یکی از آخرین نمونه های خط علامه مجلسی

یکی از آخرین اجازات علامه مجلسی

اجازه اجتهاد، روایت حدیث و کتاب و همچنین اجازه مصرف خمس، از انواع اجازاتی است که در قرون مختلف، عالمان برجسته بویژه مجتهدین برای شاگردان و حتی گاه همطرازان خود می‌نوشتند.

اجازه اجتهاد تأیید قدرت استنباط است که میان مجتهدان شیعه به ویژه در دوره قاجاری به این سوی رایج بوده است.

اجازه روایت حدیث و کتاب، امری کهن در تمدن اسلامی است. مؤلفان اجازه روایت کتاب خود را و یا روایت کتابهایی که اجازه آنها را داشتند به شاگردان می دادند تا اتقان نقل از آن کتابها را تضمین کنند.
اجازه روایت حدیث مربوط به اتقان در نقل احادیث بود که سبب می شد تا سلسله سند شکل بگیرد و هر کسی از قبلی شنیده باشد و اگر اجازه روایت هم داشته باشد که نور علی نور بود. این اجازه هم باید از قرن سوم به بعد شایع شده باشد، هرچند ممکن است پیش از آن هم زمینه ای داشته است. اجازه استفاده از سهم یا سهمین هم که مربوط به مصرف خمس بوده، در دوره قاجاری و پس از آن وجود داشته و مجتهدان طراز اول به مجتهدان درجه دوم و سوم و نیز فضلا و گاه طبقات دیگر، اجازه استفاده از آن را به نیابت از خود می دادند.
اما مرحوم مجلسی یکی از پراجازه ترین عالمان دوره صفوی است که عمدتا اجازه روایت کتب سابقین از خود به خصوص آثار حدیثی را می داده است. تعداد زیادی از این اجازات در کتاب الاجازات که استاد سید احمد اشکوری فراهم آورده چاپ شده است. این اواخر اجازه‌ای روی یک نسخه از صحیفه سجادیه دیدم که الان بخاطر ندارم در آن کتاب هم منتشر شده است یا نه، اما صرفا برای اطلاع عزیزانی که کمتر با این پدیده آشنا هستند می آورم. اهمیت آن این است که این اجازه مربوط به شعبان 1110 یعنی همان سالی است که علامه مجلسی به رحمت خدا رفته است. تاریخ دقیق فوت ایشان چنان که دوست عزیزم استاد ارجمند حسن طارمی در کتاب شریف شان با عنوان «علامه مجلسی» ص 21 آورده‌اند، 27 رمضان سال 1110 در سن هفتاد و سه سالگی بوده است. البته اشتباه رایج در این باب ثبت آن در سال 1111 است که نادرست است و بارها اساتید مختلف یادآور شده‌اند.
اجازه‌ مورد بحث تاریخ شعبان 1110 دارد که می تواند از یک ماه تا نزدیک دو ماه پیش از وفات ایشان باشد که نشان می‌دهد تا آن روزها مشغول کار علمی بوده است.
اما این صحیفه به خط محمد تقی بن عبدالمطلب حسینی در سال 1077 کتابت شده و حواشی سودمندی به ویژه در شرح لغات برای آن نوشته است. وی در این اواخر، نسخه را خدمت علامه مجلسی آورده و اجازه ای برای روایت آن و دیگر کتابهایی که علامه مجلسی مجاز به روایت آنها بوده، از ایشان گرفته است.

اجازه علامه مجلسی که به خط شریف خود اوست و پیداست که لرزش مختصری هم داشته، در دو صفحه نوشته شده و همان طور که معمول بوده ایشان با حمد و ثنای خداوند و صلوات بر گزیدگان، از این عالم با القاب ستایشی یاد کرده و او را به داشتن قدرت تنقیح و تصحیح و تحقیق و تدقیق و اتقان و ایقان در بسیاری از علوم دینی و معارف یقینی بویژه احادیث ستوده و سپس با اشاره به این که درخواست اجازه کرده، او را مجاز به نقل آنچه خود در نقلش مجاز بوده کرده و نمونه ای از اسناد خود را نیز از طریق پدرش به شیخ بهایی و او از پدرش تا شهید ثانی و برسد به گذشتگان از علما، آورده است. در پایان نیز نوشته است که: کتب بیمینه الوازة الداثرة افقر العباد الی عفو ربه الغنی محمد باقر بن محمد تقی عفی الله عن سیئاته فی شهر شعبان المعظم سنة 1110 حامدا مصلیا مسلما.