علامه مجلسى مؤلف بحار الانوار

علامه مجلسى مؤلف بحار الانوار

محمد باقر بن محمد تقى مجلسى مؤلف عاليقدر بحار الانوار رضوان الله عليه از مؤلفان بزرگ شيعه و از فقهاء و محدثان جليل القدر و عظيم الشان در اواخر قرن يازدهم و اوائل قرن دوازدهم بود، علماء و تذكره نويسان از او بسيار تجليل كرده و از مقام و موقعيت علمى او سخن گفته‏اند و از مجاهدات و تحقيقات او توصيف نموده‏اند.

ولادت علامه مجلسى‏

عبد الحسين خاتون‏آبادى در وقايع الايام و السنين گويد: محمد باقر مجلسى در سال 1037 ديده به جهان گشود، در لؤلؤة البحرين گفته: در يكى از حواشى بحار الانوار از قول مجلسى آمده كه او گفت تاريخ ولادت من موافق است با عدد«جامع كتاب بحار الانوار» در مرآة الاحوال آمده ولادت او در آغاز سال 1038 بوده است.

تحصيلات علامه مجلسى‏

مرحوم مجلسى در نزد گروهى از بزرگان، علم و ادب و فقه و حديث تلمذ كرد و به مقام بلندى در جامعه تشيع رسيد، او در شهر اصفهان كه در آن ايام يكى از مراكز علوم و معارف اهل بيت عليهم السّلام بود به كسب دانش همت گماشت و به خاطر هوش سرشار و استعدادى كه خداوند به او داده بود جاى خود را در جامعه باز كرد.
علامه مجلسى در محيط علم و ادب و فرهنگ و فضيلت نشو و نما يافت، اساتيد او را در اصفهان تا بيست نفر نوشته‏اند كه همگان از مشاهير عصر خود بودند، و از بزرگان علم و فضل و دانش و ادب بشمار مى‏رفتند نام آنها در كتب رجال و تذكره‏ها آمده ما در اين مقدمه از آوردن نام آنها خوددارى كرديم.

آثار علمى علامه مجلسى‏

مرحوم محمد باقر مجلسى در زندگى خود كتابهاى زيادى تاليف كرد كه مشهورترين آنها بحار الانوار و مرآة العقول مى‏باشد كه در شرح اصول و فروع كافى است، كتابى است مشروح در چندين مجلد و چند بار هم چاپ شده است، مجموع آثار علمى او به زبان فارسى و عربى در حدود شصت و شش كتاب و عنوان مى‏باشد.

اساتيد و شاگردان علامه مجلسى‏

علامه بزرگوار در نزد گروهى از علماء اصفهان علوم و معارف را فرا گرفتند، تعداد آنها را در حدود بيست و يك نفر نوشته‏اند، و شاگردان مكتب او را هم در حدود پنجاه نفر ذكر كرده‏اند، تعدادى از اينها از آن جناب اجازه روايت دارند وگروهى هم نزد او علم آموخته‏اند و تربيت شده‏اند.

وفات علامه مجلسى‏

در كتاب وقايع الايام وفات او را در 27 رمضان سال 1111 نوشته و تاريخ فوت او به حساب حروف «غم و حزن» آمده است، در هنگام وفات 73 سال داشته است، يكى از شعراء با ذوق در وفات او گفته:
         ماه رمضان چه بيست و هفتش كم شد             تاريخ وفات باقر اعلم شد
جنازه او را در كنار مسجد جامع عتيق اصفهان به خاك سپردند و قبرش اكنون مزار شيعيان و دوستان اهل بيت عليهم السّلام مى ‏باشد.

سخنى در باره بحار الانوار

دائرة المعارف بحار الانوار بدون شك و ترديد يكى از مهمترين آثار فرهنگى و علمى در اسلام و مذهب تشيع مى‏باشد، كتابى به اين وسعت كه مجموعه‏اى از تاريخ، سيره، ادب، تفسير قرآن، مواعظ، احكام، و آداب و سنن را در بر گرفته و كتاب در نوع خود ممتاز و بى‏نظير است.
كتاب بحار الانوار طبقه بندى موضوعى شده، مؤلف كوشش كرده تمام مطالب مربوط به يك موضوع را از منابع و مصادر گوناگون گرد آورد و در يك جا در اختيار خواننده قرار دهد، تا يك محقق از زواياى گوناگون آن موضوع را مطالعه كند و نتيجه مطلوب را بدست آورد.
مؤلف بزرگ بحار الانوار تمام عناوين ابواب را خود برگزيده و مجلد يك صد و شش چاپ جديد بحار الانوار فقط اختصاص به عناوين ابواب و مصادر اشاره دارد و با خط مبارك علامه مجلسى قدس سره چاپ عكسى شده و نسخه اصلى آن در دانشگاه تهران كتابخانه مركزى محفوظ است.
مجلدات بحار الانوار توسط مؤلف عظيم الشان آن به عناوين و موضوعات ذيل تدوين شده كه اينك براى مزيد اطلاع به نظر خوانندگان مى‏رسد:
                
