حِلْیَة المُتَّقین (به معنای زینت پرهیزکاران) یکی از معروف ترین آثار علامه محمد باقر مجلسی(۱۰۳۷ ـ ۱۱۱۰ق) است که به زبان فارسی نگاشته شده و در باب اخلاق، آداب و سنن اسلامی است. این اثر که در 14 باب و یک خاتمه آمده است به دلیل جایگاه و اهمیت آن به زبان های گوناگون ترجمه و تلخیص شده است.
انگیزه تألیف
بنا بر نقل مؤلف در مقدمه کتاب، وی به درخواست عده ای از مؤمنان که از او خواستند رساله ای در باب آداب و محاسن اسلامی برگرفته از احادیث اهل بیت(ع) به زبان فارسی بنویسد به تألیف حلیة المتقین همت گماشت.[۱]
تاریخ تألیف
آقا بزرگ تهرانی می نویسد: بر اساس یکی از نسخ خطی، حلیة المتقین تألیف محمدباقر مجلسی در 26 ذی الحجه سال 1081 ق به پایان رسیده است.[۲]
محتوای کتاب
این کتاب دارای 14 باب و هر باب شامل 12 فصل است و در پایان کتاب خاتمه‌ای در بیان بعضی آداب متفرقه آمده است. این ابواب، ناظر به اخلاق فردی و اخلاق اجتماعی است و در برخی موارد از احکام فقهی و ادعیه و اعمال نیز سخن گفته شده است.
ابواب کتاب
- باب اول: آداب جامه و لباس پوشيدن.
- باب دوم: آداب زيور پوشيدن مردان و زنان، سرمه كشيدن، در آينه نظر كردن و خضاب كردن.
- باب سوم: آداب خوردن و آشاميدن.
- باب چهارم: دربيان فضيلت تزويج و آداب معاشرت با زنان و كيفيف تربيت فرزندان.
- باب پنجم: آداب مسواک كردن، شانه كردن، ناخن و شارب گرفتن، سرتراشيدن و امثال آن.
- باب ششم: آداب بوى خوش استعمال كردن، گل بوئيدن و روغن ماليدن.
- باب هفتم: آداب استحمام و متعلقات آن و آداب بعضى از اغسال.
- باب هشتم: آداب خواب رفتن و بيدار شدن.
- باب نهم: آداب حجامت كردن، تنقيه و ذکر خواص بعضى از ادويه و معالجه بعضى از امراض و ذكر بعضى از ادعيه.
- باب دهم: آداب معاشرت با مردم و حقوق اصناف.
- باب يازدهم: آداب مجالس مانند سلام، مصافحه، معانقه، بوسيدن و امثال اين ها.
- باب دوازدهم: آداب خانه داخل شدن و بيرون رفتن.
- باب سيزدهم: درآداب پياده رفتن، سوار شدن، بازار رفتن، تجارت، زراعت و نگهداری چهار پايان.
- باب چهاردهم: آداب سفر.
- خاتمه: در بيان بعضى از آداب متفرقه و فوايد نافعه.[۳]
ترجمه ها و تلخیص ها
- تلخیص، فصل‌بندی و تنظیم محمدباقر فشارکی اصفهانی (متوفای ۱۳۱۵ ق) با عنوان «آداب‌الشریعه».[۴]
- تلخیص شیخ عباس قمی با نام «مختصرالابواب فی‌السنن و الآداب».[۵]
- ترجمه به عربی اثر علی عبدالحسین شبستری.[۶]
- ترجمه به عربی اثر خلیل رزق عاملی و چاپ آن با تحقیق جدید، در ۱۳۷۳ش/ ۱۹۹۴ م.[۷]
- ترجمه به اردو اثر سید مقبول احمد دهلوی در ۱۳۳۸ با نام تهذیب اسلام (تهذیب مؤمنین).[۸]
چاپ
حلیة المتقین برای نخستین بار در ۱۲۴۸ در چاپخانه زین‌العابدین تبریزی در تهران چاپ سُربی شده[۹] و پس از آن، چاپ های متعدد شده است.
پی نوشت:
- حلیة المتقین، ج۱، ص۲،
- الذریعه، ج 7، ص 83.
- فهرست کتاب.
- الذریعه، ج۱، ص۲۱.
- الذریعه، ج۲۰، ص۱۷۶.
- الذریعه، ج۱۲، ص۲۳۸.
- تراثنا، سال ۱۴، ش ۱ و ۲، ص۴۵۷ـ۴۵۸.
- الذریعه، ج۴، ص۵۰۸.
- فهرست کتاب های چاپی فارسی، ج ۲، ستون ۱۸۱۵ـ۱۸۱۶.
منابع
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة، بیروت، دار الاضواء، 1403 هـ.
- مشار، خان بابا، تهران، 1354 ش.
- مجلسی، محمد باقر، حلیة المتقین.
