حياة القلوب‏

موضوع اين كتاب از جمله آثار علامه مجلسى است كه به قصص پيامبران از جمله پيامبر اسلام( ص) و همچنين موضوع امامت مى‏پردازد.

انگيزه نگارش

عصر مجلسى، عصر شكوفائى مكتب اهل بيت( ع) بود و علاقمندان به اين خاندان رغبت زيادى به آشنائى با تاريخ و آثار اين خاندان داشتند. اما بيشتر آثار تدوين شده درباره معصومين تا آن، زمان به زبان عربى بود و اين نياز، علامه مجلسى را بر آن داشت تا آثار و اخبار معصومين را در قالب تأليفات فارسى در آورد كه كتاب« حيوة القلوب» از آن جمله است. چنانكه مؤلف در مقدمه اشاره مى‏كند عده‏اى از او خواسته‏اند بخش‏هاى مربوط به تاريخ پيامبران و ائمه از كتاب بحار را به فارسى ترجمه كند و او اين كتاب را تأليف كرده است.

محتوا

اين كتاب كه در اصل سه جلد بوده، امروزه در پنج جلد ارائه شده است: جلد اول و دوم راجع به پيامبران گذشته و جلد سوم و چهارم درباره تاريخ پيامبر اسلام( ص) است. جلد سوم و چهارم مجموعاً مشتمل بر 65 باب است كه به زندگى رسول خدا( ص) از ولادت تا رحلت و وقايع پس از دفن آن حضرت مى‏پردازد. اهتمام مجلسى به موضوع امامت و نياز شيعه در آن زمان سبب شده وى پنجمين جلد اين مجموعه را به امام‏شناسى اختصاص دهد. در اين جلد دو باب وجود دارد كه يكى درباره اصل امامت و باب ديگر در بيان آيات تفسير شده به امامان شيعه است.

منابع

مجلسى در اين كتاب از منابع بسيارى استفاده كرده كه در واقع همان منابع بحار است و نام بردن آنها در اينجا به درازا مى‏كشد. اما هنگام نقل روايات بدون نام بردن از مصادر خود غالباً با عنوان حديث معتبر يا موثق ياد كرده و مصحح در پاورقى ما را به آن منابع رهنمون شده است. طبعاً اولويت مجلسى در مراجعه به منابع شيعى است، در تفسير آيات داستان انبياء، به تفسير منسوب به امام عسكرى و تفسير قمى زياد ارجاع شده و در احاديث از كتب كلينى و صدوق و مفيد و طوسى و طبرسى‏ها و راندويان مكرر نقل مى‏شود. حتى در موضوع سيره و مغازى به منابع معمول اهل سنت استناد نكرده و به كتبى چون ارشاد و اعلام الورى و تفاسير شيعى و مناقب ابن‏شهرآشوب و مانند آنها ارجاع داده است. اين مطلب نه تنها از ارجاعات مصصح در پاورقى بلكه از تصريح خود مؤلف به مؤلفان اين كتاب‏ها آشكار است. البته در مواردى كه اعتراف مخالفان شيعه ضرورت داشته به كتبى چون بخارى و مسلم و كتب مناقب اهل‏بيت كه اهل سنت تأليف كرده‏اند توجه شده است.

امتياز و ارزش كتاب

ارائه آيات و احاديث و ديدگاه شيعى از تاريخ انبياء كه تفاوت اساسى با نظر اهل سنت دارد، همراه با آشنايى نويسنده با روايات گوناگون به جهت تدوين دائرة المعارف بحار الانوار، اين اثر را ارزش خاصى داده است.