جلاء العیون
جَلاءُ ألعُيون کتابی فارسی نوشته علامه محمد باقر مجلسی متوفای ۱۱۱۰ق درباره تاريخ زندگانی چهارده معصوم(ع) است. این کتاب در چهارده باب نگاشته شده که هر باب شامل فصول متعددی است. جلاء العیون با توجه به نگرش مؤلف آن کتابی اعتقادی - کلامی نیز قلمداد می گردد.
درباره مؤلف
محمد باقر بن محمد تقی بن المقصود علی المجلسی معروف به علامه مجلسی یا مجلسی دوم است. وی از فقهای بنام، محدثان مشهور و صاحب منصبان با نفوذ شیعهدر عصر صفویه و صاحب کتاب جامع حدیثی بحارالانوار است.
علت نام گذاری کتاب
علامه مجلسی آنچه در اين اثر مى آورد مصائب آن حضرات و ثواب گريه و تأكيد بر بخش تاريخ شهادت آنان است. از اين خود علامه ذکر می کند که: چون اشک ريختن در مصائب پيشوايان دين، موجب جلاى ديده هاى ظاهر و باطن مؤمنين مى گردد، آن را «جلاء العيون» ناميدم.[۱]
انگيزه تأليف
وى همچنين در مقدمه مى گويد: در بحارالأنوار به تفصيل به زندگانى چهارده معصوم پرداخته و در حياة القلوب نيز به اختصار مطالبى آورده است؛ اما چون كتاب اول براى عموم مفيد نيست و كتاب دوم هم دسترس نبود با وجود اشتغالات فراوان به اثرى جديد در تاريخ چهارده معصوم دست زده كه به زبان فارسى و منحصر در بيان ولادت و شهادت پيامبر و ائمه (ع) باشد. از اين رو ابواب چهارده گانه اين اثر - جز باب امام حسين (ع) كه مشتمل بر ۲۳ فصل است - مشتمل بر دو تا چند فصل در ولادت، شهادت و بيان ستم هايى است كه بر هر امام رفته است.[۲]
سبک و روش نگارش
مجلسى منابع خود را با حذف سلسله اسناد آورده و محقق كتاب آنها را از استخراج كرده و در پاورقى ثبت نموده است. وى در مقدمه تأكيد كرده كه تفاوت اين اثر با ديگر آثارى كه در تاريخ ائمه نوشته شده آن است كه تنها از احاديث معتبر و كتب امامیه نقل مى كند.[۳]
محتوای کتاب
- مقدمه: ثواب گریستن بر مصائب
- باب اول: در بیان ولادت و وفات اشرف کائنات و مخدوم اهل سماوات و شافع روز عرصات ابو القاسممحمد مصطفی (ص) و بعضی از اموال کریمه و مناقب شریفه‌ی آن حضرت
این باب مشتمل بر ۶ فصل است:
فصل اول: نام و نسب حضرت رسول (ص)
فصل دوم: ابتدای نور رسول خدا (ص)
فصل سوم: ولادت با سعادت آن حضرت
فصل چهارم: وصایای حضرت رسول (ص)
فصل پنجم: وفات حضرت رسول (ص)
فصل ششم: غرائب بعد از دفن آن حضرت
- باب دوم: در بیان تاریخ ولادت با سعادت و وفات و بعضی از اموال کریمه و مناقب سیده نساء عالمینفاطمه زهرا (س)،
شامل ۸ فصل است:
فصل اول: ولادت حضرت فاطمه (س)
فصل دوم: فضائل حضرت فاطمه (س)
فصل سوم: فضائل و مناقب و معجزات فاطمه (س)
فصل چهارم: در سیره و مکارم اخلاق فاطمه (س)
فصل پنجم: در تزویج امیر المومنین (ع) و زهرا (س)
فصل ششم: در معاشرت امیر المومنین (ع) و فاطمه (س)
فصل هفتم: در شهادت و ستم هائی که به فاطمه (س) شد
فصل هشتم: در تظلم حضرت فاطمه (س)
- باب سوم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت سید اوصیاء و زبده اصفیاء امیر المومنین علی بن ابی طالب (ع)
این فصل شامل ۵ فصل است:
فصل اول: در ولادت حضرت علی (ع)
فصل دوم: در خبر دادن شهادت امیر المومنین (ع)
فصل سوم: در کیفیت شهادت حضرت حضرت امیر المومنین (ع)
فصل چهارم: در کیفیت کفن و دفن و غسل امیر المومنین (ع)
فصل پنجم: در احوال قاتل امیر المومنین (ع)
- باب چهارم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت ثانی ائمه هدی و قرة العین محمد مصطفی (ص) امام حسن مجتبی،
این فصل شامل ۶ فصل است:
فصل اول: ولادت و اسم و لقب آن حضرت
فصل دوم: فضایل آن حضرت
فصل سوم: در مکارم اخلاق آن حضرت
فصل چهارم: در معجزات آن حضرت
فصل پنجم: در احوالات بعد از شهادت امام حسن (ع) و علت صلح امام
فصل ششم: در کیفیت شهادت
- باب پنجم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت حضرت سید الشهدا و خامس آل عبا و امام شهدا و پیشوای اهل صبر و ابتلا و گل بوستان رسالت و سرو جویبار امامت و خلافت امام شهید مظلوم ابا عبدالله الحسین (ع) و بعضی از احوال و مناقب و معجزات آن حضرت،
