علامه مجلسی (ره) بر اعتدال گرایی و رافت به مردم تاکید داشت

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه با اشاره به بزرگداشت علامه مجلسی (ره) گفت: ایشان در دوران حیات پربرکت خویش بین علما راه اعتدال را پیش گرفته بود و مشروعیت حکومت را در گرو رأفت و اعتدال می‌دانست.

به گزارش خبرگزاری فارس از قم، آخرین روزهای مرداد ماه فرصتی برای بزرگداشت علامه محمد باقر مجلسی (ره) یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان، فقها و علمای عالم تشیع است. او نقش والایی در احیای فرهنگ و معارف شیعی ایفا کرده و برای حفظ معارف‌دینی فشارها و محرومیت‌ها و اختناق‌هاى فراوانی را تحمل کرده است تا میراث عظیم پیامبر اکرم (ص) را امروز به دست ما برساند.

نقش این عالم بزرگوار را نباید در شکوفایی علما، فقها و فیلسوفان نادیده گرفت و در این راستا باید به تلاش علامه مجلسی برای گردآوری احادیث ائمه اطهار (ع) اشاره کرد.

علامه مجلسی (ره) با تألیف مجموعه 110 جلدی «بحارالانوار» به عنوان بزرگ‌ترین دایرةالمعارف احادیث منسوب به ائمه اطهار (ع) زحمات ارزنده‌اى کشید و امروز پس از گذشت قرن‌ها هر عالمی که سخن به نقل حدیثی از ائمه اطهار (ع) می‌گشاید به مجموعه «بحارالانوار» علامه مجلسی رجوع می‌کند که نشان از جامعیت این مجموعه دارد.

برای شناخت بیشتر نسبت به این عالم بزرگ با حجت‌الاسلام محسن غرویان از دانشمندان علوم دینی و عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی العالمیه به گفت‌و گو پرداختیم.

* علامه مجلسی‌ (ره) چه شخصیتی است و چرا شهرت ایشان پس از قرن‌ها ماندگار شده است؟

علامه مجلسی (ره) یکی از بزرگ‌ترین محدثین شیعه است که به دلیل تدوین دایرةالمعارف روایی بحارالانوار در تمام جهان معروف است.

این عالم بزرگوار که به «مجلسی ثانی» نیز شهرت دارد از فقهای بزرگ شیعه محسوب می‌شود که در دوران حکومت شاه سلیمان صفوی بر تارک دنیا زندگی می‌کرده است.

* چرا به ایشان مجلسی ثانی لقب داده شده بود؟

دلیل اینکه علامه مجلسی (ره) را مجلسی ثانی نیز می‌گفتند این بود که ایشان پسر علامه محمد تقی مجلسی بود که در گرایش فلسفی و عقلی گام بر می‌داشت ولی در برخی موارد با پدر اختلاف نظر داشت و ایشان بیشتر به نقلیات و حدیث گرایش داشت.

* علامه مجلسی (ره) در چه سنی به تحصیل علوم و معارف اسلامی روی آوردند؟

ایشان از سنین خردسالی در مباحث دینی و فقهی حضور پیدا می‌کرد و به همین دلیل اطلاعات فراوانی را در این زمینه کسب کرده بود و هنگامی که برای نماز در مساجد حاضر می‌شد کودکان را با آیات و روایات نصیحت می‌کرد تا جایی که خود این محدث بزرگ نقل می‌کند در سن چهار سالگی به مسائل اعتقادی مانند خدا ، نماز ، قیامت، بهشت ، جهنم و دوزخ آشنا و مسلط بوده و در این سنین عبادت نماز شب نیز انجام می‌داده است.

* آنچه تاریخ فقه شیعی نشان می‌دهد علما در آن زمان دو دسته بودند «اخباری» و « اصولی» ایشان به کدام دسته گرایش داشت؟

علامه مجلسی (ره) راه اعتدال را برگزیده بودند و به هیچ یک از این دو دسته گرایش نداشت و در زمینه سیاست نیز معتقد بود «عدالت و مهربانی با مردم» باید در دستور کار حکومت‌ها قرار بگیرد و در صورتی که حکومتی از رأفت و عدالت دور شود این حکومت مشروع نیست.

