میر محمدحسین خاتون آبادی (؟ ـ ۱۱۵۱ق) ؛ فقیه و مؤلف مشهور امامی قرن دوازدهم.

 

ولادت و نسب

زمان و محل تولد او معلوم نیست. پدرش میر محمدصالح خاتون آبادی از عالمان مشهور اصفهان بود.

مقام علمی

خاتون آبادی در علوم عقلی، حكمت، ادبیات و فقه و حدیث تبحر بسیار داشت.[۱]

اساتید

محمدحسین علوم گوناگون اسلامی را نزد جدّ مادریش محمدباقر مجلسی (متوفی ۱۱۱۰ق)، جد پدریش عبدالواسع (متوفی اواخر قرن یازدهم) ، پدرش محمدصالح (متوفی ۱۱۲۶ق)، آقا جمال الدین خوانساری (متوفی ۱۱۲۲ق) ، محمدبن عبدالفتاح سراب تنكابنی (متوفی ۱۱۲۴ق)، سلیمان بن عبداللّه ماحوزی (متوفی۱۱۲۱ق)، سیدعلی خان بن احمد دشتكی مدنی (متوفی ۱۱۲۰ق)، شاه محمدبن محمد دارابی شیرازی (متوفی ۱۱۳۰ق) و ابوالحسن شریف بن محمدطاهر فتونی (متوفی۱۱۳۹ق) آموخت یا از آنان حدیث شنید و اجازه روایت گرفت.

شاگردان

كسانی چون فرزندش میرعبدالباقی (متوفی ۱۲۰۷ق)، زین الدین علی خوانساری (متوفی ۱۱۶۷ق)، محمدبن محمدزمان كاشانی (متوفی بعد از ۱۱۷۲ق)، سیدعبداللّه بن نورالدین جزایری (متوفی ۱۱۷۳ق)، سیدصدرالدین محمدبن محمدباقر رضوی قمی، احمدبن محمدمهدی بن محمدمؤمن خاتون آبادی و محمدمهدی بن رضی الدین هرندی (متوفی ۱۱۸۰ق) نیز نزد او درس خواندند یا از وی حدیث شنیدند و اجازه روایت گرفتند.[۲]

آثار

خاتون آبادی آثار متعددی در فقه، اصول، کلام و اخلاق دارد که عبارتند از:

  • مُنیةالمُرید
  • شرح الرَوْضَةالبَهِیة اثر فقهی شهیدثانی و حاشیه ای بر آن
  • حاشیه بر مَعالِم الاصول اثر حسن بن زین الدین در اصول فقه
  • النَّجْم الثاقِب فی اثبات الواجب
  • رسالةالبِداء
  • حاشیه بر شرح تجریدالاعتقاد قوشچی
  • مناقب الفُضلاء فی ریاض العلماء یا رجالِ میر محمدحسین كه اجازه مبسوط او به زین الدین علی خوانساری است.
  • مقالة فی اسماء مَن اِستبصر مِنْ علماء العامة[۳]
  • احوال العلماء من اقارب المؤلف
  • كلمةالتقوی یا لباس التقوی درباره غیبت
  • الالواح السماویة فی اختیارات ایام الاسبوع و السِنة
  • خزائن الجواهر
  • سَبع المَثانی
  • وسیلةالنجاح
  • مفتاح الفرج
  • نوروزیه
  • مجموعه الرسائل الكثیرة[۴]

مناصب

خاتون آبادی پس از پدرش، امام جمعه اصفهان شد[۵] و در اواخر عمر، منصب شیخ الاسلامی اصفهان را برعهده گرفت.

توجه به امور اخروی

پس از هجوم محمود افغان به اصفهان در زمان شاه سلطان حسین (حك: ۱۱۰۵ـ۱۱۳۵ق) و سقوط سلسله صفویان، افغانها خاتون آبادی را كه وزیر مریم بیگم (عمه شاه) بود، بسیار شكنجه كردند تا اموالش را بگیرند.

