بازشناسي بحار مجلسي در مطالعات فقه‌الحديثي

«علامه مجلسي و فهم حديث» كتابي از دكتر عبدالهادي فقهي‌زاده، استاد دانشگاه و نويسنده و پژوهشگر حوزه معارف است. او در اين كتاب روش فهم حديث را با تمركز بر فعاليت‌هاي علامه مجلسي در كتاب «بحار الانوار» تشريح مي‌كند.\
استاد دانشكده الهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) با بيان اين مطلب، اظهار كرد: اين كتاب كه از سوي موسسه بوستان كتاب، واپسين مراحل چاپ خود را طي مي‌كند و قرار است تا اواخر هفته جاري روانه بازار نشر شود، به معرفي شناختي آراي علامه مجلسي و كتاب بحار الانوار مي‌پردازد.

وي درباره انگيزه تاليف اين كتاب گفت: متاسفانه علامه مجلسي و معروف‌ترين اثر او، آنچنان كه بايد و به درستي معرفي نشده‌اند و شناخت عموم مردم از اين كتاب، شناخت صحيحي نيست. در اين اثر كوشيدم ابتكارات علامه و فضاي فكري و فرهنگي دوره حيات وي را با استفاده از منابع گوناگون ترسيم كنم.

دكتر فقهي‌زاده تبيين اين موضوع كه علامه مجلسي در تاليف بحارالانوار چه مباني فكري داشته را از مباحث اصلي اين نوشتار خواند و تصريح كرد: عموم مردم تصور مي‌كنند علامه مجلسي در بحار الانوار تنها به گردآوري روايات پرداخته و توجهي به درستي يا نادرستي آنها نداشته است، در حالي كه گردآوري اين روايات از نظر علامه مباني مهمي داشتند و او بسياري از اين روايات را شرح كرده و كاري عالمانه مبتني بر قواعد علمي انجام داده است.

استاد دانشكده الهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران معتقد است: «علامه مجلسي و فهم حديث» بازشناختي دقيق از كارهايي است كه علامه انجام داده. اگر بحار الانوار آنچنان كه شايسته آن است شناخته شود، منبع سرشاري براي مطالعات فقه‌الحديثي در اختيار پژوهشگران اين حوزه قرار مي‌گيرد. اين كتاب نخستين گام در اين مسير به شمار مي‌آيد.

وي شناخت مرحوم مجلسي و دوره حيات وي را از مهمترين مباحث سه‌گانه اين نوشتار برشمرد و توضيح داد: از اين جهت كه او در يكي از حساسترين دوره‌هاي تاريخي، ديني و علمي يعني در زمان صفويه زندگي كرده، بررسي وضعيت آن دوره و فضاي فكري آن زمان از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. معرفي تفصيلي بحار الانوار از ديگر مباحث اين كتاب به شمار مي‌آيد كه امتيازات، منابع و روش كار علامه را آشكار مي‌سازد.

مترجم كتاب «درآمدي برعلم رجال» بخشي با عنوان «رساله» را از مباحث ديگر كتاب خود برشمرد و يادآور شد: اين بخش به تبيين مباني فقه‌الحديثي علامه در شرح روايات اختصاص دارد. پيش از آن اثر مستقلي در اين زمينه به رشته تحرير در نيامده بود. اگر بحار در كشورهاي ديگر بود تاكنون ده‌ها كتاب در اين زمينه و درباره اين اثر به رشته تحرير در مي‌آمد تا روش فقه‌الحديثي علامه را بررسي و عنوان كند.

دكتر فقهي‌زاده در پايان سخنانش با اشاره به اثر 700 صفحه‌اي خود، گفت: مرحوم مجلسي در مقدمه عالمانه‌اي كه بر بحار الانوار نوشت، بخشي را به توثيق(اعتبار بخشي) مصادر بحار اختصاص داد و تشريح كرد كه برخي روايات را به اين دليل در اين كتاب نياورده است كه منابع آنها را تصديق نمي‌كند. او همچنين علايم اختصاري دارد كه منبع هر حديث را ذكر مي‌كند. همچنان كه از اين اثر پيداست، علامه از منابع موهوم و بي‌اعتبار در تدوين اثر خود استفاده نكرده است.