* معروف‌ترین تألیف‌های علامه مجلسی چه کتبی هستند و در کدام کتاب ایشان به مسائل حکومتی توجه دارد؟

کتب «کلیه متقین»، «عین‌الحیاه»، «زادالمعارف»، «حیاةالقلوب»، «مراه‌العقول» از جمله کتب این عالم و محدث بزرگ است و ایشان در کتاب « عین‌الحیاه» به مسائل سیاسی مانند «شرایط سلاطین و «عدل و انصاف» در حکومت پرداخته و سلاطین را از می‌گساری، کبوتربازی و فساد اخلاقی منع می‌کند.

* شخصیتی مانند علامه مجلسی که از سنین خردسالی به تحصیل در علوم دینی اهتمام داشتند از چند سالگی به نقل روایات می‌پرداختند؟

این عالم بزرگوار از 14 سالگی اجازه روایت از ملاصدرا که خود از بزرگ‌ترین عالمان شیعی و بنیانگذار حکمت متعالیه بود دریافت کرد و به نزدیک کردن فقه و فلسفه پرداخت.

* در زمان کنونی هم می‌توان دیدگاه‌های این عالم بزرگ جهان را ادامه داد؟

در این زمان باید فقه و فلسفه و عقل و نقل را به هم نزدیک کنیم و نگذاریم برخی افراد بر طبل جدایی فقه از فلسفه و نقل از عقل بکوبند تا بتوانیم به جامعیت در علوم دینی برسیم.

* علامه مجلسی (ره) در زمان حیات از محضر چه علمایی بهره‌مند شدند و بر چه علومی احاطه داشتند؟

این محدث بزرگ از محضر علمایی مانند فیض کاشانی صاحب حق الیقین، ملا محمد صالح مازندرانی، سید علی خان شیرازی ملامحمدطاهری‌قمی، میر فیض‌الله قهپانی، شیخ علی عاملی نواده شهید ثانی و شیخ عبدالله عاملی کسب فیض کرده است و در علومی مانند صرف، نحو، تاریخ، فلسفه و درایه به صورت جامع مسلط بود و این نکته باید برای طلبه‌های کنونی مورد تامل قرار بگیرد و کسانی که استعداد خوبی دارند به مطالعه سایر علوم نیز بپردازند و در روحانیت به جامعیت برسند.

* علامه مجلسی در طول حیات شریف خویش چه تعداد شاگرد را تربیت و به جهان اسلام تحویل داد؟

ایشان به تربیت بیش از هزار نفر از طلاب پرداخت که از مشهورترین شاگردان این عالم بزرگوار می‌توان به سید نعمت الله جزائرى، جعفر بن عبدالله کمره‌اى اصفهانى، زین‌العابدین بن شیخ حرّ عاملى، سلیمان بن عبد الله ماحوزى بحرانى، شیخ عبدالرزاق گیلانى، عبدالرضا کاشانى، محمد باقر بیابانکى، میرزا عبد‌الله افندى اصفهانى اشاره کرد.

‌* با توجه به اینکه علامه مجلسی اعتدال را در بین علمای زمان خویش دنبال می‌کرد تا چه میزان می‌شود در زمان کنونی نیز به این مسئله توجه کرد؟

همان‌گونه که علامه مجلسی در کتاب عین الحیاه خود نقل می‌کنند، اعتدال گرایی و دوری از افراطی‌گری و روی آوردن به رأفت و مهربانی همراه با عدالت به مردم از نکاتی است که مشروعیت یک حکومت را تضمین می‌کند و ما نیز باید به این سمت گرایش پیدا کنیم تا بتوانیم در راه پیروی از ائمه اطهار (ع) گام برداریم.

=======================

گفت‌وگو: سمانه سادات فقیه سبزواری

=======================