زيرساخت‌هاي فكري علامه مجلسي در بحارالانوار را بررسي كردم
عبدالهادی فقهی‌زاده
خبرنگار : سميرا سرخان زاده
عبدالهادي فقهي‌زاده كه كتاب «علامه مجلسي و فهم حديث» او در گروه علوم قرآني و حديث به مرحله دوم داوري جايزه كتاب سال راه يافته است، شخصيت والاي علامه مجلسي و ارزش كتاب «بحارالانوار» را از دلايل موفقيت اين اثر ياد كرد و گفت: اين كتاب به بررسي‌هاي فهم حديثي بحارالانوار توجه دارد.-
اين نويسنده و محقق دين‌پژوه در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، با معرفي عنوان فرعي كتابش «مباني و روش‌هاي فقه‌الحديثي مجلسي در بحارالانوار» عنوان كرد كه اين نام به خوبي ساختار اين اثر را آشكار مي‌سازد.
فقهي زاده گفت: باتوجه به اين تصور ذهني كه برخي معتقدند علامه محمدباقر مجلسي تنها به گردآوري روايات در «بحارالانوار» اكتفا كرد و از لحاظ بررسي صحت و سقم آن‌ها و همچنين شرح و توضيح روايات اهتمامي نداشت، تصميم به تاليف اين كتاب گرفتم. در واقع، مي‌خواستم به شكل عملي و با موردپژوهشي دقيق نشان دهم اين تصور كاملا اشتباه است.
وي با تاكيد بر اين كه كتاب «بحارالانوار» بزرگترين منبع روايي فريقين به شمار مي‌آيد، بيان كرد: تاكنون هيچ اثري با حجم و اندازه اين كتاب در حوزه حديثي تاليف و تدوين نشده است.
وي درباره رويكردي كه در تاليف اين اثر داشته است، گفت: در نگارش اين نوشتار پس از تامل در برجستگي‌ها و امتيازات «بحارالانوار» با استناد به آثار ديگران و ساير مكتوبات اين حوزه، به جمع‌بندي و تحليل اين داده‌ها پرداختم و ابتكاراتي نيز در اين مسير اعمال كردم و در نهايت، به اين نكته دست يافتم كه «بحارالانوار» از جهات گوناگون اثري منحصر به فرد است.
نويسنده كتاب «علامه مجلسي و فهم حديث» ادامه داد: به شكل مستدل كوشيدم با بررسي نيمه نخست 110 جلد «بحارالانوار» نشان دهم كه رد و قبول روايات و حتي تعارضات روايي، مبتني بر ادله علمي و مستندات قرآني و روايي‌اند و علامه مجلسي ضابطه‌مند عمل كرده است. اين‌گونه نبوده كه او با ذهن اخبارگري افراطي ديدگاه‌هاي بي‌ربطي را بدون بررسي، تنها گردآوري و ارايه كرده باشد.
وي در پاسخ به اين پرسش كه «محور اصلي اثرش چيست؟» گفت: در تاليف اين نوشتار كوشيدم با بيان مباني فقه‌الحديثي علامه مجلسي در «بحارالانوار» كه زيرساخت‌هاي فكري علامه را بازگو مي‌كند، به ذكر نمونه‌هايي از اين كتاب بپردازم. به همين دليل، رويكردهاي او را به مباني مشترك و مختص تقسيم‌بندي كردم. در اين مسير كوشيدم يادآور شوم كه مباني مختص، مباني خاص مرحوم مجلسي‌اند كه آراي طيف اخباريون معتدله قرابت‌هايي با آن دارند. همچنين در فصل نهايي كتاب، روش‌هاي فقه‌الحديثي مجلسي را به تفصيل عنوان كردم؛ مانند اين موضوع كه زيرساخت‌هاي روشي مجلسي چگونه صورت تحقق يافتند و خود را در «بحارالانوار» نشان دادند.
فقهي‌زاده يادآور شد: مخاطبان تخصصي اين اثر با مطالعه متن آن درخواهند يافت كه داشتن نگرش غيرتخصصي و عمومي نگريستن به «بحارالانوار» اشتباه است. اين اثر جنبه كاملا تخصصي در حوزه فقه الحديثي دارد و در جهان تشيع فوائد فرهنگي دارد و «بحارالانوار» را به عنوان اثري منسجم معرفي مي‌كند، اثري كه يكي از بزرگترين فضلاي شيعه با همكاري گروهي از شاگردان برجسته‌اش تدوين كرد. البته در اين كتاب به همكاري اين افراد اشاره نشده است اما من با بررسي به اين نكته دست يافتم كه گردآوري اين حجم از احاديث و روايات، بي‌ترديد از عهده يك فرد خارج است و علامه در اين كار از كمك گروهي از شاگردان خود بهره برده است.
وي در پاسخ به اين سوال كه «دليل برگزيده شدن اثرش و راهيابي آن به دومين مرحله داوري‌هاي كتاب سال را در چه مي‌داند؟» عنوان كرد: يكي از دلايل اين اتفاق را شخصيت والاي علامه مجلسي و برجستگي‌هاي كتاب «بحارالانوار» مي‌دانم، موضوعاتي كه متاسفانه در دهه 50 و 60 هجري شمسي در گفتمان انقلاب اسلامي تصوير ناقصي از آن‌ها ارايه شد و نتيجه آن اين‌گونه بود كه قشر تحصيل‌كرده اين دوره، تصورات درست و كاملي از علامه مجلسي و بزرگترين اثر وي نداشته باشند.
عضو هيات علمي دانشكده الهيات دانشگاه تهران درباره «بحارالانوار» بزرگترين منبع روايي فريقين گفت: همچنان كه همواره در كلاس‌هاي درسي‌ام براي دانشجويان عنوان كرده‌ام؛ چنانچه كتاب «بحارالانوار» در ميان اهل سنت بود و از منابع آن‌ها به شمار مي‌آمد، شايد تاكنون 10 كتاب جدي درباره آن نوشته مي‌شد اما در جهان تشيع متاسفانه پيش از تاليف كتاب من، اثر مستقلي كه از ابعاد گوناگون «بحارالانوار» را معرفي كند، به رشته تحرير درنيامده بود تا از لحاظ تخصصي و حديثي اين اثر را شناسايي و معرفي كند.
نخستين چاپ كتاب «علامه مجلسي و فهم حديث» را موسسه بوستان كتاب در نيمه دوم سال 89 با شمارگان 1200 نسخه و 705 صفحه منتشر كرده است.
جستجو
دیگر سایت های موسسه
