پرسش:
در مورد كتاب بحارالانوار توضيح دهيد و آيا 110 جلد آن به زبان فارسي ترجمه شده است؟
پاسخ:
بحار الانوار اوّلين دائرة المعارف و مفصّل‌ترين مجموعه حديثي شيعه است. اين كتاب مهم‌ترين اثر علمي علاّمه مولي محمّدباقر بن محمّدتقي مجلسي ـ قدّس سرّه الشريف ـ (1037 ـ 1111 هـ.ق) به شمار مي‌رود. وي كه معروف‌ترين عالم در عهد صفويه و عده‌دار منصب "شيخ الاسلامي" است، با آنكه نقش مؤثري در مسائل اجتماعي و سياسي دولت صفويه داشت، امّا هرگز از تحقيق و تدريس و تأليف فاصله نگرفت. علاّمه مجلسي گرچه ابتداء به علوم عقلي ـ كه در آن زمان متداول بود ـ گرايش داشت، امّا به زودي تغيير عقيده داده و به حديث و علوم نقلي روي آورد و همه توان خود را صرف آن نمود و تحوّلي عظيم در كشور و حوزه علميه اصفهان پديد آورد و خود نقطه عطف مهمّي در سير تاريخ حديث گرديد. بيش از هفتاد كتاب و رساله به زبان‌هاي فارسي و عربي تأليف كرد كه بحار الانوار يكي از اين كتاب‌ها است كه حاصل چهل سال تلاش و تحقيق مداوم اوست. اين كتاب بهترين منبع و مرجع براي تحقيق در موضوعات ديني است. هيچ دانشمند و محقّق در علوم اسلامي نيست كه از آن بي‌نياز باشد. از اين رو همواره مود توجه دانش‌پژوهان بوده است. هدف از تأليف: علاّمه مجلسي از اينكه مي‌ديد در زمان او كتاب‌هاي روايي كمتر مورد مراجعه قرار مي‌گيرند، شديداً رنج مي‌برد. او پس از مطالعاتي كه انجام داد، اين امر را معلول دو چيز دانست: اوّل: پراكندگي روايات در ميان كتاب‌هاي گوناگون. دوم: انجام نشدن يك كار تحقيقي عميق و جامع پيرامون روايات كه باعث بي‌رونقي و مهجور بودن علوم نقلي گرديده است. بدين منظور و براي رفع اين كاستي، نخست دست به تأليف فهرستي براي ده كتاب از كتاب‌هاي روايي زد و پس از پايان آن به نوشتن بحار الانوار مشغول گرديد و تا پايان عمر شريفش به جمع‌آوري و شرح و تفسير رواياتي كه در كتاب‌هاي مختلف پراكنده بودند اشتغال داشت؛ و به اين طريق از مفقود شدن روايات جلوگيري به عمل آورد. در اين كتاب تمام روايات حتي آنها كه از سند صحيح و قطعي برخوردار نيستند، جمع‌آوري شده است. بحار الانوار كه طبق چاپ كمپاني در 26 مجلّد و در چاپ جديد يكصد و ده مجلّد است، مشتمل بر بيش از 2300 باب است. در ابتدا هر بابي بخش عمده‌اي از آيات قرآن كريم مربوط به آن موضوع همراه با تفسير آنها را ذكر مي‌كند ـ كه اين خود اوّلين تفسير موضوعي قرآن مجيد به شمار مي‌رود ـ سپس اكثر روايات مربوط به آن باب را همراه با شرح و توضيح آنها ذكر مي‌كند. از اين جهت روش او در اين كتاب شباهت بسياري به روش مرحوم فيض كاشاني در "الوافي" دارد. خصوصيات و ويژگي‌هاي اين كتاب را در اين چند نكته مي‌توان خلاصه كرد: اوّلاً: جامعيّت آن نسبت به همه علومي كه حديثي از ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ در ارتباط با آنها صادر شده است، اعمّ از عقائد، معارف، فقه، اصول، تفسر، آداب و سنن اجتماعي، تاريخ و... و در همه اين علوم از ديدگاه يك نفر محدّث اظهار نظر شده است. دوم: دقّت بسيار زياد در نقل متون احاديث از بهترين منابع اصيل و نسخ خطّيكه مؤلّف در اختيار داشته است،با اشاره به اختلاف نسخ آنها. سوم: شرح و تفسير مشكلات احاديث، و تفكيك بين روايت و درايت. با توجّه به آنكه دقّت نظر و خوش فهمي علاّمه مجلسي بي‌نظير است. چهارم: گردآوري اكثر روايات و ادلّه مربوط به هر موضوع به طوري كه مراجعه كننده به آن غالباً از ساير كتاب‌ها بي‌نياز است. پنجم: بحث‌ها و تحقيقات مستقلّي كه در بحار الانوار آمده و هر كدام در حكم يك رساله مستقل مي‌باشد. ترجمه بحار الانوار: ترجمه بحار الانوار شامل تمام مجلدات آن نمي‌شود، بلكه بعضي از مجلدات آن ترجمه شده است كه مجموعاً سي جلد مي‌شوند: 1ـ پنج جلد از باب امامت، 2ـ خلاصه چند جلد از كتاب معاد كه در يك جلد چاپ شده است، 3ـ تاريخ ائمه معصومين(ع) مانند حضرت زهرا(س)، امامان: حسن ، حسين، سجاد، موسي بن جعفر، باقر و همچنين حضرت مهدي(ع) 4ـ ده جلد از كتاب السماء و العالم بحار الانوار. براي اطلاع بيشتر مي‌توانيد به جلد اوّل المعجم المفهرس لألفاظ أحاديث بحار الانوار، چاپ دفتر تبليغات مراجعه نماييد. اگر رايانه در اختيار داريد، با تهيّه نرم‌افزار گنجينه معرفت ترجمه بحار الانوار مي‌توانيد به مقصود خود برسيد كه اين نرم‌افزار شامل توضيحاتي درباره بحار الانوار و مرحوم مجلسي و همچنين ترجمه برخي مجلدات را دارد.