این فصل شامل ۲۳ فصل است و برخی از آن ها عبارتند از:
فصل اول: در ولادت آن حضرت
فصل دوم: در فضایل و مناقب آن حضرت
فصل سوم: در مکارم اخلاق آن حضرت
فصل چهارم: در نص خلافت و امامت و معجزات سید الشهدا (ع)
فصل پنجم: بیان ثواب گریستن بر مصائب حضرت سید الشهدا (ع)
فصل ششم: ذکر مصائب امام حسین (ع)
فصل هفتم: وقایع بعد از شهادت و …
- باب ششم: در بیان ولادت و شهادت حضرت سید الساجدین و قبلة العارفین و قدرة الموحدین امام چهارم علی بن الحسین زین العابدین
شامل ۳ فصل است:
فصل اول: ولادت و شهادت امام زین العابدین (ع)
فصل دوم: شداید و احزانی که به آن حضرت وارد شد
فصل سوم: جوری که بر شیعیان آن حضرت وارد شد
- باب هفتم: در بیان تاریخ ولادت و وفات و بعضی از حالات در درج امامت و خلافت و مهر سپهر عصمت وجلالت امام پنجم ابی جعفر محمد بن علی باقر علوم الاولین والاخرین،
این باب شامل ۲ فصل است:
فصل اول: احوالات امام محمد باقر (ع)
فصل دوم: اتفاقات میان آن حضرت و مخالفان
- باب هشتم: در بیان تاریخ ولادت و وفات و بعضی از حالات مبین المشکلات و الحقایق و موضوع المسالک و الطرایق امام المغارب و المشارق امام ششم حضرت ابو عبد الله جعفر بن محمد الصادق(ع)،
این باب شامل ۴ فصل است:
فصل اول: احوالات امام جعفر صادق (ع)
فصل دوم: جوریکه از جابران آن حضرت وارد شد
فصل سوم: تاریخ شهادت آن بزرگوار
فصل چهارم: ستم هایی که در زمان آن حضرت به شیعیان واقع شد
- باب نهم: دربیان تاریخ احوال حضرت سید بشر و شافع محشر و نوربخش شمس و قمر امام هفتم ابو الحسن موسی بن جعفر (ع)،
این باب شامل ۳ فصل است:
فصل اول: احوالات امام موسی کاظم (ع)
فصل دوم: تاریخ شهادت آن حضرت
فصل سوم: ستم هایی که در زمان آن حضرت بر خویشان و شیعیان واقع شد
- باب دهم: در بیان تاریخ احوال زنده اصغیا و امام اتقیا و پناه غربا و شهید زهر جفا امام هشتم حضرت ابو الحسن علی بن موسی الرضا (ع)،
این باب شامل ۲ فصل است:
فصل اول: احوالات حضرت رضا (ع)
فصل دوم: خبر دادن اجدادشان شهادت آن بزرگوار را
- باب یازدهم: در بیان تاریخ ولادت و وفات امام عباد و نور بلاد امام نهم حضرت ابی جعفر محمد بن علی الجواد (ع) و بیان اسم و لقب و کیفیت آن جناب،
این باب شامل ۲ فصل است:
فصل اول: احوالات امام محمد تقی (ع)
فصل دوم: شهادت و بعضی احوال آن حضرت
- باب دوازدهم: در بیان تاریخ ولادت گل بوستان مرتضوی امام علی بن محمد النقی (ع)
ابن باب شامل یک فصل است:
احوالات امام علی النقی (ع)
- باب سیزدهم: در بیان تاریخ ولادت و اسم و لقب و کیفیت امام حسن عسگری (ع)،
این باب شامل ۲ فصل است:
فصل اول: احوالات امام حسن عسگری (ع)
فصل دوم: تاریخ شهادت آن حضرت
- باب چهاردهم: در بیان تاریخ ولادت موفور سعادت حضرت صاحب الزمان و خلیفة الرحمن حجة بن الحسن (ع) است.
ترجمه ها
جلاء العیون، به زبان اردو ترجمه شده است که نام آن «الدمع الهتون» می‌باشد و ترجمه دیگری نیز به زبان اردو توسط سید محمدباقر هندی صورت گرفته است.[۴] این کتاب به عربی توسط سید عبدالله شبر نیز ترجمه شده که نامش «منتخب جلاء العیون» است.[۵]
تلخیص
کتاب «مختصر جلاء العیون» توسط آغا علی اکبر خواهرزاده علامه مجلسی در تلخیص جلاء العیون است.[۶]
چاپ
این کتاب، در ایران دارای چاپ های متعددی است و در نجف و هند نیز تجدید چاپ شده است.
پی نوشت:
- جلاء العیون، ص ۲۴.
- جلاء العیون، ص۲۲.
- جلاء العیون، ص۲۴.
- الذریعة، ج۴، ص۹۴. ج۸، ص۲۶۴.
- الذریعة، ج۲۲، ص۳۹۳.
- الذریعة، ج۲۰، ص۱۹۳.
منابع
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۳ ق.
- مجلسی، محمد باقر، جلاء العیون، قم، سرور، ۱۳۸۲ ش.
- مرکز تحقیقات علوم اسلامی، نرم افزار سیره معصومان.
جستجو
دیگر سایت های موسسه