اول- كتاب عقل و جهل و فضيلت علم و علماء در چهل باب دوم- كتاب توحيد و صفات و اسماء خداوند در سى و يك باب سوم- كتاب عدل و معاد، قضاء و قدر، ميثاق و موت چهارم- كتاب احتجاجات و مناظرات در هشتاد و سه باب پنجم- كتاب قصص انبياء عليهم السّلام در هفتاد و سه باب ششم- كتاب حالات پيامبر صلّى اللَّه عليه و اله و گروهى از صحابه در هفتاد و دو باب هفتم- كتاب امامت و شرائط امام و علوم و فضائل آنها در يك صد و پنجاه باب هشتم- كتاب فتن و حوادث بعد از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و اله در شصت و دو باب نهم- كتاب حالات امير المؤمنين عليه السّلام و گروهى از ياران او در يك صد و بيست و هشت باب دهم- كتاب حضرت زهرا و امام حسن و امام حسين عليهم السّلام در پنجاه باب يازدهم- كتاب حالات امام سجاد امام باقر و امام صادق و امام كاظم عليهم السّلام در چهل و هشت باب دوازدهم- كتاب امام رضا و امام جواد و امام هادى و امام عسكرى عليهم السّلام در سى و نه باب سيزدهم- كتاب حالات امام عصر عليه السّلام و غيبت در سى و چهار باب چهاردهم- كتاب آسمان و جهان و اطعمه و اشربه در دويست و ده باب پانزدهم- كتاب ايمان و كفر و صفات مؤمن و شيعيان در يك صد و هشت باب شانزدهم- كتاب آداب و سنن در يك صد و سى و يك باب هفدهم- كتاب مواعظ و حكم در هفتاد و سه باب هيجدهم- كتاب طهارت در شصت باب و كتاب صلاة در يك صد و شصت و يك باب نوزدهم- كتاب فضائل قرآن در يك صد و بيست باب و كتاب دعا در يك صد
و سى و يك باب بيستم- كتاب زكاة، خمس، و صوم در يك صد و بيست و دو باب بيست و يكم- كتاب حج و عمره، جهاد، امر به معروف و نهى از منكر در هشتاد و چهار باب بيست و دوم- كتاب زيارات در شصت و چهار باب بيست و سوم- كتاب عقود و ايقاعات در يك صد و سى باب بيست و چهارم- احكام شرعيه تا ديات در چهل و هشت باب بيست و پنجم- در اجازات مشايخ اهل حديث و روايت علامه مجلسى رضوان الله عليه براى تاليف كتاب بحار الانوار مصادر و منابع زيادى تهيه كرد، افرادى را فرستادند تا در كشورهاى مجاور تحقيق كنند و نسخه‏هاى مورد نظر را بيابند، در اثر كوشش و فعاليت‏هاى او كتابهاى زيادى فراهم شد و كتاب بحار الانوار تاليف و تدوين گرديد و نسخه‏هائى از آن فراهم شد.
محمد باقر مجلسى رحمة الله عليه از نظر علمى يك شخصيت برجسته بود، خاندان او همه از علماء و رجال كشور بودند، پدر بزرگوارش عالمى جليل القدر و فقيهى عظيم الشان بود، مؤلف بحار الانوار در دامن چنان پدرى بزرگ شد و در محيط علم و فقه و حديث و روايت رشد يافت و در شهر بزرگى چون اصفهان از اساتيد دانش آموخت و به مقام ارجمندى رسيد.

او در اواخر قرن يازدهم به منصب شيخ الاسلامى كشور بزرگ و پهناور ايران نائل گرديد، كشور ايران در آن ايام از وسعت خاصى برخوردار بود، و يكى از سه كشور بزرگ منطقه به حساب مى‏آمد، پهناى آن از ساحل درياى سياه و در بند قفقاز تا سواحل عمان و از فرات تا جيحون بود.

تمام صدقات، انفال، موقوفات و وجوه بريه در اختيار او بود، وى از نفوذ علمى، خانوادگى، سياسى و اقتصادى خود استفاده كرد و اين اثر بزرگ و جاودانى را تاليف كرد و يادگار عظيمى از خود به جاى گذاشت، او مآخذ و مصادر كتاب خود را در مقدمه بحار الانوار آورده و در باره هر يك از آنها بحث كرده است،
           
رضوان الله و رحمته عليه.