مذمت تكبر

مذمت تكبر

بدان كه تكبر بدترين صفات ذميمه است ، و موجب مذلت دنيا و آخرت مى گردد، و كفر و عناد كفار هر قومى از روى تكبر صادر شده است ، و اول معصيتى كه خدا را كردند معصيت شيطان بود كه تكبر كرد از سجده حضرت آدم و ملعون ابد شد.
تكبر خود را بزرگ دانستن ، و اظهار كبريا و عظمت كردن و بزرگى را بر خود بستن است ، و اين انواع دارد:
يك نوعش كه از همه بدتر است و موجب كفر است ، و در بسيارى از احاديث تكبر را به آن تفسير كرده اند، آن است كه هر كه تكبر كند از بندگى خدا و از تابع شدن پيغمبران و اوصيا و علما و اهل حق و از بندگى خدا و از تابع شدن پيغمبران و اوصيا و علما و اهل حق و از متابعت حق و از قبول كردن فضيلت جماعتى كه حق تعالى ايشان را تفضيل داده است ، مانند تكبرى كه كفار مى كردند از متابعت پيغمبران و منافقين مى كردند از متابعت اوصياى ايشان ، به اعتبار اين كه تحريك ايشان مانع بود از اين كه تابع شخصى شوند كه به حسب عقل ناقص و ديده هاى كور ايشان حقيرتر است ، و اقرار به فضيلت او بكنند.
نوع ديگرش : حقير شمردن مردم ، و خود را از ديگران بهتر دانستن ، نوع ديگرش ، كه از نوع سابق حاصل مى شود، خانه هاى رفيع ساختن است براى اظهار زيادتى ، و جامه هاى نفيس پوشيدن ، و بر اسبان نفيس سوار شدن ، و خادمان بسيار داشتن به قصد تفوق و رفعت بر امثال و اقران و فقرا و مساكين .
نوع ديگر آن است كه از مردم توقع تواضع و شكستگى نمايند، و خود نسبت به ايشان ترفع كنند، و طبعشان مايل باشد كه مردم ذليل ايشان باشند، و خواهش عزت و رفعت داشته باشند، و در راه رفتن و نشستن و برخاستن و ساير حركات و سكنات تمكين و وقار بر خود بندند، و گردن كشى كنند، و در مجالس بالا نشينى طلبند، و از اعمال خيرى كه منافى وقار ايشان است ابا نمايند. و اين انواع همه به يكديگر نزديك است و بر يكديگر بسته اند، و انواع ديگر هست كه به اينها بر مى گردد، و اخبار بر اين مضامين بسيار است .
چنان چه به سند معتبر از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه اعظم افراد كبر آن است كه سفاهت شمارى حق را، و حقير شمارى مردم را، پرسيدند كه سفيه شمردن حق كدام است ؟ فرمود: آن است كه جاهل باشى به حق ، و طعن كنى اهل حق را.
و در حديث ديگر منقول است كه شخصى به آن حضرت عرض نمود كه من طعام نيكو مى خورم ، و بوى خوش مى بويم ، و بر اسب نفيس سوار مى شوم ، و غلام از پى خود مى برم ، آيا در اين جا تجبر و تكبر هست ؟ حضرت فرمود: جبار ملعون آن است كه مردم را حقير داند، و حق را به جهالت شمارد، راوى گفت : من حق را جهالت نمى شمارم ، اما تحقير مردم را نمى دانم ، فرمود: كسى كه مردم را سهل شمارد، و تجبر و زيادتى كند اوست جبار.