این حادثه در روحیه او تأثیر بسیار گذاشت و به گفته خود او، سبب توجه بیشتر وی به مسائل اخروی شد. او سپس به خاتون آباد (در اطراف اصفهان) رفت و به عبادت مشغول شد، ولی همچنان مرجع دینی مردم بود.[۶] خاتون آبادی خواسته نادرشاه افشار (حك: ۱۱۴۸ـ۱۱۶۰ق) را مبنی بر فتوادادن به كفر عثمانیها كه خواسته بودند، ایران به حوزه خلافت آنها ملحق شود، نپذیرفت.[۷]

وفات

میرمحمدحسین خاتون آبادی در ۱۱۵۱ق درگذشت و در مشهد به خاك سپرده شد.[۸]

پی نوشت:

1- كرمانشاهی، ج ۱، ص ۹۶؛ خوانساری، ج ۲، ص۳۶۰

2- خاتون آبادی، مناقب الفضلاء؛ خاتون آبادی، احوال العلماء، ۲۸۸ ـ ۲۹۰ ؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج ۱، ص ۱۸۵؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج ۱۲، ص ۳۶۴ـ۳۶۵؛ حسینی اشكوری، ص ۹۳
3- خاتون آبادی، مناقب الفضلاء، ص ۵۰۷ـ ۵۰۸؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج ۶، ص ۹۴، ۱۱۴، ۲۰۶، ج۱۰، ص۱۱۲، ج۱۲، ص۴۵، ج۱۳، ص ۲۹۳، ج ۲۱، ص ۳۹۶، ج۲۲، ص ۳۳۳، ج ۲۳، ص ۲۰۹
4- خاتون آبادی، مناقب الفضلاء، ص ۵۰۷ـ ۵۰۸؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج ۲، ص ۳۰۱، ج ۷، ص ۱۵۴، ج۱۰، ص ۲۵۴، ج ۱۲، ص ۱۲۹ـ ۱۳۰، ج ۲۱، ص ۳۳۸، ج ۲۴، ص ۳۸۳، ج ۲۵، ص ۸۵
5- حبیب آبادی، ج ۲، ص ۳۱۸ـ۳۱۹؛ خوانساری، ج ۲، ص ۳۶۱
6- خاتون آبادی، مناقب الفضلاء، ص ۴۶۵ـ۴۶۷؛ قزوینی، ص ۱۲۶؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات، ص ۱۹۸
7- نوری، ص ۱۴۹
8- آقابزرگ طهرانی، مصف المقال، ص ۱۵۴؛ كشمیری، ص ۲۱۱

منابع

  • آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
  • آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الكواكب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة، چاپ علی نقی منزوی، تهران، ۱۳۷۲ش.
  • آقابزرگ طهرانی، مُصَفَّی المَقال فی مُصَنِّفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ش.
  • حبیب آبادی، محمدعلی، مكارم الآثار، ج ۲، اصفهان ۱۳۴۲ش.
  • حسینی اشكوری، احمد، تلامذةالعلامة المجلسی و المجازون منه، چاپ محمود مرعشی، قم، ۱۴۱۰ق.
  • خاتون آبادی، محمدحسین بن محمدصالح، احوال العلماء من اقارب المؤلف، نسخه خطی كتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷/۵۵۰۱.
  • خاتون آبادی، محمدحسین بن محمدصالح، مناقب الفضلاء، چاپ جویا جهانبخش، در میراث حدیث شیعه، چاپ مهدی مهریزی و علی صدرایی خویی، قم: مركز تحقیقات دارالحدیث، ۱۳۷۸ش.
  • خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان، بی تا.
  • قزوینی، عبدالنبی بن محمدتقی، تتمیم امل الآمل، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷ق.
  • كرمانشاهی،آقا احمد، مرآت الاحوال جهان نما: سفرنامه، قم، ۱۳۷۳ش.
  • كشمیری، محمدعلی، كتاب نجوم السماء فی تراجم العلماء، قم، ۱۳۹۴ق.
  • موسوعة طبقات الفقهاء، اشراف جعفر سبحانی، قم: مؤسسة الامام الصادق، ۱۴۱۸ـ۱۴۲۴ق.
  • نوری، حسین، فیض قدسی: زندگینامه علامه محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷ـ۱۱۱۰ه.ق) ، ترجمه جعفر نبوی، تهران، ۱۳۷۴ش.