در بهرهمندی انسان از طبیعت تاکید کرده است.
این محقق دینی با بیان اینکه بحث علامه در این موضوع بسیار مبسوط است و تنها 5 صفحه مطلب درباره تناقضات احتمالی آیات آورده است گفت: یکی دیگر از موضوعاتی که علامه 60 آیه درباره آن آورده بحث جایگاه و عظمت قرآن و اعجاز آن است و نشان میدهد که علامه مجلسی به تفسیر موضوعی و مباحث قرآنی اشراف زیادی داشته است.
وی با بیان اینکه علامه احادیث را از نظر سندی، کتاب شناسی، شرح و تبیین کرده و از کلام و تاریخ نیز بهره برده است به مشرب فکری وی اشاره و اظهار کرد: برخی به او مشرب اخباری گری را نسبت میدهند اما این مطلب درست نیست.
وی افزود: اوایل قرن 11 مسلک اخباریگری شکل گرفت و کسانی مانند استرآبادی کتبی در رد عقاید اهل سنت نوشتند و برای علمای اصفهان نیز فرستادند که با حمایت آنان مواجه شد البته در برخی موارد چون تندروی صورت گرفت علمای بزرگ اصفهان به رغم حمایت اولیه از تداوم حمایت خود از اخباریون دست برداشتند و علامه مجلسی نیز در این بین مسلک بینابین و اعتدالی را در پیش گرفت و ضمن تاکید بر اجتهاد در امور نسبت به روایات نیز بی توجه نبود و این نگته در آثار او به خوبی نمایان است.
طارمی تاکید کرد: تمام هم و غم علامه مجلسی نشر آموزههای شیعه و مکتب اهل بیت(ع) بود ضمن اینکه در این مسیر اهل ایجاد جدال و تفرقه و درگیری نبود و به دفاع منطقی و اصولی از شیعه پرداخت. وی عنوان کرد: البته علامه به نقد اشتباهات دیگران پرداخته اما هیچ شاهدی نداریم که ایشان اهل این باشد که بگوید بروید و بزنید و ... بلکه برعکس در دفاع از مکتب تشیع هیچ تردیدی نداشته و تمام قد در این مسیر حرکت کرده است کما اینکه وی با علمای یهود و مسیحی نیز مراوده داشته است و رویکرد تقریبی وی مشهود است.
معاون دانشنامه جهان اسلام درباره برخی گفته‌ها در زمینه تکفیر ملاصدرا توسط ایشان اظهار کرد: کسانی که این بحث را مطرح کرده‌اند دچار اشتباه تاریخی شده‌اند زیرا مجلسی بیش از 20 سال قبل از دوره ملاصدرا از دنیا رفته است و از لحاظ زمانی تناسبی میان ایشان نیست.
