احیاء کتاب‌های حدیثی مهمترین کار علامه مجلسی بود

حجت‌الاسلام احمد غلامعلی، عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا با اشاره به خدمات علامه مجلسی بیان داشت: علامه محمد باقر فرزند محمد تقی مجلسی از عالمان بزگ قرن یازده و دوازده هجری در خاندان بسیار مستعدی پرورش یافت، پدرش مرحوم محمد تقی مجلسی عالمی زبردست، فقیهی برجسته و احیاء کننده دین در دوران حکومت صفویه بود.

وی ابراز داشت: در دوران صفویه آزادی بیان و اهمیتی که به علمای دین می‌دادند سبب شد که حدود سالهای نهصد هجری افرادی مانند محقق کرکی از لبنان به ایران آمده و رشته دین در حکومت صفویه گرامی داشته شود.

وی خاطر نشان کرد: در حکومت صفویه همواره عالمانی به نام شیخ‌الاسلام بوده‌اند که وظیفه آنها اداره امورات دینی حکومت بود که علامه مجلسی یکی از آنها و در حکومت صفویه جایگاه والایی داشت او با توجه به شرایطی موجود، از این موقعیت استفاده کرد و با همت بالای خود به یکی از نوادر دوران تبدیل شد.

وی اظهار داشت: از جمله اقدامات علامه مجلسی در دوران زندگیش تشکیل یک لجنه و گروه تحقیقاتی و پژوهشی بود که افراد مختلفی مانند ملاصالح مازندرانی و مرحوم خاتون آبادی در این گروه با او همکاری می‌کردند.

حجت‌الاسلام غلامعلی بیان داشت: علامه مجلسی از سه عنصر تربیت شاگردان نخبه، تشکیل مرکز پژوهشی و نگارش کتاب‌های فراوان برخوردار بودند که کمتر شخصی این سه عنصر را با هم دارد ولی علامه مجلسی هر سه را داشتند.

وی در ادامه افزود: به نظر می‌رسد شناسایی بعضی عالمان لبنان مانند شیخ حر عاملی و محقق کرکی و دعوت آنها به ایران از سوی شاهان صفویه و مراودات علمی میان ایران و دیگر کشورهای اسلامی از ثمرات حضور علامه مجلسی در دربار صفویه بوده است.

وی تصریح کرد: علامه مجلسی، محقق کرکی، شیخ حر عاملی، شیخ بهایی و پدرش در مسائل دینی هیچ کجا دنباله‌رو حکومت نبود‌اند و به خاطر حکومت مسائل دینی را زیر پا نمی‌گذاشتند و به علت جایگاه بلند علمی و شخصیتی، حکومت را به سمت زنده کردن مسائل دینی هدایت می‌کردند که می‌توان برخورد شدید حکومت صفویه با دراویش را بخشی از این اقدامات نام برد.

عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث گفت: علامه مجلسی در زمینه نگارش چندین کار مهم انجام داده‌اند، احیاء کتاب‌های حدیثی مهمترین کار ایشان است که می‌توان به مجموعه دایرة‌المعارف بحارالانوار که در 110جلد منتشر شده اشاره کرد.

وی اظهار داشت: علامه مجلسی این انگیزه را داشته که احادیث پراکنده شیعه و نگارش‌های کوچک شیعی که به تدریج فراموش می‌شده در یک مجموعه بزرگ گردآوری کند.

حجت‌الاسلام غلامعلی خاطر نشان کرد: علامه مجلسی بر خلاف بسیاری از عالمان شیعه و سنی روش کارشبه صورت نمایه‌ای بوده یعنی کمتر عالمی داریم که قبل از اینکه بخواهد کارش را انجام دهد نمایه سازی کند و بعدا احادیث را بچیند ولی ایشان نمایه سازی جزء روش کارش بوده و قبل از پایان کار فهرستی از مطالب تنظیم می‌کرده.

وی ادامه داد: علامه مجلسی در جاهای مختلف بحار تصریح کرده که برخی از این احادیث را قبول ندارد اما چون باید در آن موضوع آورده شود بیان می‌کند تا خواننده فرهیخته‌ای که از بحار استفاده می‌کند متوجه شود که این روایت تا چه اندازه صحت و سقم دارد و بر اساس آن عمل کند.

معاون پژوهشی پژوهشکده علوم و معارف حدیث ابراز داشت: این گونه نیست که هر روایتی که در بحار نقل شده باشد قبول کنیم همچنان که علامه مجلسی گاهی اوقات تصریح می‌کند که من این مطلب را قبول ندارم اما آن را ذکر می‌کنم.

وی از دیگر کارهای علامه را شرح نویسی و فقه‌الحدیث دانست و به دو اثر زیبا از ایشان اشاره کرد: یکی مرعات‌العقول که شرحی بر کتاب کافی و دیگری ملازالاخیار که شرحی بر کتاب تهذیب الاحکام شیخ طوسی است همچنین از خود بحارالانوار یک شرح بر نهج البلاغه استخراج کرده‌اند که اثر بسیار زیبایی است.

وی تأکید کرد: کار دیگر علامه مجلسی در زمینه تفسیر قرآن است که می‌توان بحارالانوار را حقیقتا یک تفسیر موضوعی و روایی بر قرآن دانست  چرا که ایشان ابتدای هر باب آیات قرآن و در ذیل آن احادیث را می‌آورد که این خودش یک تفسیر موضوعی و روایی بر قرآن است که کمتر به این بعد بحارالانوار توجه می‌شود در حالی که باید بیشتر توجه شود.

حجت‌الاسلام غلامعلی در پایان گفت: از دیگر کارهای علامه مجلسی ترجمه‌ فارسی برخی از کتاب‌های حدیثی مانند توحید مفضل و شرح دعای سمات است، ایشان بر خلاف علمای آن دوره که کتاب‌های خود را عربی می‌نوشتند موج فارسی نویسی را پدید آورد که بسیار مهم بود و ایرانی‌ها توانستند با کتاب‌های روایی مانند حلیة المتقین آشنا شوند./992/ت302/ن