خبرگزاری فارس: نویسنده کتاب «روش‌شناسی نقد احادیث» با بیان اینکه علامه مجلسی طراح مدل عقلانیت خود بنیاد دینی است، گفت: علامه مجلسی با مطلق عقلگرایی هیچ مخالفتی نداشته و خود از آن دفاع کرده و نیز اخباری صرف و افراطگرایی مخالفت کرده است.
به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، 20 رمضان مصادف با بزرگداشت «علامه مجلسی» فخر محدثین جهان تشیع است.
علامه مجلسی محصول تطور علوم اسلامی در عهد صفویه است در حوزه علمیه اصفهان به تحصیل پرداخت.
علامه مجلسی(ره) محدثی است که اجازه روایت خود را از یک فیلسوف گرفته است؛ وی سال‌های در درس ملاصدرا به تملذ پرداخت و در نهایت ملاصدرا به او اجازه روایت حدیث داد؛ اما وی در سلک استاد خود نماند و به نقد فلاسفه پرداخت.
به همین مناسبت، به سراغ حجت‌الاسلام «علی نصیری» مدیر گروه قرآن و متون اسلامی دانشگاه معارف اسلامی رفتیم تا به بررسی دیدگاه‌های علامه مجلسی در مورد فلاسفه بپردازیم.
*علامه مجلسی(ره) محدثی که از یک فیلسوف اجازه روایت گرفت است
وی در ابتدای این گفت‌وگو اظهار داشت: بررسی تاریخ تفکر اسلامی نشان میدهد که میان نقل گرایان و عقلگرایان وفاق و همگرایی وجود نداشته و هماره سؤ ظن به یکدیگر در میان آنان برقرار بوده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت اظهار داشت: نقلگرایانْ عقلگرایان را به حاکم ساختن عقل ناقص بشری بر مکتب عاری از کاستی و خطا، و کرنش بیچون و چرا در مقابل فلسفه وارداتی یونان محکوم میسازند و عقلگرایانْ نقلگرایان را به قشرینگری و تعطیل ساختن عقل و اندیشه در تعامل با وحی متهم میکنند.
* محدثان را میتوان پرچمدار نقلگرایی دانست؛ چنانکه فلاسفه در صف اول عقلگرایی قرار دارند
وی با بیان اینکه در این میان چهرههای برجستهای که میان عقل و نقلْ وفاق و همگرایی ایجاد کرده و با نگرش عقلانی و وحیانی همزمان، امکان همسویی این دو مشرب و مکتب را مدلل ساختهاند، بسیار اندکاند؛افزود: محدثان را میتوان پرچمدار نقلگرایی دانست؛ چنانکه فلاسفه در صف اول عقلگرایی قرار دارند.
مؤلف «روش‌شناسی نقد احادیث» خاطرنشان کرد:علامه مجلسی از آن نقلگراهاست که با عقل گرایی از نوع فلسفه برگرفته از یونان به مخالفت برخاسته و از متفکران اسلامی به خاطر کرنش در مقابل این فلسفه و تحمیل آن بر آیات و روایات به شدت انتقاد کرده است.
وی در ادامه افزود: این انتقاد اختصاص به فلسفه ندارد، بلکه ایشان در کنار فلسفه، به عرفان و به ویژه تصوف نیز تاخته است. این امر در لابهلای بسیاری از نگاشتههای این محدث بزرگ انعکاس یافته است.
*علامه مجلسی با مطلق عقلگرایی هیچ مخالفتی نداشته است
مؤلف «مکتب تفسیری ملاصدرا» در ادامه تصریح کرد: البته باید توجه داشت که علامه مجلسی با مطلق عقلگرایی هیچ مخالفتی نداشته و خود از آن دفاع کرده است. به همین دلیل است که ایشان در مقابل اخباریان از اجتهاد و استنباط دفاع کرده و از آنان به خاطر تعطیل هرگونه عقلگرایی در برخورد با آیات و روایات انتقاد کرده است.
این استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: بنابراین نمیتوان علامه مجلسی را اخباری صرف و افراطگرایی دانست که با پذیرش تمام مبانی این مکتب، به نوعی دکان عقل و تفکر را تخته کرده باشد
وی افزود: مخالفت او با برخی از تفکرات اخباریان و نیز دفاع وی از برخی مبانی عقلی - فلسفی، نشانگر این مدعاست. از سوی دیگر نمیتوان ایشان را یک شخصیت عقلگرا و فیلسوف محض دانست، زیرا او به رغم گردن نهادن به شماری از مبانی تفکر فلسفی با فلسفه، خاستگاه و نیز مدافعان فلسفه به مخالفت برخاسته است.
* علامه مجلسی از دو جهت به برخی فلاسفه انتقاد کرده است
نصیری با بیان اینکه مخالفت علامه مجلسی با برخی فلاسفه به خاطر دو جهت بوده است، اظهار داشت: علامه مجلسی از دو جهت به برخی فلاسفه انتقاد کرده است. اول اینکه فلسفه متداول جز ترجمهای از تفکرات فلاسفه یونان نیست که اساساً به خاطر به تعطیل کشاندن مکتب عقلانی اهل بیت(ع) از سوی خلفای بنی عباس رواج یافت.
وی در بیان انتقاد دوم علامه مجلسی به فلاسفه اظهار داشت: دوم اینکه فلاسفه مسلمان، به ویژه فیلسوفان شیعه، به رغم برخورداری از کان عظیم تفکر قرآنی و روایی، در مقابل این اندیشههای وارداتی سر تسلیم فرود آورده و از همه تلختر آنکه برای دفاع از این اندیشهها در برخی از موارد به تطبیق متون دینی با آنها یا به تعبیر رساتر به تحمیل آن مبانی فکری بر کتاب و سنت، روی آوردند.
نصیری در پایان سخن خود خاطرنشان کرد: این خلاصهای از مشرب فکریای است که با استفاده از مجموعه دیدگاه‌های علامه مجلسی میتوان به دست داد. اما اینکه بر چنین تفکری که از راهی میان تفکر اخباریان و فلاسفه میگذرد، چه نامی میتوان گذاشت، شاید بتوان همگام با استناد محمدرضا حکیمی، چنین تفکری را «عقلِ خود بنیاد دینی» نامید.
انتهای پیام/ک
