بررسی روش فقه الحديثی علامه مجلسی در شرح الکافی(کتاب الحجه)

چکيده :

مِرآت‌العقول فی شرحِ أخبار آل الرَسول، شرحی است که علامه محمدباقر مجلسی بر کتاب کافی نگاشته است.جايگاه کافی در ميان علمای اسلامی و سبقه آن بر ديگر مجموعه‌های حديثی، ارزش اين کتاب را بيشتر آشکار می‌کند.در اين مجموعه، علامه برای روشن کردن مفهوم احاديث، معانی آن‌ها را شرح داده و نکات دقيقشان را بيان کرده است.وی قبل از ورود به متن هر حديث و بررسی آن، نخست، نوع آن را از نظر سند مشخص کرده و گاه نيز تا حدودی سند را ارزيابی کرده است؛ پس از آن، به متن پرداخته است. وی در فهم متن، گاه تنها به توضيحات خود اکتفا کرده و گاه علاوه بر آن، از آيات قرآن، کلام معصومان (ع)، و نيز روايت‌های صحابه، مفسران، محدثان و بزرگان استفاده کرده و مباحث صرفی، نحوی، بلاغی و تاريخی را بيان کرده است.در مواردی که متن حديث به ظاهر، با حديث يا آيه‌ای تعارض داشته باشد، اين دانشمند، آن را بيان و رفع کرده و شبهه‌ها را مطرح کرده و به ‌آن‌ها پاسخ داده است.او حتی آيات موجود در احاديث را هم با استناد به شيوه‌هايی تفسير کرده و در مواردی هم به منابع اهل سنت استناد کرده است.اين مسئله، اشراف او را بر اين منابع نشان می‌دهد.علامه احاديث را به ترتيب باب‌ها و عناوين ذکر کرده و قبل از شروع شرح حديث، درباره آن باب توضيحاتی داده است.وی توضيحات خود را کاملاً مجزا از احاديث کافی(ذيل احاديث) آورده است؛ يعنی آنجا که سخن کلينی را ذکر کرده، عبارت «قوله» و آنجا که سخن خودش را بيان کرده، عبارت «اُقول» را آورده و به اين ترتيب، تک‌تک احاديث را بررسی کرده است.

نویسندگان: نهله غروری نائينی*، زهره بابااحمدی ميلانی ، الهام زرين کلاه